Шоырландырыш (фокустаыш, концентратор) кн ондырылары
Шоырландырыш гелиоколлекторларды пішіндері айна тріздес делген металдан жасалан параболоцилиндр, сфералы немесе параболалы айна трінде болып келеді. Оны жылу абылдаыш элементі ондырыны фокусында орналасады. Жылу тасымалдаыш дене ретінде суды немесе атпайтын сйыты олданады.
Фокустаушы коллекторларда олданылатын шоырландырыштарды (концентраторларды) кейбір пішіндері 7.3-суретте крсетілген
7.3-сурет. Кн шоырландырыштарыны (концентраторларыны) пішіндері: а) параболоцилиндрлік концентратор; б) параболоидты концентратор; в) Френельді жазы-сызыты линзасы
Парабола цилиндрлі шоырландырыш (концентратор)
Парабола цилиндрлі айналы концентратор кн сулесін бір сызы бойына шоырландырады, соны салдарынан, одан онды одан да жоары бірнеше жздік шоырлаыш еселігін амтамасыз етуі ммкін (шаылдырыш айналарды трлеріне сйкес) [9, 25, 33, 36].
Параболацилиндрді сызыты фокусында жылу тасымалдаышы ттік-быр болады, ондаы сйыты температурасын 300-3900С дейін ктеруге болады, ысыан су жылулы аккумулятора беріледі, одан ары арай ттынушылара тасымалданады.
Параболацилиндрлі айналы концентраторды оны осі бойынша солтстік-отстікке бадарлайды жне бадарлаыш датчикті кмегі арылы кнді бадарлай озалады. 7.4-суретте ндірістік параболацилиндрлік шоырландырыш (концентратор) крсетілген.
7.4-сурет. ндірістік парабола цилиндрлік шоырландырыш (концентратор) 1 – кн сулесі; 2 – жылу абылдайтын быр; 3 – айна; 4 – баылау жйесі
Параболоид шоырландырыш (концентратор) – параболоид пішіндес болып келеді. Параболалы концентратор кнді бадарлаанда екі координата бойынша басарылады. Кн сулесіні энергиясы параболоид шоырландырышыны фокусында кішігірім аудана шоырланады.
Айналар жуытап аланда оан тсетін кн энергиясыны 92%-ын шаылдырады. Параболоид шоырландырышты фокусында стап трыш (кронштейнде) жылу абылдаыш бет (жылу ндіретін) немесе фотоэлектрлік элементтер (электр энергиясын ндіретін) бекітіледі.
7.5-сурет ндірістік параболоид тріздес шоырландырыш (концентратор) крсетілген.
7.5-сурет. ндірістік параболоид тріздес шоырландырыш (концентратор): 1 – кн сулесі; 2 – жылу абылдайтын быр (азанды); 3 – айна ; 4 – баылау жйесі; 5 – быр
Френель линзалы шоырландырыш (концентратор)
Френель линзасы – деттегі линзалар трізді сфералы немесе баса беттермен тегістелген (шлейфтелген) йнекті ттас блігінен трады жне имасы арнайы пішінді призма абаттарынан жне бір-біріне беттескен саиналардан трады. Іс жзінде кейбір гелиоондырыларында Френель линзалары бар жазы кн коллекторлары да пайдаланылады [1, 7, 11, 33].
7.6-сурет. Френель линзалы шоырландырыш (концентратор).
1 – тісті ималы Френель линзасы; 2 – жылу тасымалдаыш быр; 3 – ошаулаыш материал
Линзаны шоырландырыш (концентрациялау) дрежесі оны диаметріні фокусты ашытыыны атынасына пропорционал, сондытан бірлік линза кмегімен шоырландырыш абілеті жоары дрежесіне ол жеткізу деттегі ыса фокусты линзаларды зірлеуді длдігіні иындыымен шектеледі. Линзаны шоырландырыш (концентрациялау) дрежесі оны диаметріні фокусты ашытыыны атынасына пропорционал, сондытан бірлік линза кмегімен шоырландырыш абілеті жоары дрежесіне ол жеткізу деттегі ыса фокусты линзаларды зірлеуді длдігіні иындыымен шектеледі.
Осылайша рылан, рбір сегмент кн радиациясын орталы абылдаышта фокустайтындай кп линзалы жйені ру шоырландырыш жйені дайындау технологиясын жеілдетеді, осыны зі Френель линзаларын жасауда жне руда олданылды /7, 10/.
Френель линзаларыны артышылыы радиация аынына перпендикуляр баыттаы оны алыдыыны лкен болмауы (5-7 мм-а дейін) (7.6-суретті ара). Френель линзалары бар кн коллекторларын нерлым жоары крсеткіштерін кнді баылау жйелерін йымдастыранда байатады, йткенмен жылу абылдаышты температуралы дегейіне талаптар ата болмаанда баылайтын жйені олданбауа да болады. Френель линзалары вакуумделген ттікті коллекторлармен біріктіріле отырып олданылуы ммкін. Дгелек линзалар фотоэлектрлік трлендіргішті жйелерде аздаан шоырландырыш (концентрациялар) шін де жарамды.