Бап. Билiктi асыра пайдалану 3 страница
3. Егер дл сол бір іс-рекет осы Кодекстi тиiстi баптарыны жалпы жне арнайы нормаларыны белгiлерiне сйкес келсе, ылмысты ы бзушылытарды жиынтыы болмайды жне ылмысты жауаптылы осы Кодекстi Ерекше блiгiнi арнайы норманы амтитын бабы бойынша туындайды.
14-бап. ылмыстарды айталануы, ылмыстарды ауіпті айталануы
1. Егер адам брын ауыр ылмыс жасааны шiн бас бостандыынан айыруа сотталан болса, осы адамны ауыр ылмыс жасауы ылмыстарды айталануы деп танылады.
2. ылмыстарды ауіпті айталануы деп адамны:
1) егер осы адам брын ауыр ылмыс жасааны шін екі рет бас бостандыынан айыруа сотталса немесе аса ауыр ылмысы шін сотталан болса, ауыр ылмыс жасааны;
2) егер ол брын ауыр немесе аса ауыр ылмысы шін бас бостандыынан айыруа сотталан болса, аса ауыр ылмыс жасааны танылады.
3. Он сегiз жаса дейінгі адамны жасаан ылмыстары шін сотталанды, сондай-а осы Кодексте белгіленген тртіппен алып тасталан немесе жойылан сотталанды ылмыстарды айталануын жне ылмыстарды ауіпті айталануын тану кезінде есепке алынбайды.
4. ылмыстарды айталануы жне ылмыстарды ауіпті айталануы осы Кодексте кзделген негiздер мен шектерде нерлым ата жазаа кеп соады.
15-бап. ылмысты жауаптылыа жататын адамдар
1. ылмысты ы бзушылы жасаан уаытта он алты жаса толан есi дрыс жеке тла ылмысты жауаптылыа жатады.
2. ылмыс жасаан уаытта он трт жаса толан адамдарды адам лтiргенi (99-бап), денсаулыа асаана ауыр зиян келтiргенi (106-бап), ауырлататын мн-жайлар кезiнде денсаулыа асаана ауырлыы орташа зиян келтiргенi (107-бапты екiншi блiгі), зорлааны (120-бап), сексуалды сипаттаы зорлы-зомбылы рекеттерi (121-бап), адам рлааны (125-бап), халыаралы орауды пайдаланатын тлалара немесе йымдара шабуыл жасааны (173-бап), леуметтiк, лтты, рулы, нсiлдiк, тектік-топты немесе дiни алауыздыты оздыраны (174-бап), азастан Республикасы Тыш Президентіні - Елбасыны міріне олсушылы (177-бап), азастан Республикасы Президентіні міріне олсушылы (178-бап), диверсия (184-бап), рлы (188-бапты екінші, шінші жне тртінші бліктері), тонау (191-бапты екінші, шінші жне тртінші бліктері), арашылы (192-бап), орытып алушылы (194-бапты екінші, шінші жне тртінші бліктері), ауырлататын мн-жайлар кезiнде автомобильдi немесе зге де клiк ралын жымыру масатынсыз засыз иеленіп аланы (200-бапты екiншi, шiншi жне тртiншi блiктерi), ауырлататын мн-жайлар кезiнде бтенні млкін асаана жойаны немесе блдiргенi (202-бапты екiншi жне шiншi блiктерi), терроризм актісі (255-бап), терроризмді насихаттааны немесе терроризм актісін жасауа жария трде шаыраны (256-бап), террористік топ раны, оан басшылы еткені жне оны рекетіне атысаны (257-бапты бірінші жне екінші бліктері), террористік немесе экстремистік рекетті аржыландыраны жне терроризмге не экстремизмге зге де дем берушілік (258-бап), адамды кепiлге аланы (261-бап), имараттара, рылыстара, атынас жне байланыс ралдарына шабуыл жасааны немесе оларды басып аланы (269-бап), терроризм актiсi туралы крiнеу жалан хабарлааны (273-бап), аруды, о-дрiлердi, жарылыш заттар мен жарылыс рылыларын жымыраны не орытып аланы (291-бап), ауырлататын мн-жайлар кезінде бзаылы жасааны (293-бапты екінші жне шiншi блiктері), таылы (294-бап), есiрткi, психотропты заттарды, сол тектестерді жымыраны не орытып аланы (298-бап), ауырлататын мн-жайлар кезiнде лгендердi мйiттерiн жне олар жерленген жерлердi орлааны (314-бапты екiншi блiгi) жне клiк ралдарын немесе атынас жолдарын асаана жарамсыздыа келтіргені (350-бап) шiн ылмысты жауаптылыа жатады.
