Она й ызметкерлерін жне ызмет нтижелерін баалау

 

азіргі заманы бизнесте, ал жекелегенде она йлік ожалытарда ажеттіліктеріне кз жеткізе отырып жне толыымен ызметкермен басару ызметін арай отырып, ызметкерді баалау дісіні - біріне туімізге болады.

йымны басшылыына рдайым ол фирманы стратегиясын тарата білетіндей адамдарды дрыс тадауа жауапты екендігін ескеріп отыру керек, сондай-а ызметкерлер здерін жмыс орнында жасы сезініп жне ол абілеттілікке жне ммкіндіктерге сйкес боланына жауап беретіндігінде ескерту керек.

ызметкерлерді тадауа жауапкершілік толыымен мамандар бойынша менеджерді мойынына жктеледі. Маман тадау процесі кез-келген баса басару жмыстары сияты наты, рі иын. Бл кезеде сіресе болаша жмыс барысын тсіндіру жне анытау маызды, йтпесе ажетті санаты жо адамдарды абылдауа жне гімелесуге кп уаыт ткізіп аласыз. Сонымен атар бл жерде менеджер ызметкерді баалауды бір дісі - сынатар ткізумен, тапсырмаларды шешу жне жаттыуларды орындаумен жинаталатын эксперттік баалау пайдалануы керек.

ызметкерді баалау - бл толыымен йымдастыру жне блімшелер, ызметкерді санды жне сапалы ксіби мінездемесі ызмет талабына сйкестігін орнататын толытай масатты процесс. /8/

йымдаы ызметкерді баалау жмысшы басшыларды адал баалаан з ебегіні нтижесін круі шін траты трде жргізіледі, ал басшыларды баалау нтижесі бойынша ызметкерлерді жасы басара алуы жне оларды тиімді пайдалана алуы шін де дрыс. Баалауды жзеге асыруды маызды орны ртрлі шендегі басшылармен, менеджерлермен, ызметкерлермен басару бойынша мамандара жктеледі.

ызметкерді баалауды жзеге асыру шін, маыздысы баалау сынаын, дістерін, масатын анытау.

ызметкерді баалауды масаты (Сурет 5а):

· зіліссіз жне жйелі трдегі баалау жолымен жоары сапаа ол жеткізу.

· Басармадаы рекетті баалауды бірыай жйесі сияты басарма бірлігі бойынша рекетті баалау нтижесіне сйкес болуын жне барынша тиімді болуын ктуге ммкіндік береді.

· Адами потенциалды пайдалану барынша тиімді. йымны жымында керемет кйдегі ммкіндіктер бойынша пайдалануа болатын леуметтік-психологиялы потенциалы бар.

· жымда дені сау, рухани-психологиялы климатты алыптастыру жне олдау. Негізді, шынайы жне ашы дауыспен баалау дені сау рухани-психологиялы климата тн болады.

· німділікті ктеру, яни ызметтік баалау сияты - бааланатындар шін ынталандыру. німділікті ктеруді затылыы маызды трде ызметкерді дрыс баалауа байланысты.

ызметкерді баалауды негізгі міндеттері (Сурет 5б):

· ызметкерге басарушыларды сері. Баалау кмегімен, сондай-а баалау гімесіні кмегімен ызметкерге оны жетістігіне сйкес келетін орнын крсетуге болады.

· Марапаттау млшерін анытау, ызметкерді жетістігін баалау нысаны кезінде, оны ебек аысын адал тлеуге болады.

· ызметкерді ксіптік суі (жмысшыларды ксіптік суіне сері

· ызметкерді тиімді пайдалану

· Сапалы сипаттамалармен жеке ебегін баалауда ызметкерді ажеттілігін анааттандыру

· Ксіптік, йымдастыру жне басада сратар бойынша, баалау жмыс орнында отыран кезде, ызметі бойынша жоарылату, жмыс орнын тастап кетуі жнінде шешім абылдауды араластыруда баалау аншалыты міндетті ызметкерлерді аралыты пайдалану.

