Бап. Билiктi асыра пайдалану 4 страница
Барлы адамдарды здеріні ксiптік немесе зге де арнаулы даярлыына жне ызмет бабына арамастан, оларды те дрежеде ажеттi орануа ыы бар. оама ауiптi олсушылытан тылу не баса адамдарды немесе мемлекеттiк органдарды кмегiне жгiну ммкiндiгiне арамастан, бл ы адама тиесiлi болып табылады.
2. ажеттi ораныс жадайында, яни оранушыны немесе зге де адамдарды жеке басын, трынжайын, меншiгiн, жер учаскесiн жне баса да ытарын, оамны немесе мемлекеттi замен оралатын мдделерiн олсушыа зиян келтiру арылы оама ауіпті олсушылытан орау кезiнде олсушы адама зиян келтiру, егер бл ретте ажеттi ораныс шегінен шыуа жол берілмеген болса, ылмысты ы бзушылы болып табылмайды.
3. Нтижесiнде олсушыа аны шектен тыс, жадай мжбр етпейтін зиян келтiрiлетiн, олсушылыты сипаты мен оама ауiптiлiк дрежесiне орануды аны сай келмеуi ажеттi ораныс шегiнен шыу деп танылады. Мндай шектен шыу асаана зиян келтiрiлген жадайларда ана ылмысты жауаптылыа кеп соады.
Адамны міріне ол сушы адама не оранушыны немесе баса адамдарды міріне ауіпті арулы шабуылмен немесе зорлы-зомбылыпен не осындай зорлы-зомбылыты тікелей атерімен, не трын йге, й-жайа басып кірумен штасан зге де олсушылыа тойтарыс беру кезінде адама зиян келтіру, сондай-а егер оранушы олсушылыты кенеттен болуы салдарынан шабуыл аупіні дрежесі мен сипатын объективті баалай алмаса, ажетті ораныс шегінен шыу болып табылмайды.
33-бап. олсушылы жасаан адамды стап алу кезiнде зиян келтiру
1. ылмысты жазаланатын іс-рекет жасаан адамды мемлекеттiк органдара жеткiзу жне оны жаа олсушылы жасау ммкiндiгiн тыю шiн стап алу кезiнде оан зиян келтiру, егер мндай адамды зге амалдармен стау ммкiн болмаса жне бл ретте осы шiн ажеттi шаралар шегінен шыуа жол берiлмеген болса, ылмысты ы бзушылы болып табылмайды.
2. Адама аны шектен тыс, жадай мжбр етпейтін ажетсіз зиян келтiрілген кезде, сталатын адам жасаан ы бзушылыты сипаты мен оама ауiптiлiк дрежесiне жне стап алуды мн-жайларына оларды аны сай келмеуі, олсушылы жасаан адамды стап алу шін ажетті шаралар шегінен шыу деп танылады. Мндай шектен шыу асаана зиян келтiрiлген жадайларда ана ылмысты жауаптылыа кеп соады.
3. олсушылы жасаан адамды стап алуа бан арнайы укiлеттiк берілген адамдармен бірге жбiрленушiлер мен баса азаматтарды да ыы болады.
34-бап. Аса ажеттiлiк
1. Осы Кодекспен оралатын мдделерге аса ажеттілік жадайында, яни осы адамны немесе зге де адамдарды мiрiне, денсаулыына, ытары мен зады мдделерiне, оамны немесе мемлекеттi мдделерiне тiкелей атер тндiретiн ауiптi жою шiн зиян келтiру, егер бл ауiптi зге амалдармен жою ммкiн болмаса жне бл ретте аса ажеттiлiк шегiнен шыуа жол берiлмесе, ылмысты ы бзушылы болып табылмайды.
2. Тнген ауіпті сипаты мен дрежесіне жне ауіп жойылан жадайа аны сйкес келмейтін зиян келтіру, ы орау мдделеріне болдырмай тасталан зияна те немесе оан араанда нерлым елеулі зиян келтірілген жадайда, аса ажеттілік шегінен шыу деп танылады. Мндай шектен шыу тек асаана зиян келтiрiлген жадайларда ана жауаптылыа кеп соады.
