Инклюзивті білім беру жадайындаы бастауыш сынып малімдеріні ксіби дайынды мселесі

Инклюзивті білім беру ай нормативті-ыты жаттарда крініс табады?

Инклюзивті білім беру – барлы оушыларды олжетімділігі шін білім беру жйесіні леуеттерін бекіту дерісі болып табылады. Айта кететін жайт – тірек стратегия ретінде ммкіндігі шектеулі балаларды оытуды тсіну керек. Жалпы станым ретінде білім саясаты мен тжірибелерін білім беру жйесі адамны басты ыы екендігіне, сондай-а ділетті рі тепе-те оама негіз болатындыына арай баыттау керек. Инклюзивті білім беруді негізгі ынталандыру ісі ерекше білім беру ажеттіліктері бойынша 1994 жылы маусымда Испаниядаы Саламанкада ткен «олжетімділік жне сапа» атты Бкіллемдік конференцияда сынылды. Кптеген елдер айрыша ажеттілікі бар адамдар шін білім беру саласындаы рекеттер аясындаы Саламан декларациясы туралы ЮНЕСКО тінішіне ол ойды. Бл тірін ерекше білім беру ажеттілігі бар балалара білім беру жмыстары шін басты тзету орталыы болып саналды

азастанда 2007 жылы 27 шілдесінде бекітілген № 319-III «Білім туралы заындаы» нормативті-ыты жаттар, Б Бас ассамблеясыны 20.11.1989 жылы бекіткен, Р-ны 1994 жылы 8 маусымдаы №77 аулысымен белгіленген Бала ыы туралы Конвенциясы, Б-ны мгедектерді олдау туралы 2007 жылы 30 наурызындаы Конвенциясы, ерекше абілеттері бар тлалара білім беру бойынша рекеттер Шебері мен Саламан декларациясы: ерекше ажеттіліктері бар тлалара білім беру бойынша Бкіллемдік конфернция – Испания, Р 2002 жылы 8 тамызындаы №345 «азастан Республикасындаы бала ыы туралы Заы», 2002 жылы 11 маусымындаы №343 «Ммкіндігі шектеулі балаларды медициналы-педагогикалы жне леуметтік олдау заы», Р Президентіні 2010 жылы 7 желтосанындаы №1118 бйрыымен бекітілген «азастан Республикасында білім беруді дамытуды 2011-2020 жылдара арналан Мемлекеттік бадарламасы» олданыса енді. Олар инклюзивті білім беруді негізін крсетіп, оны елімізде толыанды дамуына негіз болды.

азастанда ммкіндігі шектеулі тлалара инклюзивті білім беру олданылады. Бл жйе білім алушыларды ртрлі категорияларына тепе-те олжетімділік береді. 2015 жылы туыланнан 18-жаса дейінгі аралытаы ммкіндігі шектеулі 141952 бала немесе балалар трындарыны жалпы санына шаанда 2,8% бала аныталды. Оны ішінде мектеп жасындаы балалар саны – 94266. Ммкіндігі шектеулі балаларды анытау барысында 2,8%-ды, аллемдік крсеткіштермен салыстыранда 7-12% раан. азіргі тада мектептерді 30,5%-ы инклюзивті оыту шін барынша олайлы жадай алыптастыран.

Инклюзивті білім беруді дамуы инклюзивті саясат пен тжірибені жетілдірусіз ммкін болмайды. Инклюзивті білім беру рбір адамны белсенді инклюзиясын, ерекше білім алу ажеттілігі бар тлалара білім беру дерісінде кездескен кедергілерді жеуде оыту тсілдерін жетілдіру дегенді білдіреді.

Инклюзивті білім беру жадайындаы бастауыш сынып малімдеріні ксіби дайынды мселесі

Теориялы блок: азастан Республикасыны білім жне ылым министрлігіні стратегиялы жоспарыны мліметіне сйенсек, 2014-2018 жылдары былайша крінеді: «Малімдерді тменгі сапалы рамы: педагогтарды жалпы санына шаанда жоары категориялы педагогтар саны – 16,3%, бірінші категориялы педагогтар саны – 31%. Жмыс істейтін рбір бесінші малімні орта жасы -50-ден жоары. Педагогтарды жалпы санына шаанда 30-жылдан тмен емес ебек тілі бар педагогтар саны – 12,8% райды. Жас мамандармен жыл сайын толытыру клемі – 3,3% ана. Оны толы №1 кестеде арастырып креміз»[2].

Елімізде тратанан дамудаы ауытушылытарды кешенді диагностикалау ісі мен тзетуші-педагогикалы олдау жйесі ммкіндігі шектеулі рбір шінші балаа жалпыа бірдей білім беретін деріске араласуа ммкіндік береді. Алайда дамуында ауытушылыы бар, яни ммкіндігі шектеулі мектепке дейінгі балалара білім беруде тепе-те олжетімділік толыанды амтамасыз етіле оймаан. Егер тменде келтірілген кестеге назар аударатын болса, мынаны круге болады: педагогикалы кадрларды айта дайындау азіргі тада те зекті мселе болып отыр. Тек ана айын растырылан крініс бізге біліктілікті жоарылатуды наты станымдарын анытауа жне инклюзивті білім беретін педагогикалы кадрларды айта дайындауа кмектесе алады

Мектепке дейінгі жне жалпы орта білім, жалпы осымша білім беретін йымдарыны инклюзивті білім беру саласында біліктілігін жоарылатан педагогтарыны лесі 2014 жылдан бері р жыл сайын 20%-а ктеріліп келетінін кріп отырмыз.

Инклюзивті білім беру жадайында білім алушыларды дамуына з лесін осан педагогтарды дайындау мен дамыту сіресе, бізді елімізде кн тртібіне ткір ойылып отыр. Мндай педагогты дайындау шін педагогикалы білім беру жйесін жаарту керек. Ендеше, бастауыш сынып малімдеріні дайындыын жоарылатьу шін андай білім мен біліктіліктер ажет?

С.И.Сабельникованы жалпыа бірдей білім беретін мекемелерді педагогтарын инклюзивті білім беру жадайында жмыс істеуге дайындау бойынша кзарасын арастырып крелік [3].

