Жалпы білім беретін мектептерді оыту дерісінде компьютерлік рылыларды олдануды ерекшеліктері

Білім беру саласында оытуды техникалы ралдарын (рі арай –ОТ) олдану мселесі кп жылдар бойында талыланып келеді жне шешімін табуда. Мектеп оушылары крнекi-бейнелі ойлау абілетеріне ие болатыны белгiлi, сондытан малiм берген білім оушылара сз, формулалар, жазбалар, гiме, диалог трінде ана емес, крнекi бейнелер, бейнероликтер, кестелер, суреттер трінде де жеткізіледі. рине, апаратты сынуды бл трлері мектепке апаратты технологияларды (бдан рі – АТ) енгізуге дейін де олданылды. Мысалы, брын оу кинофильмдерін кеінен пайдаланан болатын. Ке олданыстаы ОТ: кодоскоп, кинопроектор, эпидиаскоп, теледидар, бейнемагнитофон, диапроектор, фильмоскоп жне т.б. Дегенмен, компьютер ОТ ішіндегі мбебап рал болып саналады, себебі ол жоарыда аталан ралдарды барлыына тн ерекшеліктерді жиынтыы болып табылады жне олардан кптеген артышылыы бар екені аны [1-5]. Малiм з апаратын млшерлеп беруі ммкiн, тек абылдауды кезкелген режiмiнде осуды, кзбен шолу, дыбыс шыару жне апаратты баспа кздерiн редакциялауды басара білсе боланы. Бны барлыы, яни, оушыларды сабаа деген ынталарын арттырады. Психологтар азiргi апаратты оамдаы балаларды экранды динамикалы апаратты балалары деп атайды. Монитор, проектор немесе теледидар пердесіндегі апаратты олар баспа-кiтап апаратына араанда лдеайда жасы абылдайды. рине, азiргi балалар кітапты аз оитыны шынды, сондытан сабаа дайынды барысында осы факторды ескеру керек. Бейнепроектормен, дыбысты картамен, дыбыспен жасаталан компьютер сабаты жанды, рі ызыты етеді. Сапалы жаа дегейде оытуды крнекілік станымы жзеге асырылады. Оитын оиалар мен былыстарды анимация, видеобейне, дыбыс анарлым крнекi ете тседі, осылайша оушы шiн оыту дерісі жайлы жне ол жетiмді болады. Сабата апаратты АКТ-ны олдану малiмні жмыс уаытын тымды йымдастыруа ммкіндік бередi, яни малiм оушылара терiс арап, татада бормен жазып, суреттер іліп жне крсетiлетiн материалдарын алмастырып трмай-а сабаын жаластыра алады. Сабаа кнi брын дайындалан апарат ажет кезiнде эстетикалы пiшiнде, кнi брын ойластырылан арында жне клемде крсетіледі. Сабата немделген уаытты беретін апарат клемін арттыруа немесе арты жаттыу жасауа пайдалануа болады. Малiм АКТ-ты олданып сабаа дайындалу барысында сабаты жоспарын масатты негіз етіп растыруы ажет. Оу материалдарын срыптауда ол жйелiлiк пен бірізділік, ол жетiмдiлiк станымыны негiздерін сатауы тиіс. Сонымен бірге, компьютер малiмді ауыстыра алмайды, тек оны толытыра алады. АКТ-ні олданан сабаты зiрлемесі келесi кезедерден трады: 1. Тжырымдамалы. Бл кезеде макроталдау станымы бойынша бiлiмдi алыптастыру, бекіту, жалпылау немесе жетiлдiру; дадыларды алыптастыру; мегерудi баылау жне таы сол сияты нтижелерге ол жеткізуге баытталан дидактикалы масат аныталады. Сабаты педагогикалы мiндеттерiне сйене отырып бiлiм беру дерісінде АКТ-ны немесе Интернет ресурстарын олдануды ажеттiлiгi длелденедi. АКТ-ны пайдалануды негізгі масаттары: бiрегей апаратты материалдарды (бейнефрагменттер, лгiлер, кестелер, слба жне т.с.с.) мультимедиа трінде сыну; зерделейтін былыстар, рдістер жне объектiлердi арасындаы зара байланыстарды визуализациялау; апараттыiзденіс ызметіні дадысы мен білікті алыптастыру; интерактивтік кйде зерттеу масатында зерделейтін объектiлер, былыстар мен дерістер моделімен жмыс істеу ажеттiлiгi; апаратты осымша айнар кзі ретінде АКТ-ны пайдалану. 2. Технологиялы. Бiлiм беретін электронды ресурстара дидактикалы масаттары мен дiстемелiк міндеттері бойынша ойылатын талаптар негiзде бiлiм беретiн электронды ресурстара срыптау жне кпфакторлы талдау жргiзiледi. Сабаты трін тадай отырып, негiзгi рылымды элементтерi айындалады. Бл кезеде электронды ресурстарды толы талдауы (тзету немесе жаырту) жргiзiледi, iлеспе жаттар зерделенеді, осы ресурсты пайдалануыны тиiмдiлiгi болжамдалады, сабаты жргiзу дiстемесі аныталады жне оу дерісіндегі ресурстармен жасалатын жмысты негiзгi трлерi жобаланады. 3. Лездемелік. Бл кезеде АКТ ралдарына жктеуге болатын функцияларды блшектеу жзеге асырылады, бір жаынан оны іске асыру жолдары жне екіншіден электронды ресурстар мен оытылатын тсiлдерiн тадау; сабаты кезедерін жоспарлау жзеге асады. р бір кезе шін масат; кезенi затыы; оушыны ызметін йымдастыру трі; оытушыны міндеті жне оны осы кезедегі негiзгi ызметiні трлері; аралы баылау трлері жне т.с.с. аныталады. Сабаты АКТ-мен йымдастыруда сыныпты дайынды дегейі, сабаты дiстемелiк масаты, сабаты трі, оу іс-рекетіні жаа трiне оушыны дайындыы, гигиеналы талаптар сияты факторлар ескерiлу ажет. Бiлiм берудегі АКТ олдануды пайдалылыыны критерийін осы немесе баса да компъютер технологиясы нтижеге ол жеткізерлік болса тиімді есептеледі деп тжырымдауа болады. Малiм ызметінде компьютерді: - оу апаратыны кзі (малiм мен кiтапты жартылай немесе толыымен ауыстыратын); - крнектi рал (телекоммуникация мен мультимедиа ммкіндігі бар сапалы); - жеке-дара апаратты кеiстiк; - тренажер; - диагностика жне баылау ралы ретінде олдануа болады. Компъютерлік технологияда малiмнi ызметі келесi функциялардан трады. 1. Оу дерісін сынып дегейінде, пн аясында ттасымен йымдастыру (оу дерісіні кестесi, сырты диагностика, орытынды баылау). 2. Жмыс орындарыны орналастырылуы мен йлестiрілуін жне сыныпішілік белсенділікті йымдастыру, сыныпішілік желiні басару, нсау беру. 3. Оушыны жеке баылау, жеке кмек крсету, р баламен «адами» байланыс орнату. Компьютердi кмегiмен кзбен шолу мен акустика арылы жеке-дара оытуды мiнсiз нсаларына ол жеткізуге болады. 4. Апаратты ортаны рамдастарын дайындау (ДК-мен йлесетін оукрнекi ралдарды трлері, бадарламалы ралдар мен жйелер), оларды белгiлi оу курсыны пндiк мазмнымен байланысы. АКТ-ны сабаты барлы кезеінде оны масаттарына сйкес олдануа болады.

