Стандарт, метрологиялы нормалар мен ережелер талаптарын сатауды мемлекеттік баылау

 

 

Стандарт, метрологиялы нормалар мен ережелер талаптарын сатауды мемлекеттік баылау мемлекеттік баылау Р СТ 1.16 «Стандарттау жніндегі нормативтік жаттарды міндетті талаптарын, сертификаттау ережелерін сане сертификатталан німге (жмыса, ызметке) мемлекеттік баылауды жзеге асыру тртібі. Негізгі ережелер» стандартына сйкес жргізіледі. Р СТ 1.16 стандарты з зырыны шегінде мемлекеттік баылауды жзеге асыратын техникалы реттеу комитетіні лауазымды тлалары мен оларды ауматы блімшелері, жне де азастан Республикасы аумаында олар тексеретін зады жне жеке тлалар шін, шетел фирмаларын оса, міндетті болып табылады.

Мемлекеттік баылауды масаты жмыс (ызмет), нім сапасын (мнан былай - нім), азаматтарды денсаулыы мен мірі, оршаан орта шін ауіпсіздік амтамасыз ету мселелерінде мемлекет мддесі мен ттынушылар ыын орау болып табылады [5].

Мемлекеттік баылауды негізгі мселелері болып табылады:

- німге міндетті талаптарды белгілейтін нормативтік жаттарды блінуін зады жне жеке тлалар жаынан болдырмау жне блтартпау;

- сертификаттау ережелерін, сертификатталан нім сапасын сатауа баылау;

- нормативтік жаттарды белгіленген міндетті талаптарын жне міндетті сертификаттау, азастан Республикасында шыарылатын жне (немесе) таратылатын нім сапасыны кйін зады жне жеке тлалар сатау туралы сенімді апаратты баса мдделі мекемелерге, мемлекеттік органдара сыну.

Мемлекеттік баылау объектісі болып тмендегілер табылады:

- нім, соны ішінде шетелдік;

- халыа ызмет, жмыстар;

- нормативтік, техникалы (конструкторлы, технологиялы, жобалы) жне німге, (жмыс, ызметке) баса жаттама;

- дайындаушылар (сатушылар, орындаушылар) німдерін, сынау зертханалары (орталытары), сертификаттау органдарын міндетті тіркеу жніндегі жмыстар.

Мемлекеттік баылау азастан Республикасы аумаында зады жне жеке тлаларда, мірді міршедік кезеіні кез келген сатысында, шетелдік фирмаларды оса жзеге асырылады: німді ндіріске жеткізу жне зірлеу, оны дайындау, тарату (жеткізу, сату), пайдалану (анау), сатау, тасымалдау жне кдеге жарату, сонымен атар процестерді (жмыстарды) орындау мен ызмет крсету.

Мемлекеттік баылау техникалы реттеу комитетіні лауазымды тлалармен жне мемадаалау жніндегі оны ведомствоа арасты ауматы органдармен - техникалы реттеу комитет белгілеген тртіпте аттестатталан жне белгіленген лгілі кулігі бар мемлекеттік инспекторлармен жзеге асырылады.

Тексеруге баылау ызметтерін орындайтын баса мемлекеттік органдарды, оамды мекемелерді кілдері, сертификаттау жніндегі сарапшы-аудиторлар тартылады.

Барлы жадайларда техникалы реттеу комитетіні лауазымды тлалары немесе мембаылау жніндегі оны ауматы органдары басарады.

Техникалы реттеу комитеті зырына жататын, мембаылау жніндегі азастан Республикасыны бас мемлекеттік инспекторы техникалы реттеу комитет траасы болып табылады.

Бас мемлекеттік инспекторды орынбасары техникалы реттеу комитет траасыны орынбасары болып табылады.

Облыс (алалар), бекітілген ауматарды бас мемлекеттік инспекторы мемадаалау жніндегі техникалы реттеу комитетіні ауматы органдарыны басшысы жне негізгі блімшені орналасан жерінен тыс тран оны рылымды элементтері.

Мембаылау жргізген кезде сырты арау, німді сйкестендіру, лшеу жне сынау, баылау нтижелеріні сенімділігі мен ділдігін амтамасыз ететін баса дістер олданылады.