Педагогтарды ксіби жне тлалы дайындыы шін мынадай психология-педагогикалы білімдер ажет:

Ø инклюзивті білім дегеніміз не, оны дстрлі білім формасынан айырмашылыы неде екендігін тсіну;

Ø инклюзивті білім беру ортасында балаларды жас ерекшеліктері мен тлалы дамуы, психологиялы задылытары туралы білу;

Ø ауытушылыы бар жне алыпты дамып келе жатан балаларды бірлесіп оыту шін оу дерісін дидактикалы жобалау мен психологиялы тсілдерін білу;

Ø білім беру ортасыны субъектілері (топ ішіндегі рбір оушылармен, ата-аналармен, ріптес-малімдермен, мамандармен, басшылармен) арасындаы педагогикалы зара байланысты ртрлі тсілдерін жзеге асыру абілеті.

Бірлескен педагогика малімдерді дайынды дегейін анытау шін ксіби біліктілік деген ымды ендірді А.К.Маркова, В.И.Кашницкий, Л.А. Петровская, В.А.Сластенин жне т.б.). Бл ым педагогтарды педагогикалы іс-рекеттерді жзеге асыруа деген теориялы жне практикалы дайындыыны бірлігін крсетіп, оларды ксібилігін сипаттайды [4].

Білім берудегі педагог – білім алушыларына тек білім мен шеберлік беріп оймай, оны тласын айындайтын ндылы трбиелейтін тла. Педагог тласы инклюзивті білім беруді басты мселесі танылады. Педагог жоары мдениетке, рухани тратылыа жне ксіби біліктілікке ие болуы тиіс. Педагог тласы мен оны басару стиліні икемділігіне білім алушы топтарды ішіндегі психоэмоционалды атмосфера туелді, оыту ортасы рылып, олайлы коммуникация, серіктестік пен ынтыматасты станымдары жзеге асырылады. Инклюзия идеологиясын ендіре отырып оытушы жоары рухани станымдарды басшылыа алып отыруы керек. Ол адамгершілік асиеттерін, толеранттылы, мейірімділік, жасылы, инабаттылы, сабыр мен «алыпты емес» адамдара деген рметке ие болуы керек. Инклюзивті топ педагогы білім алушыларыны дене, интеллектуалды, эмоционалды жне рухани денсаулыына жауапты екендігін мытпауы тиіс. Сондытан педагог ртрлі білім алу шін олайлы микроклиматты тудыра алады. Ол – діл болуы тиіс, білім алушыларды бліп-жармай барлыына бірдей арап, оларды з кшіне деген сенімі мен зіне деген рметін ныайтып, кш-жігерлерін жетілдіруге ммкіндік жасауы тиіс.

Мндай асиеттерді бірлігі малімге зіні басты миссиясын атаруа кмектеседі: шінші мыжылды адамыны интеллектуалды жне рухани лемін алыптастыру. Жол нсаушы жне «саналы, мгілік пен жасылы» жаршысыболан Малімні мндай жоары миссиясын тек зі адамгершілігі жоары рі саналы азамат ана орындай алма.

Фантаст Герберт Уэллс басып алушылара да, мемлекетке де кпшілікті болмысын згертпеуі керек, тек малім ана жаа иялдар тудырып, адамзатты жасырын кштерін аша алатынын айтады.

ылым мен білім білім беру, мдени жне философиялы дниетанымды толы бейнелеуі керек. Слулы пен Керемет ымын жоалтан жне соыстарды озаушы кшіне дейін жетіп алан ылым – есепмар рі тым зімшіл бола тседі. Былай делінген: «Интеллект – даналыа апаратын есік». Ал даналы дниетанымды жоа шыара алмайды, себебі ол – толыандылы, бірбтіндік пен синтез. Сондытан, холистикалы (грек тілінен аударанда: holos – толы, бтін; аылшын тілінен аударанда: holy – асиетті) дниетаным кееюі шін бірбтін білім ажет. Бтін – бірлік – шті шіншісіні сомасы. Сол шін, А.Эйнштейнні жазаны бізге арналан секілді: «ай жерде болмасын, мегеру деген – бастан кешіруге айналуы тиіс. Бл станым, ммкін, мектепті болаша реформасыны міріне енеді».

Инклюзивті білім беру жадайында педагогика мен психология, медицина ылымдары мен физиология бойынша мселелерде білікті, зерттеушілік аыл-ойы мен дарыны бар, жоары мдениетті, кез келген пнді шеберлікпен игере алан, рине, балаларды бір-бірінен ойы, денсаулыы мен мінез-лына арай айырмашылыы бар боланына арамастан, жасы кретін педагог айтарлы те жоары бааланады. лы педагог саналан Я.А.Коменскийді оынша, сіп келе жатан бала тек мейірімді жан бар ортада ана білім алып, трбиеленуі тиіс. Ол: «Кім ылымда табыса жетіп, біра жасы асиеттерде артта алан болса, ол табысты емес, керісінше, те ателеседі» – деп жазады. Адам баласыны табиаты у бастан-а мейірімді, сондытан, Я.А.Коменский: «адама сырттан ештеені осуды керегі жо, біра зіні бойындаы асиетті дамытып, анытауы ажет»– деген пікір айтады. [5].

алым табиаттан алынан мысалдарды келтіре отырып, даналы адам бойында мыты негіздер алап ойанын, оны ішінде білім алуа, иындыты жеуге, тіпті иыншылыа мтылуа деген талпыныс брыннан-а алыптасып ойанын айтады. лы дидакт рбір адамны ішкі жан-дниесінде шам, шырадан да, май да, шапа тас та бар. Сондытан, трбиеленушіге згелерді пікір-шырадарын олдануа ана емес, зіні ішкі жарыын жауа да кмектесу керек.

Гуманизациялауды педагогикалы аспектісі адамны бастапы рухани мнін тсінуге, оны айрышалыы мен зін зі баалауын мойындауына байланысты. Сонымен атар, бл аспект жзеге асыруды ажетті шартыны аспектісі ретінде инклюзивті білім беруде жзеге асырылуы тиіс.

Инклюзивті білім беру мселелерімен айналысатын алымдар, алыпты балалар, детте, ересектерді кмегінсіз топты, йірме немесе сыныпты ажырамас мшесі мен атысушысы болысы келген кез келген ерекше ажеттіліктері бар рбы-рдастарына уана кмектесетінін айтып крсетеді.

Инклюзивті білім беру мекемелеріне баратын балаларды ата-аналары оларды (балаларыны) «зге» балалармен оып жргенін тіптен сезбейтінін айтады. Балалар ата-аналарына сыныбында ым-ишаратпен (мылаулар тілінде) немесе суреттер (суреттерді кмегімен арым-атынас жасау жйесі) сйлесе алатын балаларды бар екенін айтанмен, мндай балаларды дамуда артта алып келе жатанын бірде-бір рет айтпаан.