35-бап. Жедел-іздестіру іс-шараларын немесе жасырын тергеу рекеттерін жзеге асыру
1. Укілетті мемлекеттік орган ызметкеріні не осындай органны тапсырмасы бойынша осы органмен ынтыматасып жмыс істейтін зге адамны азастан Республикасыны заына сйкес жедел-іздестіру іс-шараларын немесе жасырын тергеу рекеттерін орындау кезінде жасаан, осы Кодексте оралатын мдделерге зиян келтірген іс-рекеті, егер бл іс-рекет адамдар тобы, алдын ала сз байласу арылы адамдар тобы, ылмысты топ жасаан ылмысты ы бзушылытарды болызбау, анытау, ашу немесе тергеп-тексеру масатымен жасалса, сондай-а егер ы орау мдделеріне келтірілген зиян крсетілген ылмысты ы бзушылытар келтіретін зияна араанда аздау болса жне егер оларды болызбауды, ашуды немесе тергеп-тексеруді, сол сияты ылмысты ы бзушылытарды жасауа кінлі адамдарды шкерелеуді зге тсілмен жзеге асыру ммкін болмаса, ол ылмысты ы бзушылы болып табылмайды.
2. Осы бапты бірінші блігіні ережелері адамны міріне немесе денсаулыына атер тндірумен, экологиялы апат, оамды кйзеліс немесе зге де ауыр зардаптар атерімен штасан іс-рекет жасаан адамдара олданылмайды.
36-бап. Негізді туекел ету
1. оама пайдалы масата ол жеткiзу шін негізді туекел ету кезінде осы Кодекспен оралатын мдделерге зиян келтiру ылмысты ы бзушылы болып табылмайды.
2. Егер крсетілген масата туекелмен байланыссыз рекеттермен (рекетсiздiкпен) ол жеткiзiлмейтiн болса жне туекелге жол берген адам осы Кодекспен оралатын мдделерге зиян келтiрiлуiн болызбау шiн жеткiлiктi шаралар олданан болса, туекел ету негізді деп танылады.
3. Егер туекел ету адамдарды мiрiне немесе денсаулыына атер тндірумен, экологиялы апат, оамды кесапат немесе зге де ауыр зардаптар атерімен крінеу штасан болса, туекел ету негізді деп танылмайды.
37-бап. Кштеп немесе психикалы мжбрлеу
1. Егер кштеп немесе психикалы мжбрлеудi салдарынан адам зiнi рекеттерiне (рекетсiздiгiне) ие бола алмаса, мндай мжбрлеудi нтижесiнде осы Кодекспен оралатын мдделерге зиян келтiру ылмысты ы бзушылы болып табылмайды.
2. Кштеп немесе психикалы мжбрлеу нтижесiнде осы Кодекспен оралатын мдделерге зиян келтiрiлуіні салдарынан адам зiнi рекеттерiне ие бола алу ммкiндiгiн сатаан болса, ол шін ылмысты жауаптылы туралы мселе осы Кодекстi 34-бабыны ережелерi ескерiле отырып шешiледi.
38-бап. Бйрыты немесе кiмдi орындау
1. зi шiн мiндеттi бйрыты немесе кiмдi орындау шін рекет жасаан адамны осы Кодекспен оралатын мдделерге зиян келтiруi ылмысты ы бзушылы болып табылмайды. Мндай зиян келтiрiлгенi шiн засыз бйры немесе кiм берген адам ылмысты жауаптылыта болады.
2. Крiнеу засыз бйрыты немесе кiмдi орындау шiн асаана ылмысты ы бзушылы жасаан адам жалпы негiздерде ылмысты жауаптылыта болады. Крiнеу засыз бйрыты немесе кiмдi орындамау ылмысты жауаптылыты болдырмайды.
3-БЛІМ. ЖАЗА
39-бап. Жаза ымы мен оны масаттары
1. Жаза дегенiмiз сот кiмi бойынша таайындалатын мемлекеттiк мжбрлеу шарасы. Жаза ылмысты ы бзушылы жасааны шін кiнлi деп танылан адама олданылады жне ол осы адамды ытары мен бостандытарынан осы Кодексте кзделген айыру немесе оларды шектеу болып табылады.
2. Жаза леуметтiк дiлеттiлiктi алпына келтiру, сондай-а сотталан адамды тзеу жне сотталан адамны да, баса адамдарды да жаа ылмысты ы бзушылытар жасауыны алдын алу масатында олданылады. Жаза тн азабын шектiрудi немесе адамны адiр-асиетiн орлауды масат етпейдi.
40-бап. Жаза трлерi
1. ылмысты теріс ылы жасааны шін кінлі деп танылан адама мынадай негiзгi жазалар:
1) айыппл;
2) тзеу жмыстары;
3) оамды жмыстара тарту;
4) амаа алу олданылуы ммкiн.
2. ылмыс жасааны шін кінлі деп танылан адама мынадай негізгі жазалар:
1) айыппл;
2) тзеу жмыстары;
3) бас бостандыын шектеу;
4) бас бостандыынан айыру;
5) лiм жазасы олданылуы ммкiн.