Зады тлаларды басшылары мен жеке тлалар олара тексеру жргізген кезде мемлекеттік инспекторлара оларды орындау шін ажетті жадайларды амтамасыз етуге міндетті:

- мемлекеттік инспектор кулігін жне мемадаалауды ауматы органында жне ажет болса, задарда белгіленген талаптара сйкес прокуратура органдарында тіркелген тексеру тапсырмасын сынан кезде ызметтік жне ндірістік блімдерінде еркін рсат;

- мемлекеттік баылау шін ажетті жаттар мен деректерді, сынаулар емн лшеу ралдарын, тексеру актілерін рсімдеуге арналан блмелер мен йымдастыру техникасын, сынауа лгілерді жеткізуге арналан клік ралдарын сыну, актілерге, хаттара ол оюа ыы бар жауапты тлаларды блу тиіс;

- сынау (талдау, лшеу) жргізуге, тексерілетін объект шыындарына жаратылан лгілер мен шыындарды нын жатызып нормативтік жаттарды міндетті талаптарына оларды сйкестігін баылау шін нім лгілері мен сынамаларды іріктеу.

Мемлекеттік баылау тмендегілерді ескеріп, тадаулы тексерулер арылы жзеге асырылады:

- жыл сайын техникалы реттеу комитетімен белгіленген мемлекеттік баылауды басымдылы баыттарын;

- кімет, техникалы реттеу комитеті жне жергілікті атарушы органдарды масатты тапсырмаларын;

- наты зады (жеке) тлаларды текссруді талап ететін ттынушылар шаымдары мен баса жадайларды;

- сертификаттау жніндегі органдар мен тіркелген сынау зертханалары (орталытары) туралы азастан Республикасы мемтізіліміні деректерін.

німді дайындаушылармен нормативтік жаттарды міндетті талаптарын сатауды жоспарлы тексерулеріні дркінділігі жылына бір рет.

Мембаылау жніндегі ауматы блімшелер сыныстары бойынша алыптастырылатын сертификаттау жніндегі органдар ызметтерін ексеретін комиссиясынан басалар, сертификаттау жніндегі органдардан баса мемадаалауды кез келген объектісін тексеру жніндегі комиссия (меминспектор) облысты (аланы, ызмет крсетілетін ауматы) Бас мемлекеттік инспекторымен аныталады (алыптастырылады) жне бекітіледі жне азастан Республикасыны Бас мемлекеттік инспекторы немесе оны орынбасары бйрыымен бекітіледі.

Тексеруді йымдастыру шін тексерілетін объектті басшысы атына мембаылау жніндегі ауматы органдарда жне егер олар нормативтік-ты актілерде белгіленсе, прокуратура органдарында тексерулерді есепке алу журналында, міндетті тіркелінетін нысаны бойынша тексеруге тапсырма (тексеру жргізу туралы хабарлама) дайындалады.

Тексеруге дайындаан кезде:

- алашы тексерулер нтижелері таталданады, соны ішінде баылау жне адаалау жніндегі баска мемлекеттік органдарымен жргізілген;

- тексеру затына жататын нормативтік жне техникалы жаттама;

- тексерілетін объектті ызмет нтижесі зерттеледі (есеп-исап деректері, шаымдара жне т.б.);

- ажет болса, тексеру бадарламасы зірленеді;

- сырты мекемелерді баыланатын німдері сапасыны саласында мамандар мен эксперттерді тарту ажеттілігі мселесі зірленуде;

- ала, облысты сынау зертханаларында (орталытарында) баыланатын німге сынау жргізу ммкіндігі аныталады.

Тексерілетін объектіге келгеннен кейін басшысына немесе оны орнындаы тлаа тексеру туралы хабарламаны береді жне тексеру кшбасшымен таныстырады.

Сол жерде комиссия мшелері - мемлекеттік инспектолармен тартылан мамандар арасында таратылады жне де тексеру объектілерімен орнатылан ажетті жаттар мен материалдар тізбесі аныталады.

Стандарттау жніндегі нормативтік жаттар талаптарын сатауа мемлекеттік адаалау жргізуді йымдастыру.

Нормативтік жаттарды міндетті талаптарын сатауа мемлекеттік адаалау жргізген кезде белгіленген талаптарды сатауа баалау жргізілу тиіс.

Осы масатпен німні сырты трін арау, оны сйкестендірілуі жргізіледі жне олара сынау жргізу шін нім лгісі (сынама) тадалады.