· Жетістіктерге жетуге баытталан, ызметкерді саналы рекеттеріні импульсі

Одан былай, ызметкерді баалау мынадай маызды тапсырмаларды шешуге кмектесуі ммкін:

- ызметкерлермен ксібилік, йымды жне баса да мселелер бойынша кері байланыс орнату;

- сапалы мінездеме жне меншікті ебегін баалаудаы ызметкерді ажеттілігін анааттандыру.

Ебек тиімділігін дрежесін анытауды зіндік басты масаты (Сурет 6):

· зіні потенциалын толыымен олдана отырып, ызметкер жмысыны нтижелілігін арттыру

· жмыса байланысты шешімдерді абылдауа ажет апараттармен басшыларды жне жмысшыларды амтамасыз ету (9).

ызметкерді рекетіні нтижелерін баалауды келесі функцияларын круге болады: кімшілікті, апаратты жне мотивациялы (Сурет 6).

кімшілікті функциялар: ебек шартын тотату, ауыстыру, тмендету, ызметін жоарылату. рбір йым ебек келісімін тотату, ауыстыру, тмендету, ызметін жоарылату туралы кімшілікті шешім абылдау шін з ызметкеріні ебек баасын жзеге асыруы керек. ызметі бойынша жылжу йыма кмегін тигізеді, себебі аншалыты зіні абілеттілігі байалан ызметкерлермен бос орынды толтыруына ммкіндік береді. Ол ызметкерлерге, табыса мтылуын анааттандыру, зін сыйлауа жне жетістікке ол жеткізуге кмектеседі.

ызметі бойынша жылжу - жмысшыны жетістігін тануды тамаша тсілі. Алайда ызмет бойынша жылжу туралы шешім абылдау кезінде басшылы жаа ызметіндегі міндеттерін тиімді орындау шін абілеттілігі барлара ана ктермелеу керек. кінішке орай, кейде жаа ызметтегі тиімді жмыс шін немесе жаа ызметтегі жмыс тиімділігі шін потенциал бола алмайтын, зіндік сырты міндеттерін орындайтын, жмысшыларды ктереді.

Ауыстыруды жмысшыны тжірибесін пайдалану ретінде, сондай-а басшылы олар немесе ол баса ызметте барынша тиімді жмыс істей білетін басшылы ретінде жмысшыны тжірибесін кеейту ауыспалылыы. Кейде ауыстыру адам анаатсыз жмыс істегенде, ол біра оны кп жылы ебек тіліне немесе брыны ебегіне байланысты басшылы, онымен ебек келісімін тотату жн деп санамайды. Мндай жадайда ауыстыру ызметті тмендетуді крсетеді жне жмысшы лі андай да бір пайда алып келетіндей ызметте болатындыын крсетеді, біра жас абілетті жмысшыа мансапа «бгет» оймайды.

Жмысшыа оны ебегіні баасын хабарлаан кезде, оан жасы ммкіндік сынылады, біра ол зі аламайды немесе йымны стандарты бойынша жмыс істей алмайды, онымен ебек келісімі таратылуы керек. кімшілікті оиа андай болмасын, ызметті нтижесін баалауды тиімсіз дісінсіз шешім абылдауа болмайды./8/

Апаратты функциялар: ызметті нтижесін баалау оларды жмыстарыны салыстырмалы дегейіне атысты адамдарды апараттандыру шін. Осы істі ызметтік ойылымы кезінде жмысшы зіні жасы жмыс істей алатындыын ана біліп оймайды, сондай-а ол андай жаынан лсіз, андай жаынан кшті жне андай баытта жзеге асыруына болатындыын да біледі.

Мотивациялы функциялар мыты жмысшыларды анытай отырып, кімшілік оны жалаысын ктермелеп, марапаттау арылы немесе ызметін жоарылата алады. Іс-рекетін жаымды рі жйелі трде бекіту, болашата жетістіктерге келуі ммкін.

Ебекті апаратты, кімшілікті жне мотивациялы функциялары бір-бірімен байланысты жне жйе сияты рекет етеді. ызмет бойынша жоарылату туралы кімшілікті шешімге алып келетін апарат, адамды жасы жмыса арай баыттауы керек.