3. ылмысты ы бзушылы жасааны шін кінлі деп танылан адама негізгі жазамен атар мынадай осымша жазалар:
1) млкін тркілеу;
2) арнаулы, скери немесе рметтi атаынан, сыныпты шенiнен, дипломатиялы дрежесiнен, бiлiктiлiк сыныбынан жне мемлекеттiк наградаларынан айыру;
3) белгiлi бiр лауазымды атару немесе белгiлi бiр ызметпен айналысу ыынан айыру;
4) шетелдікті немесе азаматтыы жо адамды азастан Республикасыны шегiнен тысары жерге шыарып жiберу олданылуы ммкін.
41-бап. Айыппл
1. Айыппл осы Кодексте кзделген шекте, азастан Республикасыны занамасында белгiленген жне ылмысты ы бзушылы жасалан кезде олданыста болатын айлы есептiк крсеткiштi белгiлi бiр санына сйкес келетiн млшерде не пара сомасына немесе нына еселенген млшерде таайындалатын ашалай ндiрiп алу.
2. Айыппл ылмысты теріс ылытар шін - айлы есептік крсеткішті жиырма бестен бес жзге дейінгі шегінде, ылмыстар шін - айлы есептік крсеткішті бес жзден он мыа дейінгі шегінде, ал осы Кодексті 366, 367 жне 368-баптарында кзделген ылмыстар шін осы Кодексті Ерекше блігіні тиісті бабыны санкциясында белгіленген млшерде белгіленеді. Айыппл млшерін жасалан ылмысты ы бзушылыты ауырлыын жне сотталан адамны мліктік жадайын ескере отырып, сот айындайды.
3. ылмысты теріс ылы жасааны шін таайындалан айыпплды тлеуден жалтаран жадайда, осы Кодексті 43 жне 45-баптарыны ережелері ескеріле отырып, ол бір айлы есептiк крсеткiш шін оамды жмыстарды бір сааты есебімен оамды жмыстара тартуа не трт айлы есептiк крсеткiш шін бір тулікке амаа алу есебімен амаа алуа ауыстырылады.
ылмыс жасааны шін таайындалан айыпплды тлеуден жалтаран жадайда, осы Кодексті 46-бабыны ережелері ескеріле отырып, ол трт айлы есептiк крсеткiш шін бас бостандыынан айыруды бір кні есебімен бас бостандыынан айыруа ауыстырылады. Бл ретте осы Кодексті 366, 367 жне 368-баптарында кзделген ылмыстарды жасааны шін айыппл осы Кодексті Ерекше блігіні тиісті бабыны санкциясы шегінде бас бостандыынан айыруа ауыстырылады.
42-бап. Тзеу жмыстары
1. Тзеу жмыстары дегеніміз - сотталан адамны жалаысынан азастан Республикасыны занамасында белгiленген жне ылмысты ы бзушылы жасалан кезде олданыста болатын айлы есептiк крсеткiштi белгiлi бiр санына сйкес келетiн млшерде мемлекет кірісіне аша ндiрiп ала отырып, оны негізгі жмыс орны бойынша ебекке тарту жне ол сотталан адамны жалаысыны (ашалай лесіні) жиырмадан ыры пайыза дейінгісін ай сайын мемлекет кірісіне аударып отыру арылы орындалады. Тзеу жмыстары ылмысты теріс ылытар шін - айлы есептік крсеткішті жиырма бестен бес жзге дейінгі шегінде, ылмыстар шін айлы есептік крсеткішті бес жзден он мыа дейінгі шегінде белгіленеді.
2. Ебекке абілетсіз деп танылан, траты жмысы жо немесе ндірістен ол зіп оу орындарында оитын адамдара тзеу жмыстары таайындала алмайды.
3. Тзеу жмыстарын орындауа кедергі келтіретін мн-жайлар туындаан жадайларда, ылмысты теріс ылы шін таайындалан жазаны орындалмаан блігі - осы Кодексті 43 жне 45-баптарыны ережелері ескеріле отырып, бір айлы есептік крсеткіш шін оамды жмыстарды бір сааты есебімен оамды жмыстара тартуа не трт айлы есептік крсеткіш шін бір тулікке амаа алу есебімен амаа алуа, ал ылмыс шін таайындалан жазаны орындалмаан блігі осы Кодексті 46-бабыны ережелері ескеріле отырып, трт айлы есептік крсеткіш шін бас бостандыынан айыруды бір кні есебімен бас бостандыынан айыруа ауыстырылады.