3. Егер кмелетке толмаан адам осы бапты бiрiншi немесе екiншi блiктерiнде кзделген жаса толан болса, бiра психикасыны бзылуына байланысты емес психикалы дамуы жаынан артта алуы салдарынан ылмысты ы бзушылы жасаан уаытта зiнi рекеттерiнi (рекетсiздiгiнi) iс жзiндегi сипаты мен оама ауiптiлiгiн толы клемде ына алмаса не олара ие бола алмаса, ол ылмысты жауаптылыа жатпайды.
4. ылмысты ы бзушылытар жасаан адамдар шыу тегiне, леуметтiк, лауазымды жне млiктiк жадайына, жынысына, нсiлiне, лтына, тiлiне, дiнге кзарасына, сенiміне, оамды бiрлестiктерге атыстылыына, трылыты жерiне немесе зге де кез келген мн-жайлара арамастан за алдында те.
16-бап. Есi дрыс еместiк
1. Осы Кодексте кзделген оама ауiптi іс-рекеттi жасаан уаытта есi дрыс емес кйде болан, яни созылмалы психикалы ауруы, психикасыны уаытша бзылуы, аыл-есіні кемдігі немесе психикасыны зге де дертке шырауы салдарынан зіні рекеттерiнi (рекетсiздiгiнi) iс жзiндегi сипаты мен оама ауiптiлiгiн ына алмаан немесе олара ие бола алмаан адам ылмысты жауаптылыа жатпайды.
2. Есi дрыс емес деп танылан адама сот осы Кодексте кзделген медициналы сипаттаы мжбрлеу шараларын олдануы ммкiн.
17-бап. Есiнi дрыстыы жоа шыарылмайтын психикасы бзылан адамдарды ылмысты жауаптылыы
1. ылмысты ы бзушылы жасаан уаытта психикасыны бзылуы салдарынан зiнi рекеттерiнi (рекетсiздiгiнi) iс жзiндегi сипаты мен оама ауiптiлiгiн толы клемде ына алмаан не олара ие бола алмаан есi дрыс адам ылмысты жауаптылыа жатады.
2. Есiнi дрыстыы жоа шыарылмайтын психиканы бзылуын сот жаза таайындау кезiнде жеiлдететін мн-жай ретiнде есепке алады жне ол осы Кодексте кзделген медициналы сипаттаы мжбрлеу шараларын таайындау шiн негiз бола алады.
18-бап. Маса кйде ылмысты ы бзушылы жасаан адамдарды ылмысты жауаптылыы
Алкогольдi, есiрткi, психотропты заттарды немесе баса да есегiрететiн заттарды пайдалану салдарынан мас кйiнде ылмысты ы бзушылы жасаан адам ылмысты жауаптылытан босатылмайды.
19-бап. Кiн
1. Адам зіні кiнсi аныталан оама ауіпті іс-рекеттері (рекеттері немесе рекетсіздігі) жне оны оама ауіпті зардаптарыны туындауы шiн ана ылмысты жауаптылыа жатады.
2. Объективтi айып тауа, яни кiнсiз зиян келтiргенi шiн ылмысты жауаптылыа жол берiлмейдi.
3. Іс-рекетті асаана немесе абайсызда жасаан адам ана ылмысты ы бзушылы шін кiнлi деп танылады.
4. Абайсызда жасалан іс-рекет осы Кодекстi Ерекше блiгiнi тиiстi бабында арнайы кзделген жадайда ана ылмысты ы бзушылы деп танылады.
20-бап. асаана жасалан ылмысты ы бзушылы
1. Тiкелей немесе жанама пиылмен жасалан іс-рекет асаана жасалан ылмысты ы бзушылы деп танылады.
2. Егер адам з рекеттерiнi (рекетсiздiгiнi) оама ауiптi екенiн ынан болса, оны оама ауiптi зардаптарыны болу ммкiндігiн немесе болмай оймайтынын алдын ала болжап білген болса жне осы зардаптарды туындауын алаан болса, ылмысты ы бзушылы тiкелей пиылмен жасалан деп танылады.
