Негізгі сратар
1. зара іс рекет етуді іс жргізушілік нысандары. зара рекет етуді йымдастырушылы нысаны. Тергеушіні оамдастыпен зара рекет етуі. Тергеушіні сарапшылы блімшелермен зара рекет етуі.
2. ылмысты іс бойынша іс жргізуді тсінігі. Алдын ала тергеуді тотата тру тртібі. Алдын ала тергеуді тотата труды шарттары. Алдын ала тергеуді токтатканнан кейінгі тергеушіні рекеттері. Айыпталушыны іздестіру. Тотата трылан алдын ала тергеуді айта бастау.
3. ылмысты істерді біріктіру. ылмысты істерді блектеу. ылмысты істерді ысарту. Атайтын негіздер бойынша ылмысты істерді ысартуды ерекшеліктері. Айыптау тау жне жеке айыпталушылара катысты блігінде ылмысты істі ысарту.
4. ылмысты іс кысартыланнан кейін тергеушіні іс рекеті. ылмысты істі кысарту туралы каулыа шаым беру тртібі. ысартылан ылмысты істі айта озау. ылмысты іс бойынша іс жргізуді аяктауды нысандары. пиялыты сатау. Іс жргізу мерзіміні тсінігі. Іс жргізу мерзімдерін есептеу тртіптері. Іс жргізу мерзімдерін сатау мен зарту. тіп кеткен мерзімді алпына келтіру.
1. ылмысты iс бойынша iс жргiзудi тотата тру
ылмысты iс бойынша iс жргiзу:
1) айыпталушы ретiнде жауапа тартуа жататын адамны аныталмауы;
2) айыпталушы тергеуден немесе соттан жасырынып алан не оны тратын жерi баса себептермен аныталмаан;
3) айыпталушыны ылмысты iзге тсу иммунитетiнен айыру не оны шетелдiк мемлекеттердi беруi туралы мселелердi шешiлуiне байланысты айыпталушыны iске атысуыны наты ммкiндiктерi болмаан;
4) айыпталушы жйкесiнi зада кзделген тртiпте куландырылан уаытша бзылуы немесе зге де ауыр науастануы;
5) айыпталушыны азастан Республикасынан тысары жерлерде болуы;
6) сотты аталан ылмысты iсте олданылуа тиiс заны немесе зге де нормативтiк-ыты актiлердi Конституцияа сйкес еместiгiн тану не адамны жне азаматты Конституциямен бекiтiлген ытары мен бостандыын шектейтiндiгi туралы сыныспен азастан Республикасыны Конституциялы Кеесiне тiнiш жасауы;
7) ылмысты iс бойынша одан рi iс жргiзуге уаытша кедергi келтiретiн тежеусiз кштi iс-рекетi;
8) тиiстi сараптама жргiзiлген;
9) ІЖКтi 55-тарауында кзделген тртiппен ыты кмек алуа байланысты iс жргiзу рекеттерi орындалан жадайда анытаушыны, тергеушiнi немесе сотты аулысымен толытай немесе тиiстi блiгiнде тотатыла труы ммкiн.
Сотта ылмысты iс бойынша iс жргiзу, егер жеке айыптау iсi бойынша жеке айыптаушы оны ауыр науас екендiгiне, азастан Республикасынан тысары жерлерде iс-сапарларда болуына немесе азаматты борышын орындауына байланысты сотта ылмысты iзге тсудi жзеге асыра алмаан жадайда да сотты аулысымен толы немесе тиiстi блiгiнде тотатыла труы ммкiн.
ылмысты iс бойынша iс жргiзу оны тотатуа негiз болан жадайлар жойылана дейiн тотатыла трады. лгi жадайлар жойылан со анытаушыны, тергеушiнi немесе сотты аулысымен ол жаартылады.
Iс бойынша iс жргiзудi тотата тру немесе жаарту туралы процеске атысушылара хабарланады. ылмысты iзге тсу органы шыаран ылмысты iстi тотата тру туралы аулыны кшiрмесi жиырма трт саатты iшiнде прокурора жолданады.
Тотатылып ойан iс, егер iс бойынша ескiру мерзiмiн зу туралы млiмет болмаса, ылмысты замен белгiленген ескiру мерзiмiнi аяталуы бойынша тотатылуа тиiс.
2. ылмысты ізге тсу функциясын жзеге асыру барысында бір факті бойынша трлі кілетті органдар ылмысты істерді дербес озап, сота дейінгі тергеуді бір мезгідде жргізетін жайттар пайда болуы ммкін. Осы фактіні аныталуы бір адам жне бір мн-жай бойынша екі іс жргізілуіні дереу тыйылуына келіп соады. йтпеген жадайдаайтадан соттауа жне ылмысты ізге тсуге жол беруге болмайтыны жніндегі принциптін бзылуына жол беріледі.