43-бап. оамды жмыстара тарту
1. оамды жмыстар сотталан адамны жергілікті атарушы органдар оамды орындарда йымдастыратын, белгілі бір біліктілікті талап етпейтін тегiн оамды пайдалы жмыстарды орындауынан трады.
2. оамды жмыстар алпыс сааттан ш жз саата дейiн белгiленедi жне сотталан адам оларды теу уаытына негізгі жмыс орны бойынша ебек міндеттерін орындаудан босатыла отырып не оудан бос уаытында кнiне трт сааттан асырылмай, ал егер сотталан адамны траты жмыс орны болмаса жне ол оуда болмаса - кніне сегіз саата дейін, біра аптасына ыры сааттан асырылмай теледi. оамды жмыстардан жалтаран жадайда осы Кодексті 45-бабыны ережелері ескеріле отырып, олар оамды жмыстарды трт сааты шін бір тулікке амаа алу есебімен амаа алуа ауыстырылады.
3. оамды жмыстара тарту жктi йелдерге, ш жаса дейiнгi жас балалары бар йелдерге, ш жаса дейiнгi жас балаларын жалыз зі трбиелеп отыран еркектерге, елу сегіз жастаы жне ол жастан асан йелдерге, алпыс ш жастаы жне ол жастан асан еркектерге, бiрiншi немесе екiншi топтаы мгедектерге, скери ызметшілерге таайындалмайды.
44-бап. Бас бостандыын шектеу
1. Бас бостандыын шектеу сотталан адама бiр жылдан жеті жыла дейінгі мерзімге пробациялы баылау белгілеуден трады. Бас бостандыын шектеу сотталан адамны трылыты жері бойынша оамнан ошауланбай теледі. Траты жмыс орны жо жне оуда жо бас бостандыын шектеуге сотталандар жергілікті атарушы органдар айындайтын орындарда, біра жылына екі жз ыры сааттан аспайтын мжбрлі ебекке тартылуа жатады. Бас бостандыын шектеуге сотталан кмелетке толмаандар, жктi йелдер, ш жаса дейiнгi жас балалары бар йелдер, ш жаса дейiнгi жас балаларын жалыз зі трбиелеп отыран еркектер, елу сегіз жастаы жне ол жастан асан йелдер, алпыс ш жастаы жне ол жастан асан еркектер, бiрiншi немесе екiншi топтаы мгедектер мжбрлі ебекке тартылмайды. зге жазаны бас бостандыын шектеуге ауыстыран жадайда, ол бір жыла жетпейтін мерзімге таайындалуы ммкін, бл ретте сотталан адам мжбрлі ебекке тартылмайды. Мжбрлі ебекке тарту кніне сегіз саата дейін, біра аптасына ыры сааттан асырылмай теледi.
2. Пробациялы баылауды укілетті мемлекеттік орган жзеге асырады жне сот шешімі бойынша сотталан адамны: сотталан адамны мінез-лын баылауды жзеге асыратын укілетті мемлекеттік органа хабарламай, траты трылыты жерін, жмысын, оуын ауыстырмау; белгілі бір орындара бармау; алкоголизмнен, нашаорлытан, уытмарлытан, жыныс жолдары арылы берілетін аурулардан емделу курсынан ту; отбасын материалды олдауды жзеге асыру мiндеттерiн; сотталан адамны тзелуіне жне оны жаа ылмысты ы бзушылытар жасауыны алдын алуа ыпал ететін баса да міндеттерді орындауды амтиды.
3. Бас бостандыын шектеуге сотталан адам жазаны теуден аскйлікпен жалтаран жадайда, бас бостандыын шектеудi телмеген мерзiмi дл сол мерзiмге бас бостандыынан айыру трiндегi жазаа ауыстырылады. Бл ретте бас бостандыын шектеудi теу уаыты осы Кодексті 46-бабыны ережелері ескеріле отырып, бас бостандыын шектеудi бiр кнi шiн бас бостандыынан айыруды бiр кнi есебiмен бас бостандыынан айыру мерзiмiне есептеледi.
45-бап 2017 жылы 1 атардан бастап олданыса енгізіледі
45-бап. амаа алу
1. амаа алу сотталан адамды таайындалан жазаны бкіл мерзімінде оамнан ата ошаулау жадайларында стауды білдіреді.
2. амаа алу отыз туліктен тосан тулікке дейінгі мерзімге белгіленеді. стап алу мерзімі амаа алу мерзіміне осылады
3. амаа алу кмелетке толмаандара, жкті йелдерге, жас балалары бар йелдерге, жас балаларын жалыз зі трбиелеп отыран еркектерге, елу сегіз жастаы жне ол жастан асан йелдерге, алпыс ш жастаы жне ол жастан асан еркектерге, бiрiншi немесе екiншi топтаы мгедектерге таайындалмайды.