Инклюзивті педагогика – аиатында, адамгершілік педагогикасы. Инклюзивті мектептерді болуы тек мгедек балалара ана емес, алыпты дамып келе жатан балалара да о ыпал ететінін айта кету керек. Ммкіндігі шектеулі рбыларына кмектесе отырып, алыпты дамып келе жатан балалар білім беру жне леуметтік іс-рекеттерге белсенді атысып оймай, адамгершілікті мірлік сабатарын да алып отырады. Бл о тжірибе леуметтік саналылыты, адамдар арасында айырмашылыты болмауы, зін зі рметтеу мен зін зі баалау, з станымдарын алыптастыру, е соысы, шынайы досты пен аморлыты суінен крінеді.

Шетелдік жне отанды тжірибелерге талдау жасай отырып, біз педагогтарды инклюзивті білім беру саласындаы біліктілігін крсететін ксіби крсеткіштер тобын белгілеп крсеттік:

Ø инклюзивті білімні нормативті-ыты негіздерін теориялы білу;

Ø инклюзивті білім беру жадайында оыту мен трбиелеу дерістерін растыруды ерекшеліктерін білу;

Ø инклюзивті білім беру жадайында апаратты-коммуникативті технологияларды негіздерін практикалы білу;

Ø барлы субъектілерді атыстырып, ммкіндігі шектеулі балаларды ата-аналары арасындаы дрыс арым-атынасты растыра білу абілеті;

Ø ммкіндігі шектеулі балалар мен алыпты дамып келе жатан балалар шін дидактикалы жобалау, психология, дефектология, логопедия жне психологиялы задылытарды негіздері туралы теориялы жне дістемелік білім алу;

Ø ммкіндігі шектеулі балаларды инклюзивті білім беру ортасында оыту, трбиелеу мен дамыту мселелері бойынша з бетімен ксіби білім алуды жобалау жне жзеге асыру;

Ø жалпыа бірдей білім беру дерісінде этикалы нормаларды сатау, толеранттылыты жне «кедергісіз» ортаны алыптастыру, рухани-адамгершілік асиеттеріні крінуі.

Е алдымен, алымдар мен практиктер кмегімен азастан Республикасындаы инклюзивті білім беретін педагогтара атысты мемлекеттік кадрлы саясатты тжырымдамаларыны заманауи талаптарын жасау ажетті. Тжірибеге педагогикалы мамандытарды педагогикалы кадрларын дайындау мен дамыту бойынша жааша рдістер механизмін ендіру керек. Инклюзивті білім беру – шын мнінде, болашаа апаратын тамаша жол, мнда кез келген адам зі шін жне оам шін білім алып, алан білімі негізінде міріні жааша сипаттарын жасап, білімін кнделікті мірде олданып, арман-тілектерін шынайы мірде олданып, жер бетіндегі зі секілді адамдара кмек бере алады.

Апаратты оам мселелері бойынша жоары дегейде ткен Бкіллемдік кездесу апаратты жне коммуникативті технологияларды білімні барлы сатыларында, адами ресурстарды оыту мен дамытуда (станымдар Декларациясы: 30) олдануды сынады. Кшбасшылар білім беру жйесіні мселелеріне реформалар мен згерістер енгізуіне арай, АКТ-ды олдану оушылара жеке тлалы асиеттері мен білімді игеру стилдеріне сйкес білім алуы шін басты компонент рі ммкіндік ретінде танылып отыр [10].

Бл баяндаманы мазмнындаы сыныстар аартушылы ызметкерлеріне, саясат жасаушылар мен кімгерлерге арналан. Басты сыныстар мынадай мселелерге арналан:

Ø мектеп сыныптарында зіндік орын тапан дстрлі АКТ-ны (персоналды компьютерлер, персоналды планшеттер, ялы сымтетіктер т.б.) пайдалану шін сансыз ралдарды барынша максималды олдану;

Ø оушыларды «здеріне ыайластыру» жне білімді алу шін технологияларды пайдалану барысындаы талап-тілектері мен форматтарын олдана отырып, білім алу ммкіндіктері мен ытарын кеейту;

Ø инклюзивті білім беру масатында технологияларды олдану жолында кездескен, сіресе, оытушылар тарапынан крінетін жріс-трысты кедергілерді болдырмау;

Ø технологияларды олдануда оытушылара, оушылар мен отбасы мшелеріне АКТ-а олжетімді арнайы білімге ие жергілікті топтар мен тлалар желісін ру арылы олдау крсету;

Ø АКТ жоспарлары мен лтты жне айматы саясаттарын мектеп дегейіне сйкес растырып, инклюзивті білім беру тжірибесінде олдануды негізгі ралы ретінде АКТ-ны толыанды интеграциялау;

Ø Біліктілікті алыптастыру шін оытушылара ажетті кзарастар, дадылар мен білімдер туралы апараттар ресурстарын жинатап, оларды АКТ-ны инклюзивті білім беру дерісінде интеграциялауа йрету.

2011 жылды 17-18 арашасында ЮНЕСКО Microsoft корпорациясымен бірлесіп, екі кндік кеестік жиналыс ткізді. Жиналыса 10 елден келген 30 сарапшы атысты. атысушылар атарында дене мгедектігі бар оушылармен жмыс жасайтын аартушы-ызметкерлер, мектеп кімгерлері, ИТ-индустрия сарапшылары, кіметтік емес йымдар мен Мгедектер йымыны кілдері болды. Жиналысты міндеттері:

Ø олжетімді апаратты-коммуникативтік технологияларды барлы білім алушылар, оны ішінде мгедек-оушыларды білімін жетілдіру шін олдануды практикалы шешу жне тжірибеге ендіру;

Ø ЮНЕСКО тарапынан кні кеше ана жарыа шыан «АКТ саласындаы оытушыларды негізгі біліктілігі» атты ебекті мазмнын толытыруа арналан олжетімді АКТ-ны олдану мен игеру шін малімге ажетті біліктілік трлерін жетілдіру.

Ø Жиналыста сарапшылар арастыран баса да таырыптар ішінде олжетімді АКТ-ны сыныптарда олдану ммкіндіктері туралы мселелерді атауа болады [11].

«Барлыы шін білім» мониторингі бойынша 2010 жылы бкіллемдік баяндамада мгедек-балалар инклюзивті ортада білім алу ммкіндігіне ие болуышін оларды кзарастарында згерістер болуы тиіс екендігі туралы мселелер арастырылан. Бл АКТ-ны олдануа арналан маызды стратегиялы адам болды.