ызметкерді рекетін баалау, оны рекеті салыстырылатын стандартты болуын талап етеді.

Атару стандартына екі негізгі апарат трін осуа болады: атарылды жне ол те жасы атарылды. Орындау стандарты тапсырманы жасы орындаланына баытталан. рбір стандарт барынша тсінікті болуы керек, басшы жне арамаындаы не ктіп транын жне оан ол жеткізуге болады ма дегенді білулері керек. Орындау стандарты ебек тапсырмасы боландытан зара тыыз байланысты, жалпы абылданатыны оларды арымта дамуы болып табылады. Орындау стандарты жмыса дегейіне, жмысшыны имылына олайлы немесе олайсыз талаптар ояды. Олар «жмыс талдауы - орындалана баа беру» жйесінде сынаты орын алады.

Баалауды кез-келген жйесіне кілттік талаптар: ептілік, сезімталды, сенімділік, ыптылы, олайлылы болып табылады. Оларды райсысын жеке арастырамыз.

Ептілік біріншіден, жеке жмыс жне йымны масаты шін орындау стандартыны арасындаы бекем байланыс, екіншіден, жмыс талдауы арылы састырылатын сынаты элементпен жне баалау нысаныны клемі арасындаы бекем байланыс. Ептілік - бл «жеке жмыста табыстылы жне табыссызды арасындаы айырмашылы неде?» деген сраа жауап.

Сезімталды тиімді орындаушыларды тиімсіздіктен ажырата білетін болуы керек.

Егер бл жо болса, онда баалау жйесі басару масаты шін пайдаланылуы ммкін, рине, жмысшыа зін дамыту шін кмек бола алмайды. Кбінде батыс елдерінде орындауды баалау «атару саласы» арылы жзеге асырылады, ол оны меншікті абілеттілігін крсететін орта клемнен ауытитын, арамаындаыларды лсіз жне кшті ырын компьютермен жасау болып табылады. Бл градация дегейі бойынша жмысшыларды бір-бірімен салыстыру шін маынасыз, біра ол жеке озалыс шін жне даму шін пайдалы. Тжірибе жмысшыларды дамуыны кімшілікті масаты шін жасалан, баалар арасындаы арама-айшылы барлыын крсетеді. Баалау жйесі кімшілікті масат шін жобаланан, ызметкерлер арасындаы дифференциял туралы апарат талап ететін, ызметкерлерді суі шін жобаланан, жйе сияты жекеліктер арасындаы айырмашылы туралы апарат талап етіледі. Бл - апаратты зі екі трлі.

Сенімділік пікірді барысына атысты. Кез-келген жмысшы шін баалау пікір маынасы бойынша жаын бір-біріне туелсіз жмыс рейтингі бойынша рылады. Біра баалау, ртрлі адамдарды негіздері (шендеріне арай басшылар, арамаындаылар), сол жмыста те атты байалады.

Сенімді мліметпен жабдытай отырып, рбір баалаушы жмысшыны атаран ісіне, оны жасаан жадайына адаалау жасау шін сйкес ммкіндік болуы керек. йтпесе сенімділік детсіздік сияты крінуі ммкін.

олайлылы - тжірибеде барынша маызды талап, себебі ызметкермен басару оны пайдаланандар шін немесе соан кедергі болатындар шін олдануы керек. кінішке орай, кптеген йымдар олдау жасау шін жеткілікті кш сынбайды жне баалаулы жйені пайдаланандарды атысуы. Орындауды баалау бадарламасыны жымды компонентіні ішінде жне тларалыа араанда техникалы аспектіге кш кп салынды. Осы рекетпен басшылы барлы баалау жйесіне рынады. Олар беретін орындауды баалауды наты аспектісін анытау шін арамаындаыларды рекетіне жне белсенді олдауымен байалады. Барынша ашытыты ызметкермен басаруа байату керек, олар «сіз компетентті орындау шін не істеуііз керек» деп айту шін, ал сосын орындауды баалау шін ажетті, сенімділік олайлылыыны трін анытау ктіледі.