3. Егер адам з рекеттерiнi (рекетсiздiгiнi) оама ауiптi екенiн ынан болса, оны оама ауiптi зардаптарыны болу ммкiндігiн алдын ала болжап білген болса, осы зардаптарды орын алуын аламаса да, олара саналы трде жол берсе не олара немрайлы араса, ылмысты ы бзушылы жанама пиылмен жасалан деп танылады.
21-бап. Абайсызда жасалан ылмысты ы бзушылы
1. Менмендiкпен немесе немрайлылыпен жасалан іс-рекет абайсызда жасалан ылмысты ы бзушылы деп танылады.
2. Егер адам з рекеттерiнi (рекетсiздiгiнi) оама ауiпті зардаптар туызу ммкiндігін алдын ала болжап білген болса, бiра бан жеткiлiктi негiздерсiз жеiлтектікпен бл зардаптарды болдырмауа болады деп есептеген болса, ылмысты ы бзушылы менмендiкпен жасалан деп танылады.
3. Егер адам з рекеттерiнi (рекетсiздiгiнi) оама ауiптi зардаптар туызу ммкiндігін алдын ала болжап білмеген болса, дегенмен тиістi ыптылы пен саты танытанда, осы зардаптарды алдын ала болжап білуге тиiс жне біле алатын боланда, ылмысты ы бзушылы немрайлылыпен жасалан деп танылады.
22-бап. Кiннi екi нысанымен жасалан ылмысты ы бзушылытар шiн жауаптылы
Егер асаана ылмысты ы бзушылы жасау нтижесінде за бойынша нерлым ата жазаа кеп соатын жне адамны пиылында болмаан ауыр зардаптар келтiрiлсе, мндай зардаптар шiн ылмысты жауаптылы, егер адам оларды туындау ммкiндігін алдын ала болжап білген болса, бiра бан жеткiлiктi негiздерсiз менмендiкпен оларды болдырмауа болады деп есептеген немесе егер адам бл зардаптарды туындау ммкіндігін алдын ала болжап білмеген, бiра алдын ала болжап білуге тиiс жне біле алатын болан жадайларда ана туындайды. Ттас аланда, мндай ылмысты ы бзушылы асаана жасалан деп танылады.
23-бап. Кінсіздікпен зиян келтiру
1. Егер рекеттерді (рекетсiздiкті) жне оама ауiптi туындаан зардаптарды жасаан адамны пиылында болмаан болса, ал мндай іс-рекетті абайсызда жасааны жне оама ауiптi зардаптар келтiргенi шiн осы Кодексте ылмысты жауаптылы кзделмесе, іс-рекет кінсіздікпен жасалан деп танылады.
2. Егер іс-рекет жасаан адам з рекеттерiнi (рекетсiздiгiнi) оама ауiптiлiгiн ынбаан болса жне iстi мн-жайлары бойынша ына алмаан болса не оама ауіпті зардаптарды туындауы ммкiн екенiн алдын ала болжап білмеген болса жне iстi мн-жайлары бойынша оларды алдын ала болжап білуге тиiс болмаса немесе біле алмаан болса, іс-рекет кінсіздікпен жасалан деп танылады. Егер іс-рекет жасаан кезде оама ауiптi зардаптарды туындауын алдын ала болжап білген адам бан жеткiлiктi негiздерде оларды болызбауа болады деп есептеген болса не зiнi психикалы-физиологиялы асиеттерiнi ысылтая жадайлар талаптарына немесе жйке-психикалы ауыртпалытара сйкес келмеуi салдарынан осы зардаптарды болызбауа шамасы келмеген болса да, іс-рекет кінсіздікпен жасалан деп танылады.
24-бап. ылмыса дайындалу жне ылмыса оталу
1. Тікелей пиылмен жасалан, ылмыс ралдарын немесе аруларын iздестiру, зiрлеу немесе бейiмдеп жасау, ылмыса сыбайлас атысушыларды iздестiру, ылмыс жасауа сз байласу не ылмыс жасау шiн зге де асаана жадайлар жасау, егер бл ретте ылмыс адамны еркiне байланысты емес мн-жайлар бойынша аырына дейiн жеткiзiлмеген болса, ылмыса дайындалу деп танылады.
2. Ауыр немесе аса ауыр ылмыса дайындаланы шiн, сондай-а террористік ылмыса дайындаланы шін ылмысты жауаптылы туындайды.