Кптеген оытушылар азіргі тада технологиямен жасы «тіл табыспаан». Бл технологиялардан оруа алып келеді. Ммкіндігі шектеулі балалара білім беру барысында оларды ажеттіліктерін анааттандыруда жеткілікті дегейде дайынды пен олдау таппаан оытушылар ерекше иналатыны сзсіз. Соан байланысты мынадай мселе туындайды: инклюзивті білім беру саласындаы болаша мамандара білім беруге, технологияларды тиімді интеграциялау ісіне, олжетімді технологиялардан пайда алуа кмек крсету ажет. Инклюзивті білім беру кптеген білім министрліктеріні берік орныан саясатыны ажырамас блігіне айналан уаытта, оны жзеге асыру лі кнге оытушыларды дайындау бойынша еурстара жеткілікті ыпал етіп отыран жо. Педагогикалы жоары оу орындарыны соы жылдардаы тлектері техникалы жаынан жаттыан. здеріні алдыы кезедердегі ізбасарларына араанда, олар оушылармен жмыс жасауа лсіз дайындалан.

Оытушыларды АКТ-ны олдану аясындаы біліктілігіні жоары дегейін сатай отырып, оытуды тиімділігі, сапаны жоарылату мен ксібилікті ары арай дамыту шін траты уждемені амтамасыз етуге болады. Кптеген елдерде педагогтарды АКТ саласындаы біліктілігіні жоары болуы здіксіз білім беру жйесіні ажетті компоненті ретінде арастырылады. Алайда, бірде бір мемлекетте АКТ-ны белгілі бір аспектілерін игеру ажеттілігін туралы кулік етіп, длелдейтін бірде-бір тжірибе алыптаспаан немесе жалпылама трінде. Сондытан, мектептер мен жоары оу орындарын оытушыларыны АКТ саласындаы ксіби біліктілігін дамыту бойынша міндеттер педагог кадрлара ойылатын ксіби талаптарды крсететін нормативті-ыты жаттар мен занамалы актілерде бекітіле оймаан. Сонымен атар, здісіз білім беру жйесі шін оу бадарламаларын растырумен айналысатын мамандара АКТ саласындаы ксіби біліктілікті жоарылату персоналды компьютер мен Интернетпен жмыс жасау бойынша ттынушылы дадыларды дамуымен шектелмеуі керектігі айдан аны тсінікті.

Бл жадайда ксіби біліктілік мтіндік, графикалы редакторлар, электронды кестелер мен электронды презентацияларды растыру бадарламалары секілді кеселік осымша стандарттарды игеру дегенді ана білдірмейді. Педагогты АКТ аясындаы шынайы ксібилігі апарат деген феноменті тере тсінгендігімен, оушылармен бірлесіп, апаратты объектілермен жмыс жасауды барлы кезедерін ту абілетімен сипатталады.

Оу дерісінде ртрлі апараттарды кп блігін пайдалану сыни ойлау дадыларын дамыту, ажетті масат-міндеттерді шешу барысында ртрлі кзарастарды талдау абілетіні ажеттілігіне негізделген [12].

АКТ сауаттылыы немесе апаратты жне коммуникативті технологиялар саласындаы сауаттылы – адамны апаратты жне коммуникативті технологияларды зіне олжетімді болан аппаратты жне бадарламалы ралдарын апаратты ресурстармен жмыс жасауда, сонымен атар, леуметтік бейімделу жне мдени, білім дегейлерін ары арай жоарылату масатында баса адамдармен апарат алмасуда тиімді олдана білу абілеті.

АКТ сауатты адам мынадай міндеттерді шеше білуі тиіс:

Ø зіні ажеттіліктерін талдау жне алыптастыру білуі (мен не істеуім керек?);

Ø апаратты ммкін дереккздерін анытау жне баалау (кімнен кеес срауым керек?);

Ø ажетті ресурстарды іздеу (апаратты алай алуа болады?);

Ø табылан ресурстар ішінен ажеттілерін табу жне тадай алу (андай ресурстарды пайдалану керек?);

Ø ресурстарды сыни талдау (ресурстарды алай пайдалану керек?);

Ø апаратты деу жне сатау (нені жне андай формада жазу керек?);

Ø алынан апаратты интерпретациялау, талдау жасау, синтездеу жне баалау (ажетті апаратты ала алдым ба?);

Ø апаратты баса ттынушыларды талылауы шін сыну (оны алай сыну керек?);

Ø орындалан іс-рекеттерді нтижелерін баалау жне орытынды шыару (нтижесі андай?).

«Біліктілік» жне «зыреттілік» сздеріні маынасын жасыра тсіну шін сздіктерді кмегіне жгінелік. Мнда «біліктілік –білімді игеру, адамны белгілі бір саладан хабардар болуы», сонымен атар, «белгілі бір рекеттер, ксіби міндеттер т.б. орындаудаы біліктілігі, мртебесі мен ыыны болуы» деген анытама берілген. Сздіктерде берілген анытамаларда біліктілікке берілген мндай сипаттама кез келген адама емес, зіні ксіби ортасында мртебеге ие мамана ана атысты екендігі айын. Яни, сауаттылыа араанда, мнда ебек нарыындаы ксіби жне леуметтік бейімделу міндеті емес, ксіби іс-рекетті жоары дегейі туралы сз болып отыр. Біліктілік (латын тіліндегі competo – ол жеткіземін, сйкес келемін, сай келемін сзінен шыан) жеке тланы белгілі бір ксіби іс-рекеттегі, яни белгілі бір біліктілік немесе біліктіліктер тобындаы жетістіктеріні белгілі бір дегейін крсетеді. «зыреттілік» (латын тіліндегі competentis – абілетті сзінен шыан) – белгілі бір пн немесе оыту барысында алыптасан білім, дады жне шеберліктерді жиынтыы, сонымен атар белгілі бір наты рекетті орындауа деген абілет деген маына береді. Басаша айтанда, бл – зыреттіліктерді белгілі бір саласы мен жауапкершілікті белгілі бір аясы. Терминдерден шатаспас шін, біліктілік – шкала атауы, ал зыреттілік – шкаладаы дегейлер деп белгілеу керек.

Инновациялы білім беру жадайында АКТ ралдарын белсенді пайдалану – білім саласында жмыс жасайтын маманны маызды біліктіліктеріні бірі болып, апаратты жне коммуникативті технологиялар саласындаы білімділік дегейі дегенді білдіреді. Апаратты жне коммуникативті технологиялар – апаратты едеуді ртрлі ондырылары, механизмдері, тсілдері мен алгоритмдерін сипаттайтын жалпылама ым. АКТ-ны маызды заманауи ондырылары – апарат мен мліметтерді сатауа арналан компьютер, осы мліметтерді беретінтелекоммуникация ралдар.

