Pozostae bóstwa
Obok omówionych powyej bóstw na obszarze Sowiaszczyzny funkcjonoway równie pomniejsze kulty innych bóstw, które warto omówi tutaj chociaby w skrótowym zarysie w celu poznania kolorytu caoci sowiaskiego panteonu:
Autor: Duan Boi ©
Mokosz– bogini deszczu i wilgoci bdca te opiekunk ziemi, wody i kobiet, kojarzona powszechnie z takimi aspektami kobiecoci jak podno i seksualno, majca te zwizek z tkactwem, przdzeniem i pasterstwem. Przyjmuje si, e Mokosz moga by partnerk Peruna, wschodniosowiaskim odpowiednikiem wspomnianej wczeniej Perperuny. Jzykoznawcy przyjmuj, e nazwa tego bóstwa ma zwizek z dzisiejszymi sowami jak mokry i moczy.
Wicej informacji o Mokoszy tutaj.
Autor: Andriej Szyszkin ©
Rod– domniemany praojciec wszystkich bogów, którego kult w czasach wczesnopogaskich by przypuszczalnie znacznie silniejszy. Funkcja tego bóstwa nie jest do koca oczywista, cho jego nazwa wykazuje oczywiste zwizki z takimi sowami jak ród oraz rodzenie. Z tego powodu Rod by postrzegany jako opiekun wspólnoty plemiennej i sfery zwizanej z podnoci. Boga tego czsto wyobraano sobie jako centrum drzewa kosmicznego, zapewne za spraw tego, e stanowi ostateczne ródo, ojca wszystkich bogów i ludzi. Przybocznymi Roda byy Rodzanice, które sprawoway opiek nad kobietami w ciy i maymi dziemi.
Wicej informacji o Rodzie tutaj.
Autorka: EvelineaErato ©
Marzanna – sowiaska bogini symbolizujca zim, mier i niszczycielsk moc natury, o której pami jest dobrze zachowana za spraw ludowego zwyczaju topienia Marzanny w ramach powitania wiosny. Rytua ten ma swe korzenie w tradycji pogaskiej, w której to kuka przedstawiajca t bogini bya palona bd topiona podczas obchodów tzw. Jarych Godów. Zabieg ten mia zapewni urodzaj na cay nadchodzcy rok. Nazw tego bóstwa wyprowadza jest od prasowiaskiego rdzenia *mar lub *mor zwizanego ze mierci, cho niektórzy badacze wskazuj dodatkowo na zwizek Marzanny z rzymskim Marsem. Istniej równie hipotezy czce Marzann z Dziewann– domnieman bogini lasów, owów, wiosny i kreacyjnej mocy przyrody.
Autorka: Vasylina ©
Simargl – zagadkowe bóstwo Sowian wschodnich, które przetrwao w folklorze rosyjskim jako demon Paskud, gdzie by przedstawiany jako skrzydlaty pies bd ptak z psi gow. Przypuszcza si, e bóg ten móg zosta zapoyczony z mitologii iraskiej, w której funkcjonowaa istota o podobnym wygldzie i nazwie – Simurg. A. Brücker wysnu hipotez o istnieniu dwóch odrbnych kultów: zwizanego z ziemi i ogniskiem domowym Siema i opiekuna zbó Rga (za spraw zwizków z wyrazem re).
Wicej informacji o Simarglu tutaj.
Autor: Hellanin ©
Pereput– posta z wierze dawnych Sowian wymieniona w ródach jako bóstwo, na cze którego urzdzao si libacje i tace. Trudno jednak dzi jednoznacznie rozstrzygn, czy Pereput by bogiem, czy te po prostu demonem. A. Gieysztor, odrzucajc hipotezy o zwizkach tej istoty z Simargem i szczliwym losem, powiza Pereputa bezporednio z wod, o czym miaby wiadczy prasowiaski rdze *pluti ‚pyn’. Badacz ten zwraca ten uwag na zwizek tej istoty z kaszubskim demonem wodnym, Gòskiem.
Autor: Duan Boi ©
Strzybóg– sowiaski bóg wirów powietrznych pojawiajcy si w wierzeniach Sowian wschodnich, do którego zanoszono proby o pomylne wiatry. Funkcj kojarzon ze Strzybogiem byo te rozdawanie bogactw, czym bóg ten podobny by do Dadboga. Nazw Strzyboga wyprowadza si od prasowiaskich rdzeni *ser- i *ster- oznaczajcych ‚ciec’ i ‚biec’. Wiara w to bóstwo wynikaa zapewne z powszechnego wród pogaskich ludów antropomorfizowania zjawisk atmosferycznych.
Wicej informacji o Strzybogu tutaj.
Autorka: hello-heydi ©
Dola– sowiaska antropomorfizacja ludzkiego losu i przeznaczenia, która moga mie swój pocztek w faktycznej wierze w bogini sprawujcej piecz nad pomylnoci czowieka. Badacze przypuszczaj, e kontrol nad t sfer ycia sprawowa moga Mokosz bd Perperuna (zwana te Dodol). Dola towarzyszya czowiekowi od chwili narodzin a do mierci, determinujc w ten sposób przebieg jego ywota. Zy wpyw Doli na ludzki los do dzi jest nazywany niedol.
Wicej o Doli tutaj.