Іріктеу дісі мен іріктелген лгілерді саны (іріктеу клемі) наты німні стандарттар талаптарына сйкес болуы тиіс.

Егер нім стандарты ттас баылауды арастырса немесе лгілерді тадау шін млшерлерді белгілемесе, онда іріктеу клемін тексерілетін объектті басшысы келісім бойынша мемлекеттік инспектормен анытайды, біра тексерілетін топтамадан 10% німнен кем емес немесе ттас баылауда ш бйымнан кем емес.

Нормативтік жаттар талаптарына німні сйкестігін баалау стандарттармен ескерілген баылау жне сынау (талдау, лшеу) негізінде жргізіледі.

Сынау жргізу ммкін болмаса тіркелген немесе аттестатталан зертханаларда (орталытарда) німді сынау тексерілетін объект базасында оларды мамандары кшімен мемлекеттік инспектор бар кезде жргізіледі.

лшеу баылауы, сырты арау жне німді сйкестендіру сынаулары нтижесі еркіндік нысаны бойынша хаттама растырылады. Сынауды растырылатын хаттамасы немесе сынау жргізген, тіркелген (аттестатталан) зертханамен берілген хаттама тексеру актісіне осымша болып табылады.

Сырты арау мен нім сынау нтижесі бойынша бзылулар белгіленбесе, онда тексеру бітеді жне акт рсімделеді.

Нормативтік жаттарды міндетті талаптарына нім сйкессіздігі фактілері табылан кезде табылан бзылуларды себебі белгіленеді жне толы бадарлама бойынша тексеру жргізіледі.

Міндетті сертификаттауа жататын німді баылау процесінде, сонымен атар тексеріледі:

- укілетті органмен берілген сертификатты барлыы оны тпнсалылыы, рсімдеу дрыстыы, тіркеу жне кшіні мерзімі;

- сйкестік белгісін олдану ытылыы;

- инспекциялы баылауды ескеретін, сертификаттау сызбасы бойынша сертификат берген сертификаттау жніндегі органдармен инспекциялы баылау жргізуді растайтын жаттар барлыы.

Стандарттау жніндегі нормативтік жаттар талаптарын сатауа тексеру жргізген кезде тексерілетін объектіде бір мезгілде техникалы реттеу комитеті бекіткен дістемелер бойынша сынау жне лшеу ралдарыны кйі мен амтамасыз етілуі тексеріледі.

Ксіпорыныны сапа жйесі немесе нім, сериялы ндірісі белгіленген тртіпте сертификатталса, оны ндірушіде мемадаалау органдарымен келесі жадайларда тексеріледі:

- олара ттынушылар шаымдары немесе жоарыдаы мекемелерден тапсырма болан кезде;

- егер сертификаттау жніндегі органдар ызметтерін тексеру нтижесінде осы німге сйкестік сертификатын беру негіздігі немесе сертификаттау жніндегі органдар жаынан сертификатталан німдерге инспекциялы баылауды жзеге асыран кездегі бзылулар белгеленген кезде.

Тексеру нтижелерін рсімдеу

Зады жне жеке тлаларды тексеру нтижесінде міндетті нысаны бойынша акт рсімделеді.

Тексеру акті - кші бар задара сйкес рекет шараларын олдану туралы йарымдар мен аулылар беру шін негіздеме болып табылатын жат.

Тексеру актісіне ойылатын негізгі талаптар:

- стандарттау жніндегі нормативтік жаттарды, міндетті сертификаттау ережелері мен себептерді талаптарды бзуды белгіленген фактілеріні сенімділігі мен негізділігі;

- ажетті апарат е кп кезде баяндау ысалыы;

- тексеру нтижесні толытыы;

- тексеру нтижесіні ділдігі.

Бзылулар белгіленген тексеру актілері келесі блімдерден трады:

- бастапы деректерден;

- нормативтік кжаттар талаптарын сатауды тексеру нтижесінен;

- лшеу ралдары кйін жне сынауларды тексеру нтижесінен;

- бзылу себептерінен;

- тжырымдардан.

Бзылулар белгіленген тексеру актілері келесі блімдерден трады:

- бастапы деректерден;

- нормативтік жаттар талаптарын сатауа тексеру нтижелерінен.