Шынайы уаыт аясында арым-атынас жасау шін арнайы бадарламалар растырылан. Бл бадарламалар мтінді берумен байланысты орнатуа септігін тигізеді. Осы бадарламаларды кмегімен ашытаы ттынушыларды аталан бадарламалармен локалды компьютерде бірлескен жмысын йымдастыруа болады.

Сонымен, жоарыда айтыландарды негізінде АКТ біліктілігі ымы маманны апаратты ресурстармен жмыс жасау жне белгілі бір ксіби функцияларды (немесе бірнеше функцияларды) орындау шін баса адамдармен апарат алмасу шін апаратты жне коммуникативті технологияларды зіне олжетімді аппаратты жне бадарламалы ралдарын тиімді пайдалану абілеті ретінде тсіндірілгенін айтуа болады. Бл абілет маманны жалпы біліктіліктеріні бір компоненті болып, біліктілік талаптары мен стандарттарынан крініс береді

7. Кіші мектеп жасындаы ммкіндігі шектеулі балаларда андай апаратты жне коммуникациялы зіреттіліктерді алыптастыру ммкін?

Инклюзив- сзі латын тіліннен аударанда «зімді осанда» ал, аылшын тіліннен аударанда «араластырамын» деген маынаны білдіреді. Инклюзивті білім беру масаты:Даму ммкіндігі шектеулі балаларды алыпты балалармен бірге білім беру.Инклюзивті білім беру-ммкіндігі шектеулі балаларды оытып-йретуді бір формасы. Инклюзивті оыту –барлы балаларды мтаждытарын ескере отырып, ерекше ажет-тіліктері бар балаларды білім алуын амтамасыз ететін жалпы білім рдісіні дамуы.Инклюзивті оыту рдісіндегі ажеттіліктерін анаат-тандырып,оыту мен саба беруді жаа баытын ндеуге талпынады. Инклюзивті білім беру жйесі кездесіп отыран крделі мселе- оан оам тарапынан туып отыран теріс кзарас мселесін жою. Инклюзивті оытуды негізгі принциптері:

1.Жалпы орта мектептерде ммкіндігі шектеулі балаларды дені сау балалармен бірге оыту;

2.Барлы адамдара те арым-атынас ;

3.Балалар арасында дискриминацияны болдырмау;

4.Арнайы білім беруді ажет ететін балалара арнайы жадай жасау.

Апаратты технологияны дамытуда тере жне кешенді ауытуы бар балалар шін зара іс-имылды абілетті амтамасыз ету мен оршаан ортамен атынас,бірігейлі ралдар болып табылатындыын мойындаан.

Апаратты технологияны арасында ммкіндіктері пайда болды:

-баланы оытумен ызметін ынталандыру жадайында баса ралдармен ммкін емес;

-тек ана технология базасында ана ммкін,жаа жола шыу жолын оытуды ру;

-технология зірлеуде оыту мен дамыту арасындаы араатынасты анытау;

-дстрлі оыту мен тзетулер арасында міндетін шешуге тиімді дісін дісінен аса мнді болып табылады ;

-сапалы жеке оытудаы жаа дістерді зірлеу;

Оыту рдісінде апаратты технологияны олдану міндеттері:

-оу рдісіндегі кейінгі байланысты амтамасыз ету;

-оу рдісін крнекілікпен амтамасыз ету ке таралан білім кздерінен апаратты іздестіру;

-оу рдістерін немесе былыстарын ру;

–жымды жне топты жмыстарды йымдастыру.

Апаратты технология білім беру саласында трлі ызмет атарады:

-оыту пні ретінде-педагогикалы мегеру жйесіні компоненті ретінде; –білім беру мекмелерін басару сыары ретінде;

-ылыми-педагогикалы ызмет ретінде.

Сонымен орыта айтанда инклюзивті оыту – оушыларды те ыын анытайды жне жым іс-рекетіне атысуа,адамдармен арым-атынас жасауда абілеттілікті дамытуа ммкіндік береді. Инклюзивті оыту арылы барлы балаларды мтаждытарын ескеріп, ерекше ажеттіліктері бар алаларды білім алуын амтамасыз ететін жалпы білім рдісін дамытуа болады.Инклюзивті баыт арылы ммкін-дігі шектеулі оушыларды оуда жетістікке жетуге ыпал етіп,жасы мір сру ммкіншілігін алыптастырады жне оушыларды адамгер-шілікке,ізгіліккеайырымдылыа трбиелей аламыз. Инклюзивті оыту оушыларды толлеранттылыы трбиелеуді бастауы болма.

8. АКТ-ны батыс елдеріндегі инклюзивті білім беру жадайында олдану теориясы мен практикасы (Канада, АШ, лыбритания, Словения)

Баланы этникалы, тілдік, мдени, діни топтара жатуы, оны дарындылыы, нормадан психофизикалы ауытуы жне т.б. асиеттер баланы инклюзивті білім беру дерісіні субъектісі трысынан арауды жне басты задылытар, оыту мен трбиелеу механизмдері мен технологияларын тере игеру дегенді білдіреді.

Біз батысты инклюзивті білім беру жйесіне ызыушылы танытуымыз ммкіндігі шектеулі балаларды оытуды тсілдері мен технологиялары бізді елімізде де те тиімді екендігіне негізделді.

Ю.В.Мельник зіні диссертациялы жмысында, Ресейде осы уаыта дейінгі аралыта инклюзивті білім беру жеткілікті дегейде кптеген объективті жне субъективті себептерге байланысты дамымаанын, бл баса елдерді тжірибелерін арастыру мен олдану ажеттілігін зекті ете тскенін айтады.