Autor: Typhonian-Apkallu ©
Kupaa– domniemane sowiaskie bóstwo podnoci majce oczywisty zwizek ze synn Noc Kupay. Jego rodowód jest jednak bardzo niepewny, przez co dzi zwyko si raczej myle, e skojarzenie Kupay z konkretnym bogiem jest raczej wtórne i ma swe róda w nieudanej chrzecijaskiej próbie asymilacji kupalnej tradycji z postaci Jana Chrzciciela. Przypuszcza si, e wraz z zanikiem dawnych wierze, Kupaa zosta wykreowany na bóstwo. Pewne jest to, e w kupalnych obrzdach bya wykorzystywana kuka zwan kupa, za same nazwa Kupaa wykazuj zwizek z kpiel (ps. *kpati ‚kopa’) i mioci cielesn (pie. *kup ‚poda’, Kupidyn).
Autorka: Justyna mietanowska
ywia(ywie) – zagadkowe sowiaskie bóstwo ycia, o którym J. Dugosz wspomnia lapidarnie w jednym zdaniu pojedynczym. Kult podobnej bogini zosta jednak odnotowany wród Sowian poabskich, gdzie oddawano cze bogini o imieniu Siwa, któr zwyko tumaczy si wanie jako ywia lub ywa. Dostpne róda podaj jednak informacje, które trudno zczy w cao – istnieje lokalna legenda o powstaniu nazwy miejscowej ywiec, która miaaby mie zwizek z obecnym w herbie miasta turem (niektóre róda podaj, e ywie byo wanie bogiem z gow tura).
Autorka: Vasylina ©
Chors– sowiaskie bóstwo lunarne o niepewnej autentycznoci. Chors obok Simarga moe by kolejnym bogiem, który do sowiaskich wierze przedosta si za spraw zwizków z kultur irask, por. awestyjskie xvar ‚aureola’ oraz nowoperskie xorid ‚Soce’. Etymologia ta naprowadzaaby bardziej na solarny ni lunarny charakter tego bóstwa, std te A. Brücker zwyk traktowa Chorsa jako bóstwo rodzime, majce zwizek z przymiotnikiem wycharsy ‚wyndzniay’. Ksiyc w wierzeniach indoeuropejskich zajmowa raczej skromne miejsce, cho dostpne róda sowiaskiej kultury ludowej pozwalaj sdzi, e w wierzeniach sowiaskich móg on odgrywa bardziej znaczc rol.
Zorza– eskie bóstwo sowiaskie zwizane z kultem jutrzenki, potwierdzone wycznie we folklorze. Bogini ta jest powizana z powszechnym w kulturze indoeuropejskim antropomorfizowaniu planety Wenus, zwanej te Gwiazd Porann lub Wieczorn. Zorzami byy te nazywane trzy boginie losu i pomylnoci, które mona kojarzy równie z wspomnianymi ju Rodzanicami. Istoty te byy przedstawiane najczciej nad koysk, za ich nierozcznym atrybutem byy przypominajce promienie soneczne nici, bdce metafor ludzkiego ycia.
Obok wspomnianych powyej istot nadprzyrodzonych w literaturze naukowej istniej równie inne, o jeszcze bardziej niepewnych rodowodach. W poczet tych wtpliwych bóstw bez wtpienia wpisuje si cz tzw. panteonu Jana Dugosza zawartego w jego kronikach. Historyk ten wymieni kilka bóstw, których istnienie jest do skpo powiadczona. Dua cz tego panteonu stanowiy rzekomo sowiaskie odpowiedniki rzymskich bóstw: Dziewanna(Diana), Dzidzileyla(Wenera), Lel i Polel(Kastor i Polluks), ada(Leda) oraz Nyja(Pluton). Cz panteonu Dugosza wykazuje jednak zbieno z zachowanymi ródami poabskimi: wspomniana ju ywie(Siwa) oraz zagadkowa Pogoda(Podaga).
Dziewanna, mimo mocno niepewnego rodowodu, jest dzi jedn z czciej rysowanych bogi sowiaskiego panteonu. Autorka: mrssEclipse ©
atwo przychodzi dzi krytykowanie propozycji J. Dugosza, gdy w wielu miejscach jego rozwaa pojawiaj si pomyki i przeinaczenia, jednak naley doceni to ródo, chociaby za spraw tego, e samych róde o sowiaskiej religii zachowao bardzo niewiele. Zainteresowanych szczegóowym omówieniem bóstw z panteonu Dugosza odsyamy na zaprzyjanion stron BogowiePolscy, na której szczegóowo zostay omówione bóstwa wyrónione przez Dugosza w odniesieniu do innych relacji kronikarskich i róde etnograficznych. Zapiski tego kronikarza s na tyle wane, e warto bdzie je omówi przy okazji odrbnego wpisu.
Wypada ubolewa nad tym, e zachowane strzpki informacji nie pozwalaj nawet na dokadniejsze omówienie bóstw, które wród dawnych Sowian peniy funkcj naczeln. Z tego powodu próby rekonstruowania mitologii sowiaskiej opieraj si dzi w gównej mierze na przypuszczeniach, podaniach ludowych i kronikach chrzecijaskich duchownych, którzy w znacznej wikszoci nie rozumieli istoty pogaskich wierze. Dugo mona spekulowa nad tym, dlaczego róda wiedzy o sowiaskiej religii s tak ubogie, jednak z perspektywy minionego czasu takie szukanie winnych nie ma ju najmniejszego sensu. Lepiej skupi si na kultywowaniu pamici o zachowanym kawaku dawnego sowiaskiego wiata, gdy jest to czynno duo poyteczniejsza i zdrowsza. Kto wie, by moe przyszo przyniesie nam jeszcze nowe róda, które pozwol nam na dowiedzenie si czego nowego o kulcie starych bogów.
róda:
Aleksander Gieysztor Mitologia Sowian
Jerzy Strzelczyk Mity, podania i wierzenia dawnych Sowian
Andrzej Szyjewski Religia Sowian
https://www.slawoslaw.pl/bogowie/