німні наты трлері жне тексеру объектілері бойынша німні тіршілік кезеіні ртрлі сатыларында тексерулерді жргізу жне рсімдеу ніндегі осымша талаптар техникалы реттеу комитетімен белгіленген тексеру жргізуді техникалы тапсырмасы мен тексеру дістемесінде белгіленеді.

Мемлекеттік баылау материалдарын жзеге асыру

Кші бар задара сйкес мемадаалау нтижесі бойынша берілген осымшалар мен йарымдар бар тексеру актісіні бір данасы тексерілген тлаа жіберіледі.

Актті бір данасы тексеру жргізген мембылау жніндегі техникалы реттеу комитетіні ауматы органдары істерінде саталады, республиканы бас мемлекеттік баылау инспекторы жаынан шаралар олдану ажет болса - акт кшірмесі техникалы реттеу комитетіне жіберіледі.

Сертификаттау жне сынау зертханалары жніндегі тіркелген органдарды ызметін тексеру актілеріні данасы тексеру нтижесіне байланыссыз техникалы реттеу комитетіне жіберіледі.

Актті жне йарымды аланнан кейін тексерілетін тла оларды болдыран, табылан бзылулар мен себептерді жою шараларын дер кезінде колданады. ажет болса, мемадаалау жніндегі ауматы блімшелерге дейін жеткізілетін бзылуларды жою жніндегі шаралар жоспары зірленеді.

Мемлекеттік метрологиялы баылау — укілетті органны жне оны ауматы блімшелеріні лшем ралдарыны шыуын, жадайын жне олданылуын, лшемдерді орындау дістемелеріні олданылуын, метрологиялы ережелер мен нормаларды саталуын, сату кезінде тауарлар І санын, сондай-а кез келген трдегі бума тауарларды санын ашу, сату жне импорта шыару кезінде адаалау бойынша ызметі.

Метрологиялы баылау — метрологиялы ережелер мен нормаларды саталуын тексеру масатында мемлекеттік басарма органдарыны, жеке жне зады тлаларды метрологиялы ызметтері жзеге асыратын кызмет.

Баылау німді зірлеу (жобалау), ндірісті дайындау, ндіру, тасымалдау, сатау, жндеу жне эксплуатациялау (ттыну) - німді жасау жне ттьшуды барлы кезеін амтиды.

Баылау ндірілетін німні барлы тріне таралады жне нім сапасын басаруды кешенді жйесін ендіру жне метрология, стандарттау бойынша ксіпорын мен йым рекетін баылауа таайындалан.

Метрологиялы баылау жргізу кезінде келесі нормативті жаттарды басшылыа алу ажет:

Р СТ 2.2 «лшеуді орындау дістерін шыару, жадайы жне олдануын Мемлкеттік баылауды іске асыру реті»; Р СТ 1.18 «Мемлкеттік баылау нтижесі бойынша берілетін жне оларды беру ретіні жарлытарыны формасы»; Н 2273 «Тексеруге жататын лшеу ралдарын олдану саласы».

Р СТ 2.15 сйкес мемлкеттік метрологиялы баылауды объектілері мыналар болып табылады:

- шама бірліктері;

- шама бірліктеріні эталондары;

- лшеу ралдары;

- лшеулерді орындау дістемелері;

- лшем бірлігін амтамасыз ету бойынша жеке жне зады тлаларды ызметі;

- бумаланан тауарларды ашу, сату жне импорта шыару кезіндегі саны.

Мемлекеттік метрологиялы баылау Р-ны «лшем бірлікті амтамасыз ету» заын, лшем бірлігін амтамасыз ету бойынша баса да Р-ны ыты нормативтік актілерін, халыаралы келісімдер мен нормативті жаттарды саталуын тексеру масатында, сонымен атар келесі масаттарда: елдегі лшеу бірлігін жне анытыын амтамасыз ету; жаа лшеу техникасын ендіру жолымен лшеу ралдарыны паркін жйелі жетілдіру; лшеуді орындауа лшеу ралдарыны дайы дайындыын стау жргізіледі.