Сонымен атар, алым шетелдерде инклюзивті білім беру теориясы, дістемесі мен йымдастыруды салыстыралы талдау шін бірнеше себептер бар екенін крсетті:

Батыс елдері (Канада, АШ, лыбритания) мен Ресей мыдылдытарды даму масаттарыны ондырыларыны орындалуына баытталан. Сондытан салыстырмалы талдау инклюзивті білім беруді дамыту бойынша отанды тжірибелерді толытыруа ммкіндік берді;

Батыста инклюзивті білім беруді растыру жйесіні белгілі бір дстрлері бар. Бл дстрлер аталан елдерді отанды реалийлерді ерекшеліктерін ескере отырып олдануа ммкіндік жасады;

Батыс елдеріні (Канада, АШ, лыбритания) инклюзивті білім беру тжірибелеріне атысушыларды леуметтік субъективтілігін наты алыптастырды. бл инклюзивті білім беру дерісі жадайында оытуды тиімділігін жоарылатты;

Батыс елдерінде (Канада, АШ, лыбритания) алыпты емес балаларды жалпыа бірдей білім рылымына ендіруді кшті технологиялы арсеналы бар. Ол Ресейдегі инклюзивті білім беруді отайлы технологияларын алыптастыруа нсау ретінде жмсала алады [1].

Елдер Саламан декларациясында арастырылан станымдар білім беру саласыны барлы саясатына негіз болуы керек, яни осы категориямен жмыс жасайтындар шін. Аталан станымдар оу тжірибелеріне тбегейлі олжетімділік аясындаы тепе-те ммкіндіктерін амтамасыз етуге, барлыы шін жеке тлалы ерекшеліктері мен сапалы білім беруге деген сый-рметке атысты. Ол адамны жеке тлалы асиеттеріне жне ішкі кш-жігеріне баытталан.

Дамуында шектеулі ммкіндігі бар балаларды білім беру ызметтерін алуа деген ытарын белгілейтін нормативті-ыты негіздеме ретінде халыаралы жне мемлекеттік жаттар аталады: Бала ыы туралы Конвенция [3], Балаларды орау мен дамыту, мір сруін амтамасыз етужі Бкіллемдік декларациясы [4], Барлыына арналан білім туралы Бкіллемдік декларация [5], Мгедектер шін тепе-те ммкіндіктерді амтамасыз етуді стандартты ережелері [6], Саламан декларациясы [7], рекет етуді Дакар шекаралары [8], азастан Республикасыны Атазаы [9], азастан Республикасыны «азастан Республикасындаы бала ыы туралы» заы [10], «Білім туралы» [11], «Ммкіндігі шектеулі балаларды медициналы-педагогикалы тзетуші жне леуметтік олдау туралы» [12], азастан Республикасыны «азастан Республикасындаы мгедектерді леуметтік орау» туралы задары [13] жне т.б.

Білім беру жйесі бойынша Халыаралы конференцияны (БХК) 48-сессиясыны орытындылары мен сыныстары инклюзивті білім беруді болашаа бастар жол деп атап, біратар сыныстар жасады. Олар:

Білім беру жйесіндегі саясат инклюзивті білім беруді барлыы шін сапалы білім беруге баытталан здіксіз деріс болып табылатынын мойындауы керек;

Білім беру жйесіндегі саясат мектеп мдениеті мен климатына ыпал жасауа ммкіндік берді. Бл ммкіндігі шектеулі балаларды тиімді оытуа септігін тигізеді [14].

ЮНЕСКО жаттарындаы саясат станымдары (2009 ж.) мынаны білдіреді: инклюзивті білім беру – ммкіндігі шектеулі барлы оушыларды білім беру жйесіндегі леуетін натылау дерісі болып табылады. Білім беруді мндай жйесі алыпты мектептер, басаша айтанда, ммкіндігі шектеулі балаларды оыту барлы талаптара жауап бергенде ана растыруа болады. Бл жатта білім беру дерісіне атыстыру, яни инклюзиция – балаларды, жастар мен ересектерді ртрлі ажеттіліктерін есепке алу мен анааттандыру дерісі ретінде аралды. Оушыларды білім беру ажеттіліктеріні белгілі бір функционалды шектеулері бар боланмен, олар рилы болып келеді. Бір жаынан, ммкіндігі шектеулі балаларды оам мен з рбы-рдастары секілді білімді алуа деген мірлік ажеттіліктері бар. Екінші жаынан, оларды функционалды шектеулермен байланысты баса да ажеттіліктері (кбінесе, ерекше білім беру ажеттілік ретінде танылатын) болады. Бл ажеттіліктер оу дерісінде алыпты білім беру тсілдерін олдануа ммкіндік бермейді. Б

ілім сапасы мен олжетімділікті амтамасыз ету шін апаратты жне коммуникативті технологияларды олдануды маызы зор [14].

Коммуникация дерісінде иындыа тап болан ттынушыларды рбір категориясы шін арнайы осымша ондырылар мен баларламалы амтамасыз етілу ралдары тадалып, бейімделінуі керек. Е алдымен, коммуникация иындытары озалушы ауытушылытармен шиеленісе тсетін адамдар шін компьютерді болуына назар аударылады. Білім беру саясаты мен жйесін жетілдіру оамда ммкіндігі шектеулі балалар оамына бейімделу мен реабилитациялау бойынша лтты бадарламаларды растырумен атар, негізгі рекеттер коммуникацияны заманауи технологияларын интеграциялауа жне білім беру жйесінде апара алмасуа баытталан.

АКТ-ды ммкіндігі шектеулі балаларды оыту дерісіне интеграциялауа баытталан халыаралы саясат міндеттеріні ішінде мыналарды атауа болады:

АКТ-ны білім беру жйесіне интеграциялауды жоспарлау, жзеге асыру жне мониторинг бойынша шараларды реттеу шін басару жйесін растыру;

барлы азаматтарды білім алуа олжетімділігін оларды жеке тлалы ммкіндіктеріне туелсіз баыттау стратегиясын растыру;

АКТ-ныоамны апараттану дегейіндегі рлін жоарылату;

Басаруды жергілікті рылымдарын растыру (апаратты ресурстар мен технологиялара олжетімділікті амтамасыз ету мселелері бойынша Кеес секілді).

Ммкіндігі шектеулі балаларды оытуды сапасы мен олжетімділік дегейін жоарылату ртрлі ксіп мамандарыны арнайы бадарлау-аппаратты ралдарын растыру мен олдану мселелерін шешу ісіне атыстыру рі біріктіру. Ммкіндігі шектеулі балалара білім беруді олжетімділік дегейін жоарылату мселелеріні зектілігіне назар аудара отырып, ЮНЕСКО-ны апаратты технологиялар бойынша институты «Ммкіндігі шектеулі адамдара білім берудегі апаратты-коммуникативті технологиялары» атты жобаны жасады.

Жобаны маызды жетістіктеріні бірі – «Ммкіндігі шектеулі адамдара білім берудегі апаратты-коммуникативті технологиялары» атты оу курсын растыру мен жариялау болып табылады. Курс озалысты, кру, есту, сйлеу жне интеллектуалды ауытушылыы бар адамдарды кндізгі жне ашытытан оытуда АКТ-ды арнайы жне жалпы олдану мселелеріне арналан.