Бір оиа жнінде трлі айыпталушылара атысты істерді блек жргізілуі ылмысты ттас крінісіні алпына келтірілуіне бгет жасайтын жайттар альштасуы ммкін, оны зі сот трелігіні масаттарына кол жетуін иындатады. Осы жадайларды сол ылмысты істерді бір іс етіп біріктіру жолымен жоюа болады.
Келтірілген жне сол сияты оиалар істі біріктіруге немесе блектеуге байланысты шешімдер абылдануын ажет етеді. ылмысты істі біріктіру немесе блектеу туралы мселені дрыс шешуді маыздылыы судьяны ылмысты істі осымша тергеу шін айтару немесе істі белектеу ыымен атап крсетіледі (ІЖК 303-бап, 1-блік, 2-тарма).
ІЖК 48-бабьша сйкес мыналар бір істе біріктірілмеуге тиіс:
р трлі адамдара атысты бірдей айыптау;
жеке айыптау ісі аралатын жадайларды оспаанда, бір-біріне атысты ылмыс жасаандаы ташлатын адамдара атысты айыптау;
біреуі бойынша ылмысты ізге тсу — жеке трде, ал екіншісі бойынша — жария трде жзеге асырылатын істер;
біріктіріп арау істі объективті арауа бгет жасайтын барлы баса да айыптаулар.
ылмысты істі біріктіруге тыйым салуды бірінші негізі кугерлік базаны бірлігі, орта жбірленушіні бар екені бірнеше айыпталушы іс-рекеттеріні зара байланысты екенін білдірмейтінін крсетеді. ылмысты істерді бір іске біріктіру шін бір адамны кінсі екінші адамны кінсіне тікелей байланысты болуы ажет. Бірнеше айыпталушыны бір жбірленуші жніндегі іс-рекеттерінде сз байласу, бірлесіп атысу, келісіп алу белгілеріні жотыы ылмысты процесті трлі айыпталушылара атысты бір ылмысты іс шегінде жзеге асыруа ммкіндік бермейді.
Тыйымны екінші негізіні мні мынада: екі немесе одан кп адамны бір-біріне атысты ылмыс жасауы оларды бір мезгілде жбірленуші мен айыпталушы жадайына оады. Іс жргізудегі екі бсекелесуші тланы статустарын бір адама тіркестіру замен берілген ытар мен жктелген міндеттерді бірін-бірі жоа шыаруына келіп соады. Оны зі бір адама арасты бір статусты арты санап, екінші статусты алып тастау оны конституциялы ытары мен бостадытарына екі блікте де елеулі ысым жасалуьша келіп соатынын білдіреді.
Задылыты бзылуына сзсіз келіп соатын мндай жадайлара жол бермеу шін ІЖК айыпталушылар бір-біріне атысты ылмыс жасаан істер бойынша істерді біріктіруге тыйым салады.
ылмысты істерді біріктіруге тыйым салатын шінші негіз з мазмны бойынша екінші негізбен біршама сас. Жбірленушіге, айыпталушыа жеке жне жария тртіппен берілген ытарды айырмашылыы біратар іс жргізушілік кепілдіктеріні бірін-бірі жоа шыаруын кздейді. Мысалы, егер жеке айыптау ісі тараптарды татуласуына орай тотатылуа тиіс болса, жария айыптау ісін тотату шін ондай негіз кзделмеген. Бір ылмысты іс шегінде ылмысты ізге тсуді екі нысаны бойынша оралатын зады мдделерді катыысуы задылы принципіні едуір бзылуына келіп соуы ммкін.
Тртінші негіз ылмысты процесті жргізуші органны з алауын кздейді, бл жадайда шешім абылдау шін негізгі лшем аыла онымдылы болып табылады.
За шыарушы істерді біріктіруге тыйым салатын негіздер белгілеген кезде олданан шыарып тастау дісі істерді біріктіру шін негіздер белгілеуге ммкіндік береді, олара мыналар жатады:
- екі жне одан кп адамды бір немесе бірнеше ылмыс жасауа атысты деп айыптау;
- бір адамды екі жне одан кп ылмыс жасады, сондай-а сол ылмыстарды кні брын уде берместен жасырды жне олар туралы айтпады деп айыптау.
ІЖК-ті 48-бабыны мнінен негіздер бар болан жадайда істерді біріктіруге салынан тыйым орындау шін міндетті болып табылатыны байалады. Біріктіруге келетін болса, зада оны орын алуы ммкін екені, біра ешкімге де маыналас міндеттер жктелмейтіні айтылан. Біріктіру ережелері туралы нсауларды факультативтік сипаты ылмысты процесті жргізуші органа бл мселені наты алыптасатын жадайды негізге ала отырып шешу ыын береді.
