Термалды энергия кздері

Термалды суларды бірінші типі

Вулканды –жанар тауларды тесіп шыатын сулар ол термалды сулара жатады. Зерттеу тжірбелері крсеткендей, жанар таулы термалыны суы басым жадайда беттік инфильтрациялы болып келеді. Гейзерлерден баса гидротермалдарды жанар таулы типіне кір грипондар жне азандар, булы аындар жне газды фумаролдар кіреді.

Гидротермалдар ерітілген трде ртрлі газдарды иеленеді: белсенді (агрессивті) кмір ышылы сияты кмір сулар, атом сутегі жне аз белсенді – азот, метан, сутекті газдар бар.

Бгінгі кні барлы геотермалды электростанциялар жаашыл жанар тау аудандарында жмыс істейді.

Екінші типі–тере платформалы шырларда жне тау алды иілген жерлерде шоырланан жер асты суларын кондуктивті трде ысиды. Олар жанар таулы емес аймата орналасады жне нормалды геотермиялы градиенті – 30-33 °С/км [11,43,44].

Мнай мен газа брылау жмыстарын жргізгенде, бірнеше миллион шаршы километр ауданын алатын жздеген жер асты термалды суларды артезиянды бассейдері табылан. Ереже бойынша, артезиянды бассейндер жазы айматармен тау алды иілген жерлерде орналасан температурасы 100-150° С, 3-4 км тередікте .

Артезиянды бассейндер тауалы айматарда Альпы, Карпат, ырым, Кавказ, Копет-Даг, Тянь-Шань, Памир, Гималайда бар. Бл бассейндерді термалды сулары баалы элементтерді шыарып алу шін минералды шикізат ретінде олданады.

Брылауды дамуымен 10-15 км тереде жоары жылу кздерін ашу болашаты масаты. Мндай тередікте кейбір аудандарды температурасы 350° С жне одан жоары.

Геотермалды стансалар

 

Геотермалды энергияны тікелей олдану

азіргі уаытта геотермалды энергия екі негізгі баытта олданылады – жылумен амдау жне электр энергиясын алу.

Біратар технологиялар жне жетілдірілген рылылар жылу жне электр энергиясын жеке ттынушылар жне рамдастырылан ндіріс шін пайдаланады.

Жанар таулы аудандарда геотермиялы станциялар тередігі 0,5-3 км жер астындаы табии ысты су кен орнынан негізделген.

Су буыны орташа раты дрежесі 0,2-0,5 жне 1500-2500 кДж/кг. энтальпиясы бар. Пайдаланатын ыша стансасыны 3-5 МВт энергия мен амтамасыз етеді [11,26].

Табии буды тікелей олданатын геотермиялы электр станса

Е арапайым жне арзан геотермиялы электр ондырылар арсы ысымды бу турбиналы ондырылардан трады.

ышадаы табии бу тікелей турбинаа беріледі одан атмосфераа немесе рылыа шыады одан баалы химиялы заттарды аулаушыа береді. Бу турбинасына екіншілік бу немесе сеператордан алынатын буды

беруге болады. Бл ондыры арапайым, баасы жне пайдалану (эксплуатациялы) шыындары тмен. Ол аса лкен емес ауданды жне осымша рылыларды ажет етпейді оны озалмалы геотермалды электрстанциясына келтіру оай.

 

арастырылан слба табии буды жеткілікті оры бар аудандар шін аса олайлы. Мндай ондырыны тиімді пайдаланса тіпті ыманы ауыспалы дебитінде де тиімді жмыс істеу ммкіндігін амтамасыз етеді.

Мндай станцияларды бірнешеуі істейді, оны уаты 4 мы кВт.

Табии буды тікелей олданатын конденсациялы турбинасы бар геотермиялы электр станса (15.4-сурет). Бл станса жаа лгімен жасалынан ымадаы бу турбинаа беріледі одан делген бу араластырушы шытатыша (конденсатора) тседі. Салынданатын су жне конденсат жер астындаы бака жіберіледі, одан сорылармен алынып, градирниге салындатуа береді.

Градирниден шыан салындаушы су айтадан конденсатора(15.4-сурет) тседі. ондырыны уат олдану коэффиценті 98 райды.

 

 

15.4-сурет. Табии буды тікелей олданатын шытатыш (конденсациялы) турбинасы бар геотермалды электр стансаны сбасы: 1-ыма; 2-турбина; 3-ндіргіш ( генератор); 4-соры; 5-шытатыш (конденсатор); 6-су желдеткіші; 7-сыымдаыш (компрессор); 8-латыру