азіргі тада, біз АКТ-ны АШ-та олдану тжірибесін, оны жетістіктері мен ндылытарын арастырып отырмыз: АШ-таы инклюзивті білім беру саясаты елдегі жалыз ана жйе. Мнда толыанды статистика мен инклюзивті білім беру саясаты жан-жаты сипатталан. Оны лгерімі тмен тлалара білім беру затыына ыпалы ашанда айын крінеді. 2008 жылы лгерімі тмен оушыларды 62%-ы мектептегі уаытыны 80%-н алыпты мектеп сыныптарында ткізген. Салыстыру шін 2000 жылы бл крсеткішті 40% раанын айтымыз келеді. 2008 жылы лгерімі тмен оушылар арасындаы крсеткіш жоары сыныптарда 22% раан. Соны нтижесінде, орта мектепті бітіргендіші туралы диплом алу шін бадарламаны стті ткен лгерімі тмен оушыларды пайызы жоарылады: 2008 жылмен салыстыранда 64% болса, он жыл брын 52% болан.

Соан арамастан, лі де болса келесіздіктер саталып келеді. кінішке орай, лгерімі тмен оушылар орта мектепте аятаан со білімін те аз крсеткіште жаластырады. Орта мектептердегі лгерімі тмен балаларды пайызы 42% болса, бірінші курстаы мндай балалар крсеткіші небрі 9% раан.

Географиялы жне леуметтік шектеулерді жою ралы ретінде АКТ-ды олдану лдеайла тиімді екендігі крінеді. Мемлекеттер лсіз топтара елді міріне толыанды атысуы шін барынша олайлы жадайлар алыптастыруа жауапты болуы керек. Мндай топтарда ммкіндігі шектеулі адамдар ана емес, йелдер, кшіп онушылар, ауыл-айматарда немесе инфрарылымы шектеулі айматарда мір сретін адамдар болуы ммкін.

Адамзат міріні барлы саласындаы технологиялы арынды даму жадайында мемлекетті дамуы мен глденуіні ажетті шарты – ерекше ажеттіліктері бар адамдарды жаа білім беру ортасына ендіру. Дрыс рі заманауи саяси шешімдер, сонымен атар халыаралы тжірибелерді олдану ерекше ажеттілігі бар адамдарды оамында интеграциялау ммкіндіктерін амтамасыз етуге баытталан стратегияларды белсенді растыру мен жзеге асыруа септігін тигізетін болады [14].

Ерекше ажеттіліктері бар балалара АКТ кмегімен білім беру айтарлытай жан-жаты боланына арамастан, оларды олдануды мынадай баыттарын крсетуге болады:

тімдеушілік міндеттерді шешу шін АКТ олдану. Технологияларды осымша ондырылар ретінде олдану ерекше ажеттіліктері бар оушылара оу дерісі мен коммуникацияа белсенді атысуа ммкіндік береді. Айталы, озалуда ауытушылыы болан жадайда АКТ адама жазуа, ал кру абілетінде ауытушылы байаланда мнерлер оу дерісін ммкін етуге кмектеседі. Осы трыдан, технологиялар оушылара оршаан ортаны баылауа, оу жне леуметтік міндеттерді шешуге ммкіндік беріп, апаратты ресурстара олжетімділік тудырады;

АКТ-ны дидактикалы міндеттерді шешу шін олдану. АКТ-ны дидактикалы рал ретінде пайдалану оу-дістемелік деріс тсілдеріне згеріс ендіруге септігін тигізіп, оыту мен білімді баылаудыжаа стратегияларыны туындауына трткі болады. Апаратты технологияларды олдану оушылар арасындаы айырмашылыты минимума келіп, оушылар арасында жне оушылар мен малім арасындаы арым-атынасты жасартуа баытталан заманауи педагогикалы тсілдерді олдануа ммкіндік жасайды. Сонымен атар, оушыларды жріп-труындаы шектеулі ммкіндіктер жне ашытан оыту тсілдерін олдана білетін педагог кадрларды жеткілікті болмауы оыту дерісі шін зекті болып табыла алады;

АКТ-ны коммуникативті міндеттерді шешу шін олдану. Технологиялар ерекше ажеттіліктері бар адамдармен арым-атынас дерісінде делдал ызметін атара алады. Коммуникация дерісінде иындыа тап болатын ттынушыларды рбір категориясы шін арнайы осымша ондырылар мен бадарламалы амтамасыз ету тсілдері растырылуы керек. Коммуникация иындытары озалудаы ауытушылыпен шиеленіскен балалар компьютерлік технология кмегімен оршаан ортамен байланыс орнатып, зіні ой-пікірлері мен ажеттіліктерін жеткізе алады [15].

ртрлі елдердегі, сіресе, лыбриятания Бірлескен Корольдігіндегі ммкіндігі шектеулі адамдармен жмыс жасау барысында АКТ-ны олдану туралы мысалдарды арастырып телік. Олар йдегі олжетімділік бадарламасын растырды. Бл бадарлама жалпылтты сипаттаы трткі болып, ммкіндігі шектеулі балалар мен адамдар шін йінде отырып, Интернет желесіне осылан компьютерді кмегімен білім алуа деген олжетімділігін амтамасыз етуге баытталан. Сонымен атар, осымша технологиялар мен арнайы бадарламалы амсыздандыру тсілдері де олданылды. Бан білім беруді жергілікті органдары атысты. Бадарлама 2006-2008 жылдар арасында растырылып, 2009 жылы олданыса еніп, 2010 жылды басында лтты сипат алды. Ол «бизнес-лгілер» арылы жзеге асты, отбасы мшелеріне арнайы кредиттік карталар берілді, оны кмегімен АКТ-ны даралап сату баасына сйкес алу ммкіндігі жасалды. Біра, аталан бадарламаны зіндік кемшіліктері де болды. АКТ-ны сйкес рал-жабдытарын шектелген мерзім ішінде оушыларды кп санына тауып беру те иын еді. Бадарлама туралы толы апаратты www.homeaccess.org.uk сайтынан таба аласыз.