3. ылмыс жасауа тура баытталан, тікелей пиылмен жасалан рекеттер (рекетсiздiк), егер бл ретте ылмыс адама байланысты емес мн-жайлар бойынша аырына дейiн жеткiзiлмеген болса, ылмыса оталу деп танылады.
4. Ауырлыы орташа ылмыса, ауыр немесе аса ауыр ылмыса оталаны шiн, сондай-а террористік ылмыса оталаны шін ылмысты жауаптылы туындайды.
5. ылмыса дайындаланы жне ылмыса оталаны шiн ылмысты жауаптылы осы Кодекстi аяталан ылмыса арналан бабы бойынша, осы бапты тиiстi блiгiне сiлтеме жасала отырып туындайды.
25-бап. Аяталан ылмысты ы бзушылы
Егер адам жасаан іс-рекетте осы Кодексті Ерекше блігінде кзделген ы бзушылы рамыны барлы белгiлерi болса, ылмысты ы бзушылы аяталан деп танылады.
26-бап. ылмысты ы бзушылытан з еркiмен бас тарту
1. Адамны дайындалу рекеттерiн тотатуы не осы іс-рекетті жасауа тiкелей баытталан рекеттердi (рекетсiздiктi) тотатуы, егер адам оны аырына дейiн жеткiзу ммкiндiгiн ынан болса, ылмысты ы бзушылытан з еркiмен бас тарту деп танылады. Егер адам осы іс-рекетті аырына дейiн жеткiзуден з еркiмен жне біржолата бас тартса, ол осы ылмысты ы бзушылы шiн ылмысты жауаптылыа жатпайды.
2. ылмысты ы бзушылыты аырына дейiн жеткiзуден з еркiмен бас тартан адам, егер оны іс жзінде жасаан іс-рекетiнде зге ылмысты ы бзушылы рамы болан жадайда ана, ылмысты жауаптылыа жатады.
3. Егер ылмысты ы бзушылыты йымдастырушы жне оан айдап салушы мемлекеттiк органдара хабарлауымен немесе зге де олданылан шараларымен орындаушыны осы ы бзушылыты аырына дейiн жеткiзуiне жол бермесе, бл адамдар ылмысты жауаптылыа жатпайды. Егер орындаушы ылмысты ы бзушылыты аятаана дейiн оан кні брын уде берген жрдемінен бас тартса немесе крсетiлген кмектi салдарын жойса, кмектесушi ылмысты жауаптылыа жатпайды.
4. Егер йымдастырушыны немесе айдап салушыны осы бапты шiншi блiгiнде крсетілген рекеттері ылмысты ы бзушылыты болдырмауа кеп сопаса, онда оларды олданан шараларын сот жаза таайындау кезiнде жеiлдететiн мн-жайлар деп тануы ммкiн.
27-бап. ылмысты ы бзушылыа сыбайлас атысу ымы
Екi немесе одан да кп адамны асаана ылмысты ы бзушылы жасауа асаана бiрлесе атысуы ылмысты ы бзушылыа сыбайлас атысу деп танылады.
28-бап. ылмысты ы бзушылыа сыбайлас атысушыларды трлерi
1. йымдастырушы, айдап салушы жне кмектесушi орындаушымен бірге ылмысты ы бзушылыа сыбайлас атысушылар деп танылады.
2. ылмысты ы бзушылыты тiкелей жасаан не оны жасауа баса адамдармен (бірге орындаушылармен) бiрлесіп тiкелей атысан адам, сондай-а жасына, есiнi дрыс еместiгiне немесе осы Кодексте кзделген баса да мн-жайлара байланысты ылмысты жауаптылыа жатпайтын баса адамдарды пайдалану арылы, сол сияты іс-рекеттi абайсызда жасаан адамдарды пайдалану арылы ылмысты ы бзушылы жасаан адам орындаушы деп танылады.
3. ылмысты ы бзушылы жасауды йымдастыран немесе оны орындалуына басшылы еткен адам, сол сияты ылмысты топты ран не оан басшылы еткен адам йымдастырушы деп танылады.
4. Баса адамды азыру, параа сатып алу, орыту жолымен немесе баса да тсілмен ылмысты ы бзушылы жасауа кндiрген адам айдап салушы деп танылады.
