Азастан Республикасыны сырты саясаты (1991-2013 жж.).
1991 жылы 16 желтосанда азастан туелсіздік туралы Декларация жариялады, сйтіп дниежзілік
оамдастыа енуге ммкіндік алды. 1992 жылы атардан 9 шет мемлекетпен дипломатиялы атынас орнатты. Туелсіз азастанды лем мемлекттеріні арасында бірінші болып бауырлас Трік республикасы таныды. 1992 жылды ортасына арай республика туелсіздігін жер шарыны 30-дан астам елі мойындады: АШ, ытай, Иран, Пакистан, Канада, Швейцария т.б. 1999 жылды басына арай дние жзіні 150 мемлекеті танып, 106 мемлекетпен дипломатиялы атынас орнатылды.азіргі азастан шет елдерде 30-дан астам диплоамтиялы жне консулды кілдіктер ашты. Алматы мен Астанада 50-ден астам шетелдік елшілік жне халыаралы, лтаралы йымдарды 16 кілдігі жмыс істейді. Республикамызды сырты саясат ведомствосы лтты мддемен жалпы адамзатты мдделерді йлестіріп жргізетін дипломатиялы саясата кірісті.1992 жылы наурызды 3-інде азастан Республикасы Біріккен лттар йымыны (Б) мшесі болып абылданды. Осы жылы ткен Б Бас Ассамблеясыны 47-сессиясыны трибунасынан ОБСЕ сияты йымны Азияда да рылуы туралы Н.. Назарбаев з ойын айтан болатын. Біра, ол кезде оны бл сзіне онша сене оймаан еді. Міне, арада 10 жыл ткеннен кейін 2002 жылы маусымда Алматыда сенім рекеттестік шаралар туралы саммиті тті. Саммит жмысына 16 мемлекет басшылары атысты. Оны ішінде 7 ірі державалар- ытай, Индия, Ресей, Иран, Тркия т.б. болды. азастан сырты саясатында басты ш мселеге ерекше назар аударады:
1. ТМД, Азия, Европа елдері, АШ, Тыны мхит, Таяу Шыыс аймаы елдерімен халыаралы байланысты ркендету.2. Мдени-экономикалы байланысты кшейте отырып, алдыы атарлы ркениетті елдерді атарына осылу. 3. азастанны сырты саясатында ерекше назар аударатын мселе – е жаын жне ірі крші мемлекеттермен, солтстікте – Ресеймен, шыыста – ытай халы Республикасымен ойдаыдай арым-атынас орнату.
азастан-Ресей байланыстары.
1992 жылы 25 мамырда азастан мен Ресей арасында досты, ынтыматасты жне зара кмек туралы шарт жасалды. 1995 жылы 20 атарда – азастан мен Ресей ынтыматастыын кеейту туралы Декларация жариялады, ал 1996 жылы 27 суірде Алматыда екі елдік бірлескен Декларациясына ол ойылды. Декларацияны маызы:
1. Екі ел арсындаы егемендікті, туелсіздікті рметтеу.
2. Ауматы ттасты пен бір-біріні ішкі істеріне араласпау станымдарын сатау.
1998 жылы 6 шілдеде Мскеуде ІІІ асыра бадарланан “Мгі досты пен ынтыматасты туралы” Декларация жарияланды. Нтижелері:1. Каспий теізіні ыты мртебесі проблемасын шешуді ала жылжытты. 2. аржылы зара келіспеушіліктерді реттеуді шешті. 3. Байоыр арыш орталыын бірлесіп пайдалану мселесі арастырылды.
азастан-ытай байланыстары.
1992 жылы тамызда азастан Президентіні ытай халы Республикасына алаш сапары болды, нтижесінде барлы байланыс жолдары ашылды. 1994 жылы суір айында азастан мен ытай арасында шекара аумаын задастырып белгілеу (делимитация) жніндегі келісімге ол ойылды (1718 шаырымды) 1996 жылы суір айында алашы Шанхай келісімі жргізілді. Бл келісім барысына Ресей, ытай, азастан, Тжікстан, ырызстан атысты. Мнда негізінен - шекараларды бзбау, бейтарап айматы ашытыты 100 шаырыма дейін жеткізу сияты мселелер аралды.
азастан-АШ байланыстары.
азастанны сырты саясатында АШ-пен арым-атынасты маызы те зор. 1991 жылы 25 желтосанда АШ азастан Республикасыны мемлекеттік туелсіздігін таныды. азіргі кезде АШ-азастан экономикасыны аса ірі инвесторы. 1997 жылы азастан мен АШ арасында экономикалы ріптестік бадарламасы жасалды.Екі ел арасында арашыана кеніші жнінде жне Каспий айранын блісу жнінде келісімдерге ол ойылды.1999 жылы желтосанда азастан мен АШ арасындаы келісімде – екі ел арасындаы серіктестікті одан ары дамыту, АШ-ты азастана демократиялы, экономикалы ркендеуде олдау крсету, айматы, аламды негізде тратылыты амтамасыз ету масатында ынтыматасты шін барлы ммкіндіктерді пайдалану сияты мселелер аралды.
АШ азастана мдениет пен білімді дамыту саласында лкен олдау крсетуде “Болаша” бадарламасы шеберінде азастанды студенттер АШ, Франция, Германия оу орындарында оиды.
азастан жне ТМД елдерімен тыыз зара байланыста болу – бізді ел шін те ажет. 1994 жылы – Орталы Азия экономикалы ауымдастыы рылды (азастан, ырызстан, збекстан, кейін Тжікстан).
оамды жне леуметтік-экономикалы мірді барлы саласындаы дадарыс ТМД басшыларын интеграциялы жаа жолдарын іздеуге итермеледі. азастан жне дниежзілік ауымдасты.
КСРО тарааннан кейін ядролы ару негізінен Ресей жерінде шоырланды. азір жер жзінде 5 ядролы держава бар. АШ, Ресей, ытай, лыбритания, Франция.1993 жылы Президент Н.. Назарбаев Лиссабон хаттамасына ол ойды. азастан ядролы арудан еркін айма болып жарияланды. Соыс німдерін шыаратын ксіпорындарды бейбіт заттар німдеріне айналдыру – (конверсия) жзеге асырыла басталды.
1996 жылы 31 ыркйекте азастан Б-а мше 129 елді атарында ядролы аруды таратпау жнінде шарта ол ойды.