Істерді біріктіру шін зады негіз ылмысты процесті жргізуші органны ол туралы аулысы болып табылады. Задылыты сатау жне адаалауды жзеге асыру масатында каулыны кшірмесі тиісті аулы абылданан сттен бастап жиырма терт саат ішінде прокурора жолданады.
Біріктірілген істер бойынша мерзімді есептеу тртібі туралы мселе жеткілікті дрежеде манызды. Зада мерзім уаыты бойынша соны іс озалан кннен бастап есептеледі деп белгіленген. Біріктірілген ылмысты істерді бірі бойынша айыпталушы жніндеамауа алу не йінде амауда стау трінде жолын кесу шарасы олданылан болса, тергеу мерзімі аталан жолын кесу шаралары олданылан іс озалан к ннен бастап есептеледі. Істі алдын ала тындау сатысында біріктірілген ылмысты істер бойынша мерзім сота соы ылмысты іс тскен кннен бастап есептеледі.
ІЖК-ті 49-бабына сйкес сот, ылмысты ізге тсу органы ылмысты істен:
ылмысты іс тотатылуа тиіс боланда жекелеген айыптаушылара;
мемлекеттік пияларды орауа байланысты жабы сот талылауы шін негіз оан атысты болатын, біра баса айыпталушылара атысты болмайтын жекелеген айыптаушылара;
ересектермен бірге ылмысты жауаптылыа тартылан кмелетке толмаан айыпталушыа;
ылмысты жауаптылыа тартуа жататын жекелеген аныталмаан тлалара атысты баса ылмысты істі жеке жргізуге блектеуге ылы.
Істі жеке жргізуге белектеуді бірінші негізі за шыарушыны сот ісіні шапша жргізілуін амтамасыз етуге, жбірленушілерді, азаматты талапкерлерді жне процеске атысушы баса да адамдарды мдделерін барынша сатауа мтылуымен байланысты. Іс жргізуді тотата тру длелдер жинау, іс жргізу рекеттерін жзеге асыру уаытша тотатылатынын білдіреді. Егер іс бойынша екі жне одан кеп айыпталушы ететін болса, оларды бірі тергеу мен соттан жасырынып, оны іздеу те иына соатын болса, бкіл ылмысты іс жргізуді тотатып ойылуы процеске зге атысушыларды ытары мен мдделерін елеулі трде шектеуі ммкін. зге айьшталушыларды ытары мен мдделерін амтамасыз ету масатында олара атысты істер жеке жргізілетіндей етіп блектелуі ммкін.
Екінші негіз мемлекеттік пияларды оралуын амтамасыз етуге баытталан. Жабы сот отырысын ткізу ажеттігі з ісіні аралуы мемлекеттік пияларды орауа байланысты адамдара атысты ылмысты іс жеке жргізуге блектелген жадайда амтамасыз етілуі ммкін.
шінші негіз кмелетке толмаан айыпталушыларды ытарын сатау шін барынша олайлы жадайлар жасау ажеттігіне байланысты. Сотта іс тыдау кезінде ересек айыпталушылар атысуыны психологиялы ыпал етуіні ытималдыы аиатты анытауа бгет болуы ммкін. Кмелетке толмаан айыпталушыа атысты істі блектеу — ылмысты сот ісін жргізуді адамгершілік баыты кріністеріні бірі.
Тртінші негіз бірінші негізбен зара тыыз байланысты. Аныталмаан адамдар жніндегі іс алан айыпталушылара атысты сот ісіні шашпа жргізілуін камтамасыз ету, сол арылы олара берілген іс жргізушілік ытарын толык клемінде амтамасыз ету шін жеке жргізуге блектеледі.
ылмысты істі жеке жргізуге белектеу — сотты, ылмысты ізге тсу органынын ыы. Зада істі блектелуі орынды болатын жадайлар белгіленген:
- істі блектеу зерттеуді жне істі шешуді жан-жатылыына, толымдылыына сер етпеуге тиіс;
- блектелген істерді сотта арау шешімні объективтілігі мен задылыына сер етпейді;
- процеске атысушыларды ытары толы клемінде саталады;
- істі блектелуі сот терелігіне байланысты емес масаттар да пайдаланылуа тиіс емес.
Істі жеке іс жргізуге блектеуді іс жргізушілік негіздері ылмысты, процесті жргізуші органны ол туралы каулысы больш табылады, аулыны кшірмесі жиырма трт саат ішінде прокурора жолдануа тиіс.
Блектелген ьимысты іс бойынша іс жргізу мерзімі жаа тлаа атысты істі белектеу туралы немесе жаа ылмыс бойынша аулы шыарылан кннен бастап есептеледі. Барлы баса жадайларда мерзім негізгі ылмысты іс озалан сттен бастап есептеледі.