Словенияда АКТ тлалы арым-атынастар мен зара байланысты олдау шін тиімді пайдаланылып келеді. азіргі тада АКТ кмегімен есту иындытары бар студенттердіне жоары білім беру ммкіндіктерін жасартуа болады. Бл елде онлайн-тртібіндегі электронды білім беру ке дамыан. Естімейтін жне лсіз еститіндер шін «алай жмыс табуа болады?» дегген электронды оытуды толы курсы растырылды. Бл бадарламада веб-интерфейс арылы электронды оу материалдары мен веб-беттер олданылады. рине, ым-ишарат тілі де ке олданылады. Модуль ткізушісі (SLI) мультимедиялы тсіл кмегімен естімейтін жне лсіз еститіндер шін апараттар алуа септігін тигізеді. Естімейтін жне лсіз еститіндер шін электронды оыту порталы Moodle бастапы кодын ашуа септігін тигізді. Электронды материал алты тарауларды орнын толытырды. Мнда ттынушылар жмыс табу туралы кеес алады. Ол шін мірбаяндарын веб-сайттар кмегімен жмыса абылдау туралы тініш-хат жазып, Словенияны жмыспен амту ызметіне жнелтуге болады. Байланыс словен тілінде оылатын чат, бейне-конференциялар мен бейне-форумдар арылы баыланып отырады.

Олар естімейтін жне лсіз еститін адамдар арасындаы коммуникацияны жаа тсілін амтамасыз етті, себебі ым-ишараттар тілі немесе жазбаша мтін арылы жауап беру ммкіндігі ашылды. Электронды білім беру Еуропалы Ода жобасы мен «здіксіз білім беру бадарламасы» аясында «DEAFVOC 2: еуропадаы саыраулара ксіби тілдік білім беру шін оу бадарламаларын беру» таырыбында растырылды. Жобаны серіктестері: Финн саыраулар ассоциациясы (FAD), Хельсинки, Финляндия; Ирланд саыраулар оамы, Дублин, Ирландия; Клагенфурт университеті жанындаы саыраудара арналан ым-ишарат тілі орталыы, Клагенфурт, Австрия; Морибор университетіні электротехника жне компьютерлік ылымдар факультеті мен білім беру мселелері бойынша Финн лтты кеесі, Словения. Жоба 2009 жылы басталып, 2010 жылы эксперименталды курс аяталып, саырау рі лсіз еститін жмыссыздармен жзеге асырылды. Олар бл жобаны материалды электронды мегеруге олжетімді болу шін пайдаланды. Болашата, электронды оыту саырау адамдара арналан барлы оу мекемелерінде олжетімді болады, рине. Оу бадарламасыны бл курсы словен оршаан ортасында толы бейімделді. Е бастысы – электронды оыту прототипіні дизайны мен нсаулыы ым-ишарат тіліні аншалыты маызды екендігін крсетті. Курсты растырылуы барысында туындаан лкен мселелер техникалы аспектілермен байланысты болды: серверден аымды бейне алу, ттынушылы Flash Player (лбір фон, сырты субтитрлер), Moodle (Custom PHP скриптерде) ортасын алыптастыру, сонымен атар Moodle порталыны олжетімділігі мен тжірибелігі. Сондай-а, саыраулар мен лсіз еститіндер шін электронды оыту материалдарын сауаттылыы тмен ттынушылара бейімдеу жне жеілдету туралы толы мліметті жне the Deafvoc 2 жобасы туралы апаратты мына сайттан алуа болады: http://ara.uni-mb.si:85; ал SLI модулі туралы апаратты http://www.slimodule.com сайтынан алуа болады [16].

Германияда малімдер ноутбуктарды жеке тсіл ретіндегі рлі мен ртрлі танымды абілеттері бар оушыларды, яни белгілі бір психоизиологиялы ауытушылыы байалан балаларды оыту шін алай олдануа болатындыы туралы мселені анытап алуа талпынып келеді. Дені сау балалар мен «ерекше» балаларды блайша бірлестіріп оытуды кптеген артышылытары бар. Мселен: бір жаынан, дені сау жне ерекше ажеттілікке ие балалар арасындаы леуметтік-интегративті дерістерді (зара байланыс, бірін-бірі абылдау, зара тсінісу, бірігіп оу, даму жне су) олдау мен ыпал ету; екінші жаынан, арнайы медициналы-реабилитациялы шараларды кн тртібіне, балалар башасыны кнделікті міріне ендіру жне арастыру. Интегративті топтармен жмыс істеу формалары мен тсілдері біліктілікті жоарылату бойынша семинарларды ызметкерлері тарапынан деліп, аралан [17.]

Инклюзивті білім беру біратар таырыпты салаларды амтитын саясат пен тжірибені жйелі тсілді ажет етеді. Халыаралы йымдарды, мселен ЮНЕСКО ИИТО мен Еуропалы агенттікті ерекше білім беру ажеттіліктері аясындаы дамыту бойынша жмыстары осы салаларды амтамасыз етуде маызды маынаа ие. Атап айтанда, бл йымдар ммкіндігі шектеулі адамдара білім беруде АКТ станымдары ртрлі оу мекемелерінде жмыс жасайтын саясаткерлер, педагогтар аудиториясыны ке ортасына таралан. Сол себепті бл апараттар ммкіндігі шектеулі адамдара білім беру саласында жмыс істейтін педагог-кадрлара дереккз жне трткі болып табылады. Халыаралы тжірибелерге жасалан талдау нтижесінде мынадай крсеткіштерді жзеге асыру ажеттілігі айындалды:

оамны барынша лсіз абатына баытталан ксіби дайындау бадарламаларын дамыту мен АКТ аясындаы негізгі сауаттылыа йретуге ыпал жасау;

ммкіндігі шектеулі тлалар тобы шін АКТ-ны олдануды озы тжірибелерін алмасу, айматы, аймааралы жне халыаралы ынтыматастыты олдау.

Білім беру саласындаы малімдер мен мамандар ортасында АКТ-а деген о арым-атынасты ажеттілігі – те маызды.

АКТ инфрарылымына олжетімділікті алайша кеейтуге болатынын біз ртрлі елдерді мысалына сйене отырып, крсеттік. Олар АКТ-ны ммкіндігі шектеулі тлалара білім беруде олдану крнекілікпен крсетілді. АКТ ммкіндігі шектеулі адамдарды трбиелеу мен оытуды баалы ралы болып табылады. Соан арамастан, ммкіндігі шектеулі адамдара білім беруде АКТ-ны олдану осымша ана емес, білім беруге араластыруа ыпал жасап, оамда леуметтендіруге ммкіндік жасайды. Бл ммкіндігі шектеулі тлаларды барлы категориясыны арым-атынас жасауы мен ксіби суі шін толыанды мір сруіне кптеген ммкіндік берді.