5. Кеестерiмен, нсауларымен, апарат, осы іс-рекетті жасайтын ару немесе ралдар беруімен не оны жасауа кедергiлердi жоюымен
ылмысты ы бзушылыты жасалуына жрдемдескен адам, сондай-а орындаушыны, ылмысты ы бзушылы жасау аруын немесе зге де ралдарын, осы іс-рекетті iзiн не ыа арсы жолмен ол жеткізілген заттарды жасыруа кні брын уде берген адам,
сол сияты осындай заттарды иемденуге немесе ткiзуге кні брын уде берген адам кмектесушi деп танылады.
29-бап. ылмысты ы бзушылыа сыбайлас атысушыларды жауаптылыы
1. Сыбайлас атысушыларды ылмысты жауаптылыы оларды райсысыны ылмысты ы бзушылыты жасауа атысу сипатымен жне дрежесiмен айындалады.
2. Бірге орындаушылар здерiнi бiрлесiп жасаан ылмысты ы бзушылыы шiн осы Кодекстi 28-бабына сiлтеме жасамай, осы Кодекстi белгілі бiр бабы бойынша жауап бередi.
3. йымдастырушыны, айдап салушыны жне кмектесушiнi жауаптылыы, олар бiр мезгiлде бірге орындаушылар болып табылан жадайларды оспаанда, жасалан іс-рекет шiн жаза кзделетiн бап бойынша, осы Кодекстi 28-бабына сiлтеме жасала отырып туындайды.
4. Орындаушы зіне байланысты емес мн-жайлар бойынша ылмысты аырына дейiн жеткiзбеген жадайда, алан сыбайлас атысушылар ылмыса дайындалуа немесе ылмыса оталуа сыбайласып атысаны шiн жауаптылыта болады. зіне байланысты емес мн-жайлар бойынша баса адамдарды ылмыс жасауа кндiре алмаан адам да осы іс-рекетті жасауа дайындаланы шiн ылмысты жауаптылыта болады.
5. Осы Кодекстi Ерекше блiгiнi тиiстi бабында арнайы крсетілген, ылмысты ы бзушылыты субъектiсi болып табылмайтын, осы бапта кзделген іс-рекетті жасауа атысан адам осы ылмысты ы бзушылы шiн оны йымдастырушы, оан айдап салушы не кмектесуші ретiнде ылмысты жауаптылыта болады.
30-бап. ылмысты ы бзушылыа сыбайлас атысушыны шектен шыуы
Сыбайлас атысушыны шектен шыуы деп адамны баса да сыбайлас атысушыларды пиылында болмаан ылмысты ы бзушылы жасауы танылады. Оны шектен шыаны шiн баса сыбайлас атысушылар ылмысты жауаптылыа жатпайды.
31-бап. Топ жасаан ылмысты ы бзушылытар шін ылмысты жауаптылы
1. Егер ылмысты ы бзушылыты жасауа екi немесе одан да кп орындаушы алдын ала сз байласпай бiрлесiп атысса, ол адамдар тобы жасаан ылмысты ы бзушылы деп танылады.
2. Егер ылмысты ы бзушылыа оны бiрлесiп жасау туралы кнi брын уадаласан адамдар атысса, ол алдын ала сз байласу арылы адамдар тобы жасаан ылмысты ы бзушылы деп танылады.
3. Егер ылмысты йымдасан топ, ылмысты йым, ылмысты оамдасты, транслтты йымдасан топ, транслтты ылмысты йым, транслтты ылмысты оамдасты, террористік топ, экстремистік топ, банда немесе засыз скерилендірілген ралым жасаса, ол ылмысты топ жасаан ылмыс деп танылады.
4. ылмысты топ ран не оан басшылы еткен адам осы Кодекстi Ерекше блiгiнi тиiстi баптарында кзделген жадайларда ылмысты топты йымдастыраны жне оан басшылы еткені шін, сондай-а егер ылмыстар оны пиылында болан болса, ылмысты топ жасаан барлы ылмыстар шiн ылмысты жауаптылыа жатады.
5. ылмысты топты баса атысушылары осы Кодекстi Ерекше блiгiнi тиiстi баптарында кзделген жадайларда, оан атысаны шiн, сондай-а здерi дайындауа немесе жасауа атысан ылмыстар шiн ылмысты жауаптылыта болады.
32-бап. ажеттi ораныс
1. оранушыны жне баса да адамдарды жеке басы мен ытарын, сондай-а оамны жне мемлекетті замен оралатын мдделерін оама ауіпті олсушылытан, оны ішінде олсушы адама зиян келтіру жолымен зады трде орау ажетті ораныс деп танылады.