№1-кезе. йымдастыру (2 минуттан аспайтын) Масаты: табысты жмыса балаларды йымдастыру. АКТ ралдарымен жмыс істеуді негiзгi трi: слайдтар крсету.

№2-кезе. й тапсырмасын тексеру. ткен таырыпты айталау. Масаты: алдыы алан білімді бекiту. Ол бiлiмнi зектiлігі, білмейтінді анытау болуы ммкін. АКТ-мен жмысты негiзгi трi: демонстрация, презентация орау (10 минута дейiн).

№3-кезе. Жаа білімді мегеру кезеі. Масаты: абылдау, тсіну жне бiлiмді алашы есте саталуын амтамасыз ету (15-20 мин). АКТ-мен жмысты негiзгi трi: презентация, гiмелесу, аламтора шыу (осымша апаратты алу), кесте растыру.

№4-кезе. Оыан материалды тсiнгенін тексеру (3-5 мин) Масаты: алан бiлiмнi мегеру дегейін тексеру. АКТ-мен жмысты негiзгi трi: презентация крсету, сратара жауаптар беру.

№5-кезе. Алынан бiлiмдi бекіту (10-15 мин). Масаты: алынан бiлiмдi бекіту, оларды олдануа дадыландыру. АКТмен жмысты негiзгi трi: тестiлеу.

№6-кезе. орытындылау, й тапсырмасы туралы апарат. Масаты: орытынды, й тапсырмасымен танысу. Интерактивтi технологияны пайдалануды негiзгi дiсi олданушыны бадарламалы жйемен серлесуiнен тратын интерактивтік диалог болып табылады. Бадарламалы жйені ммкін мтіндік командамен алмасу (сраныс) жне жауаптар бар (шаыру) диалогтан айырмашылыы – диалог жргізуді анарлым дамыан ралдарын іске асыру мен негізгі сздерді олданып сратарды еркін оюмен сипатталады. Бл ретте оу материалыны мазмны мен жмыс режiмiнi нсаларын тадауды ммкiндiгi амтамасыз етiледi. Интерактивтiк технологияны пайдалануда оушы оу дерісіні толы ыты атысушысы болып табылады, яни оны тжiрибесi оу танымыны негiзгi кзі болады. Педагог (жргiзуші) даяр бiлiм бермейдi, бiра з бетiнше iзденуге трткi болады. Интербелсендi оытуда дстрлi йретумен салыстыранда педагог пен оушыны зара арым-атынасы згередi: педагог белсенділігі оушы белсенділігіне ауысады, ал педагогтi мiндетi оларды бастамасы шiн жадай жасауда болады. Педагог оу апаратын зiнен ткiзетiн бiрилы сзгi рлінен бас тартып, жмыста кмекшiнi функциясын орындайды. азiргi уаытта кейбiр пндерді компъютерлік технологияларды пайдаланып оыту дiстеріне кіл блiнедi. Оу дерісінде мндай технологияларды пайдалану оларды дара ерекшелiктерiн ескере оытатын дифференциалды амалды жзеге асыруа ммкiндік бередi. Компьютерлік технологиялар ралдары педагог пен оушы арасындаы диалогты тртіпте арым-атынасты орнатуа ммкіндік береді. Мндай арым-атынас апарат алмасуды жеілдетеді. Дстрлі тсіл мен компьютерлік технологияларды пайдаланып оыту дiстеріні йлесімі оу процесi сапасыны жоарылауына ммкіндік бередi жне здік жмысты дамытуа ынталандырады.