4. скери ызметшілер амата болуды гауптвахтада тейді.
46-бап. Бас бостандыынан айыру
1. Бас бостандыынан айыру сотталан адамды колония-оныса жiберу немесе жалпы, ата, ерекше режимдегi тзеу колониясына немесе трмеге отырызу арылы оны оамнан ошаулауды білдіреді.
2. кiм шыару кезінде он сегiз жаса толмаан, бас бостандыынан айыруа сотталан адамдар жалпы немесе кшейтiлген режимдегi трбиелеу колонияларына орналастырылады.
3. Осы Кодексте кзделген ылмыстарды жасааны шiн бас бостандыынан айыру - алты айдан он бес жыла дейiнгі, ал аса ауыр ылмыстар шiн жиырма жыла дейiнгi мерзiмге не мiр бойына белгiленедi. Абайсызда жасалан ылмыстар шiн бас бостандыынан айыру он жылдан аспайды. Айыппл салуды, тзеу жмыстарын немесе бас бостандыын шектеуді бас бостандыынан айыруа ауыстыран жадайда, ол алты айа жетпейтiн мерзiмге таайындалуы ммкiн. ылмыстарды жиынтыы бойынша жаза таайындау кезiнде бас бостандыынан айыру мерзiмдерiн iшiнара немесе толы осан жадайда жне осы Кодексті 47-бабыны бесінші блігінде, 71-бабыны бесінші блігінде жне 77-бабыны бесінші блігінде кзделген жадайларда, бас бостандыынан айыруды е жоары мерзiмi - жиырма бес жылдан, ал кiмдердi жиынтыы бойынша отыз жылдан аспауа тиіс.
4. мір бойына бас бостандыынан айыру аса ауыр ылмыстар жасааны шін, сондай-а лім жазасына балама ретінде белгіленуі ммкін. мір бойына бас бостандыынан айыру он сегіз жаса толмай ылмыс жасаан адамдара, йелдерге, алпыс ш жастаы жне ол жастан асан еркектерге таайындалмайды. Кешірім жасау тртібімен мір бойына бас бостандыынан айыру белгілі бір мерзімге бас бостандыынан айыруа ауыстырылуы ммкін.
5. Бас бостандыынан айыруды:
1) абайсызда жасаан ылмыстар шiн бас бостандыынан айыруа сотталан, сондай-а асаана ылмыс жасааны шiн бiр жыла дейiнгi мерзiмге бас бостандыынан айыруа жаза таайындалан, алаш рет сотталан адамдара - колония-оныстарда;
2) асаана онша ауыр емес немесе ауырлыы орташа ылмыстар жне ауыр ылмыстар жасааны шiн бiр жылдан астам мерзiмге бас бостандыынан айыруа алаш рет сотталан адамдара жне айыппл, тзеу жмыстары, бас бостандыын шектеу бас бостандыынан айыруа ауыстырылан адамдара - жалпы режимдегi тзеу колонияларында;
3) аса ауыр ылмыстар жасааны шiн бас бостандыынан айыруа алаш рет сотталан адамдара, сондай-а егер сотталан адам брын бас бостандыынан айыруды теген болса, ылмыстарды айталануы кезінде жне йелдерге ылмыстарды ауіпті айталануы кезінде - ата режимдегi тзеу колонияларында;
4) ылмыстарды ауiптi айталануы кезiнде, сондай-а мiр бойына бас бостандыынан айыруа сотталан адамдара - ерекше режимдегi тзеу колонияларында теу таайындалады.
6. Аса ауыр ылмыстар жасааны шiн бес жылдан астам мерзiмге бас бостандыынан айыруа сотталан адамдара, сондай-а ылмыстарды ауiптi айталануы кезiнде жаза мерзiмiнi бiр блiгiн, бiра бес жылдан аспайтын мерзiмді трмеде теу таайындалуы ммкiн.
7. кiммен таайындалан тзеу мекемесiнi трін згертудi азастан Республикасыны ылмысты-атару занамасына сйкес сот жргiзедi.
47-бап. лiм жазасы
1. лім жазасы - ату жазасы адамдарды аза табуымен штасан террористік ылмыстар шін, сондай-а соыс уаытында жасалан аса ауыр ылмыстар шін е ауыр жаза ретінде белгіленеді, ондай жазаа кесілген адама кешірім жасау туралы тінішхат беру ыы беріледі.
2. лiм жазасы он сегiз жаса толмай ылмыс жасаан адамдара, йелдерге, алпыс ш жастаы жне ол жастан асан еркектерге таайындалмайды.