Таырып. ылмысты іс жргізушілік мжбрлеу институты. 4 страница
Судья осы бапта кзделген тртіппен шаымды, наразылыты араан кезде хаттама жргізіледі.
10.Бл шараларды трлері жне оларды олдану тртібі ІЖК-ні 19-тарауында (156-161 баптар) белгіленген. Соны ішінде, 156-бапта крсетілгендей, ылмыстарды тергеуді жне сот талылауыны замен белгіленген тртібін сатауды, сондай-а сот кіміні талаптара сай орындалуын амтамасыз ету масатында ылмысты істі жргізуші орган сезіктіге немесе айыпталушыа мына мжбрлеу шараларын олдануа ылы:
1) келу туралы міндеттеме;
2)еріксіз алып келу;
3)ызметінен уаытша шеттету;
4)млікке тыйым салу.
Жбірленушіге, куа жне баса да іске атысушылара ылмысты істі жргізуші орган занда белгіленген тртіп бойынша мына шараларды олдана алады:
1)келу туралы міндеттеме;
2)еріксіз алып келу;
3)ашалай шара (аша ндіріп алу).
ІЖК-ні 157-бабында келу туралы міндеттеме шарасын олдану тртібі кзделген. Осы бапа сйкес, ылмысты істі жргізуші орган блтартпау шарасы олданылмаан сезіктіден немесе айыпталушыдан, сондай-а жбірленушіден, кудан бл органны шаыруы бойынша уаытылы келуге, ал тратын жері згерген жадайда ол жнінде кешіктірмей хабарлауа жазбаша міндеттеме алуа ылы. Егер сезікті немесе айыпталушы бл міндеттемесін бзатын болса, ылмысты істі жргізуші орган оан блтартпау шарасын олдануа ылы жне ол жнінде міндеттеме алан адам (сезікті, айыпталушы) ескертіледі. Жбірленуші немесе ку келу міндеттемесін бзатын болса, олара ылмысты істі жргізуші органны аулысы бойынша еріксіз алып келу шарасын олдану ммкін жне ол туралы бл адамдар ескертіледі.
ІЖК-ні 158-бабына сйкес, сезікті немесе айыпталушы, сондай-а жбірленуші жне ку длелді себептерсіз ылмысты істі жргізуші органны шаыруы бойынша келмеген жадайда, олар тергеушіні немесе анытаушыны, сотты длелді аулысы бойынша еріксіз алып келуге жатады.
ылмысты істі жргізу органыны шаыруы туралы хабарланан адамны келмеуіні длелді себептері мыналар болуы ммкін: бл адамны келуіне кедергі болан ауыр сыраты, оны жаын туыстарыны айтыс болуы, кездейсо апат, бл адамны белгіленген уаытта келуіне ммкіндік бермеген зге де себептер. Сезікті, айыпталушы, сондай-а ку жне жбірленуші шаыру бойынша белгіленген мерзімде келуге кедергі келтірген длелді себептер туралы здерін шаыран ылмысты істі жргізуші органа хабарлауа міндетті болып табылады.
ІЖК 158-бабынын 5-блігінде крсетілгендей, он трт жаса толмаандар, одан жоары жастаы он сегізге толмаандар оларды занды кілдеріне хабарламастан, сондай-а жкті йелдер жне дрігерді куландіруіне сйкес денсаулы жадайы бойынша зіні жатан орнын тастап кете алмайтын немесе тастап кетпеуі тиіс науас адамдар еріксіз алып келуге жатпайды.
Тнгі уаытта еріксіз алып келуге жол берілмейді.
Еріксіз алып келу туралы аулы оны орындалуы алдында сезіктіге, айыпталушыа, тиісті жадайда жбірленушіге жне куа жарияланып, оны бл адамдар аулыа ол ойып куландырады.
Алып келу туралы тергеушіні немесе анытаушынын аулысын алдын ала тергеу не анытау жргізетін орган немесе ішкі істер органы, сотты аулысын сот приставы немесе ішкі істер органы орындайды (ІЖК 159-бабыны 6-блігі).
Айыпталушыны ызметінен уаытша шеттету. Егер айыпталушы ызметінде ала отырып тергеуге (ылмысты ашуа) жне сотта істі арауа немесе ылмыспен келтірілген залалды теуге кедергі келтіреді, немесе ызметте болуымен байланысты ылмысты рекетпен шылдануды жаластырады деп арауа негіз бар болса, ылмысты істі жргізуші орган бл айыпталушыны ызметінен шеттеуге ылы (ІЖК-нін 159-бабы). Лауазымды адама жатпайтын айыпталушыа ызметінен шеттету шарасы олданылмайды.
Айыпталушыны ызметінен уаытша шеттету туралы аулы оны жмыс орыны бойынша йым басшысына жіберіледі, ал ол бл аулыны аланнан кейінгі ш тулік ішінде оны орындауа жне оны орындаландыы туралы ылмысты істі жргізуші органа хабарлауа міндетті.
Уаытша ызметінен шеттетілген адам баса жмыса орналасуа ылы. Егер ол зіне атысты емес жадайлара байланысты баса ызметте істей алмайтын болса немесе баса жмыса кіре алмаса, оны ебек аы тлеуді тменгі бір млшерінен кем емес сомада ай сайыны мемлекеттік жрдемаы алуа ыы бар.
ызметінен уаытша шеттету шарасын олдануды ажеттілігі жойылан кезде ылмысты істі жргізуші орган бл шараны тотату туралы аулы шыарып, оны кшірмесін тиісті йымны басшысына жолдайды.
