Sup2;Басшылы – баынушы ² атынасы

²Басшылы² ымы ²басару² ымына жаын жне йымдастырушылы атынасты басты трін, атап айтса, ызмет бабындаы міндеттерді шешу шін басшылыты баынушылармен йымдастыруды ерекше трін блу шін олданылады. Осыан байланысты, леуметтік кзарас басшылыты йым ішіндегі адамдар арасындаы ерекше ш жаты атынасты талдауды кздейді. Біріншіден, басшылы – бл трлі статустар, административті рылым дегейлеріні арасындаы атынас. Ол бір жмысшыны басамен біржаты туелділігіні ыты негізін амтиды.

Екіншіден, басшылы – бл орта ебек процесіндегі жеке жмыс функцияларыны атынасы: бірі – тым ²жалпы² болса, екіншісі – тым ²жеке². Онда (ебек процесінде) бір жаынан йымдастыру функциялары, екінші жаынан атару функциялары байланысады.

шіншіден, басшылы – бл сонымен бірге жеке адамдар арасындаы арым-атынасты ерекше трі. Соы жадайда оны леуметтік-психологиялы мазмны – бірін-бірі мойындау, ыпал ету, стиль, мдделер арастырылады.

Аталмыш ²басшылы - баынушы² атынасыны жатары бір-бірінсіз мір сре алмайды, олар бір-бірімен тыыз байланысты болса да, салыстырмалы дербестікке ие. ²Басшылы-баынушы² байланысын леуметтану жекелілік денгейдегі басару бойынша жалпы атынастарды крінісі трінде зерттейді. Басшылыты баынушылара ыпал етуі, оларды йымны талаптарына сай жне з ойларына сай белгілі бір ебек тртібіне итермелеуді масат етеді.

Ыпалды екі трі болуы ммкін: тікелей (бйры, тапсырма) жне жанама, мотивтендірілген (стимулдар арылы). Бірінші жадайда басшылы оластындаыларыны іс-рекетіне баытталан жне сйкес мінез-лыты ажеттілігі олардан ауытуа ойылатын санкциямен бекітіледі. Осыны нтижесінде талаптарды орындамааны шін ммкін санкциялардан жмысшыны ²шыындары² оны орындауа ²шыындарынан² артады. зіні шектен тыс формасында ²басшылы-баынушылы² атынасы мжбрлеу трінде болады, яни, басшылы масаты атарушыны мдделерімен сйкес келмейді, олара арама-айшы. Екінші тсіл жмысшыны мотивтері мен ажеттіліктеріне ыпал ету. Ебекке ояту жеке адамны ебек лесіне компенсация трінде болатын ажеттіліктерді анааттандыру арылы жзеге асады. Тікелей ыпалда мндай компенсация болып жаымсыз санкцияларды жотыы табылады. Мндаы тиімділік индивидке сйкесінше ыпал ету арылы «зін-зі кшейту» есебінен жзеге асады ²арылы іске асады. Басшылы процесінде басшыны жеке ерекшеліктері алыптасады, сондытан, басшылыты трлі стильдері болады. Басшылы стилін – басшыны жмыс бабындаы мселелерді шешуде оластындаылармен арым-атынасыны жеке ерекшеліктері ретінде анытауа болады. Ресми йымдастыру шебері, басшыны оан баынышты жмысшылара жне ызмет міндеттеріне атысты белгілі бір ызмет мінез-лын тадауа ммкіндік береді. Осы шебердегі саналы тадау немесе кездейсо тербелістер болмай оймайды жне басшыны индивидуальдылыын –оны мдениетіне, мінезіне, трбиесіне, біліміне байланысты, яни луметтік категориялар, аймаа, мамандыа, жыма, басшыа тн психологиялы жне леуметтік-мдени факторлармен детерминацияланады. Басшылы стильдерін мынадай басты трлерге бледі: авторитарлы – басшы ол астындаыларыны пікірімен санаспайды, з алауын кштеп енгізеді; демократиялы – жмысшылар біріккен шешім абылдауа жмылдырылады лсіз басшы басарушылытан з еркімен босайды, оны жымдаы ыпалы шамалы. Басшылы стилі басару мдениетімен тыыз байланыста.

Басшылы стилі ебекті ынталандырумен айындалады. Ынталандыру - жмысшыны ебек мінез-лына жанама ыпалы, оны ебекке жмсаан кшіне компенсация ретіндегі жеке адамны ажеттіліктерін анааттандыру арылы мотивациясы. анааттануа баытталу адамды белгілі бір мінез-лыа кшті ынталандырады, оан тікелей бйры беруден грі жасыра нтиже береді.

Біра ынталандыруды йымдастыру тікелей ыпал етуден крделірек. Стимулдар жйесіне мотивтер жне ажеттілік жйесі арсы трады. Ынталандыру сол екі жйені органикалы йлесуі боланда ана тиімді.

Стимулды ²материалды² жне ²моральды² болып блінуі шартты. Сыйаы тек ашалай марапат ана емес, сонымен бірге, мойындау, адірлеу. Тиімді басару масатына леуметтік басаруда олданылатын стимулдар жйесін кеейту кіреді. Стимулдар болып ебек жадайлары, жмыс уаытыны икемді жйесі, жымдаы арым-атынас жне т. б. болуы ммкін, біра е басты стимул болып материалды мдде, ебек тлемі принципіні толы жзеге асырылуы болып ала береді. азіргі ндірісті ерекшеліктеріне, е бастысы оны крделілігіне байланысты жеке жмыскерді соы німге лесі аны емес болады. Осыан орай ебек тлеміні жне стимулдарыны жымды формасы (бригадалы тсіл, жымды блімшелер жне т. б.) іске асады.