Мемлекеттік метрологиялы баылауды объектілерін байланысты мемлекеттік метрологиялы баылау нтижелері:

- азаматтарды мірін жне денсалыын орауды амтамасыз ету бойынша жмыстар;

- нім жне ызмет крсетулерді сапасыны нормативтік жаттарды міндетті талаптарына сйкестігін сьшау жне баылау;

- оршаан орта жадайын баылау;

- ебек шарттарыны ауіпсіздігін баылау;

- сауда-коммерциялы операциялар жне сатып алушы (ттынушы) жне сатушы (жеткізуші, ндіруші, орындаушы) арасындаы есептесулер, соны ішінде, трмысты жне коммуналды ызмет крсетулер жне байланыс ызметтері.

Техникалы реттеу комитетіні мемлкеттік баылау органы ке кілеттікке ие жне оларды міндеттері олар ызмет крсететін территорияда стандарттау жне метрологиялы амтамасыз ету бойынша басшы органдар ережелері анытайды. Олара баылау функциясынан баса стандарт жне техникалы шарттар, метрологиялы ережелерді ендіру жне сатау, физикалы шамалар бірлігін азастанда орнатыландарды олдану дрыстыын тексеру, лшеу ралдары, оларды дайындау, сатау, жндеу, тексеру жне олдану шарттары, басарушылы, йымдастырушылы жне дістемелік сипаттат функциялар атары жктелген.

Осы функциялар атарында:

- стандарттау жне метрологияны ведомствалы жмыстарын баылау;

- дістемелік басшылы жне стандарт жне лшеу ралдарын баылау блігіндегі нім сапасы бойынша инспекцияны рекетін координациялау;

- мемлекеттік адаалау нтижелерін біріктіру;

- мемлекеттік сынауларды жргізу;

- стандарт жне техникалы шарттарды сараптау жне тіркеу жргізу;

- нім аттестациясына атысу;

- німні маызды трлерін мемлекеттік сынау бойынша басты йымдар аттестациясын жргізу.

Техникалы реттеу комитеті жне оны территориалды органдарыны лауазымды тлалары - мемлекеттік инспекторлара келесі ытар берілген:

- стандарттар жне метрологияылык ережелер талаптарына сйкес емес конструкторлы, технологиялы жне жобалы жаттамаларды олдану жне тапсырыс берушіге беруге тыйым салу;

- стандарттар жне метрологиялы ережелерді бзумен нім ндіру, ткізу, тасымалдау, сатау жне олдану сонымен атар, трмысты ызмет етулер саласында ызмет крсетулерге тыйым салу;

- оны шыару кезінде стандарттарды жйелі бзылу жадайында ксіпорындара, йымдар мен мекемелерге экономикалы санкциялар олдану туралы бйры беру.

лшеу ралдарыны жадайы мен дрыстыына, жргізілетін лшеулер туралыына, ведомствалы метрологиялы адаалауды йымдастыру мен сапасына ксіпорын, йым жне мекеме басшылары жауапкершілікте болады.

Тексеру ралдары біріншілік, периодты, кезектентыс жне инспекциялы тексерулерден туі тиіс.

Метрологиялы тексеру азіргі талаптара жне ндірісті метрологиялы амтамасыз ету дегейіне лшеу ралдары мен олданылатын лшеу дістеріні сйкестігін анытау шін жргізіледі.

Метрологиялы тексеруге лшеу ралдарын дайындау, жндеу, эксплуатациялау, сатау жне сатуды іске асыратын ксіпорынны лшеу ралдары жатады.

Метрологиялы сараптау лшеу ралдарыны жадайын жне оларды тексеру мен олдану дрыстыын сараптамалы баалау шін жргізіледі. Ол метрологиялы асиеттер, дістер жне тексеру ралдары, лшеу ралдарыны дрыстыы мен оларды олдануа жарамдылыы бойынша даулы сратар туындаан кезде жргізіледі.

лшеу ралдарын мемлкеттік тексеру бойынша жмыстар сйкес метрологиялы дайындыы бар жоары мемлекеттік тексерушілермен орындалады.

Мемлекеттік тексерушілерді міндетіне мыналар кіреді:

- ндірістен жне жндеуден шыарылатын, эксплуатациялаудаы жне шет елден келетін лшеу ралдары мен шамалары бекітілген тізбе бойынша тексеру жне табалау;

- лгілі лшеу ралдары мен шамаларын тексеру;

- халы шаруашылыыны барлы саласында олданылатын лшеу ралдары мен шамаларын тексеру.