Ашалай шара олдану (ІЖК-ні 160-бабы). Іс жргізуге байланысты замен кзделген міндеттерін орындамааны немесе сот отырысында тртіп баланы шін жбірленушіге, куа, мамана, аудармашыа жне зге де адамдара ашалай шара олданылуы ммкін. Мысалы, егер жбірленуші немесе ку ылмысты істі жргізуші органны шаыруы бойынша длелсіз себептермен келмеген болса, маман немесе аудармашы з міндеттерін дрыс орындамаан, жеке кепілдік берген адамдар немесе кмелетке толмаанды арауына алан адамдар з міндеттерін орындамаан болса, олар сотты шешімі бойынша аша ндіру шарасын олдануа жатады. Егер ол адамдар сота дейінгі іс жргізу кезінде міндеттерін орындамаан болса, тергеуші немесе анытаушы, прокурор бл туралы хаттама жазып, оны тиісті ауданды сота жолдайды. Осы хаттаманы негізінде ауданды сотты судьясы з міндеттерін орындамаан адамнан (жбірленушіден, кудан, маманнан жне т.б.) аша ндіру туралы аулы шыарады. Істі сот отырысында арауды нтижесінде судья ашалай шара олдануа негіз жо деп тауып, аша ндіруден бас тарту туралы да аулы шыаруы ммкін. Сот отырысыны тртібін бзаны шін ашалай шара олдану мселесі осы сот отырысы кезінде шешілуге тиіс. Осыан сйкес, сот отырысы залында атысып отыран адамдар тртіп бзан жадайда, сот олара аша ндіру шарасын олдана алады. Ондай шараны олдануанегіз бар болса, судья тртіп бзан адамнан аша ндіру туралы аулы шыарады.
Млікке тыйым салу (ІЖК-ні 161-бабы). кімні азаматты талапа, баса да мліктік жазалауа атысты блігіні немесе ммкін болатын млікті тркілеуді орындалуын амтамасыз ету масатында сот немесе прокурорды санкциясымен тергеуші, анытаушы сезіктіні, айыпталушынын, немесе оларды рекеті шін материалды жауаптылыа жататын адамдарды млкіне тыйым салуа ылы.
Млікке тыйым салуды мнісі — меншік иесіне немесе млікті иеленушіге бл млікке билік етуге, сондай-а бл млікті пайдалануа тыйым салу немесе млікті иесінен (иеленушіден) алу жне оны сатауа беру болып табылады. Тізбесі замен айындалан бірінші ажеттілік заттарына жататын млікке тыйым салынбайды.
Млікке тыйым салу туралы аулы шыарылады. Бл аулыда кімні млкіне, андай млікке тыйым салынатындыы жне азаматты талапты амтамасыз ету масаты кзделген жадайда млікті ны крсетілуі тиіс. Млікке тыйым салу кезінде оны нын анытайтын маман катыстырылуы ммкін. Меншік иесі немесе млікті иеленуші андай зата бірінші кезекте тыйым салу ажеттігі жнінде сыныс жасауа ылы.
Млікке тыйым салу туралы аулыны орындалуы хаттама жазу арылы рсімделеді. Бл хаттамада тыйым салынан млік аталып жне тыйым салуды жзеге асыруды амалы крсетіледі. Ол амалдар: 1) тыйым салынан млікті иесінен (иеленушіден) алу; 2) ол млікті иесіні (иеленушіні) не баса адамнын (йымны) сатауына беру. Млікті сатауа алан адам ол шін жауапты екендігі жнінде ескертіледі жне ол туралы олхат алынады (ІЖК 161-бабыны 12-блігі). Хаттаманы кшірмесі млкіне тыйым салынан адама беріледі.
Егер тыйым салынан млікті оны иесі немесе иеленушісі ерікті трде бермейтін болса, ол млік мжбрлеу арылы алынады. Млікті иесі (иеленушісі) жасырып ойан деп арауа негіз бар болса, онда ылмысты істі жргізуші орган ол млікті іздеп табу масатында ІЖК 232-бабыны ережелерін олдана отырып тінту жргізуге ылы.
Тыйым салуа болатын млікті атарына баалы заттар, аша жне зге де ндылытар жатады. Егер ондай млікті жо екені аныталса, ол туралы тыйым салу хаттамасында крсетіледі.
Банктердегі жне несие мекемелеріндегі шоттар мен салымдардаы аша аражаты мен зге де ндылытара тыйым салынан жадайда, осы шот бойынша шыыс операциялары тыйым салынан аражат шегінде тотатылады (ІЖК 161-бабыны 13-блігі). Банктер мен несие мекемелеріні басшылары ондаы аша аражаты мен зге де ндылытар туралы мліметтерді сотты, прокурорды, сондай-а прокурорды келісімімен тергеушіні немесе анытаушыны сратуы бойынша беруге міндетті болып табылады.
Млікке тыйым салуды ажеттілігі жойылан болса, ылмысты істі жргізуші орган бл шараны тотату туралы аулы шыаруы тиіс.
зін-зі баылау сратары:
ылмысты іс жргізу мжбрлеуге шыраан тланы ыты жадайы.
Іс жргізішілік мжбрлеу кралдарын олдануды жалпы шарттары, жйесі жне механизмі.
ылмысты іс жргізушілік мжбрлеу шараларыны трлері, оларды олдану максаттары.
ылмысты іс жргізуді кейбір субъектілеріне атысты ылмысты іс жргізушілік мжбрлеуді олданудын ерекшеліктері.
ылмыс жасаан тланы сезікті ретінде стауды негізі, жадайы мен мерзімдері.
ылмыс жасаан тланы ухтау кезіндегі азаматтарды ытары. ылмыс жасалуына сезікті тланы стау тртіптері.
¥сталган адамды жеке тінту.
ЕРЕКШЕ БЛІМІ