Аынны здiксiздiк тедеуi

тменгi ыдыс толсын. Сйы сыылмайды жне зiлмейдi деп есептесек, онда жоары ыдыстан аып кеткен сйы клемi мен тменгi ыдыса йылан сйы клемi те болады:

,

мндаы: - жоары ыдысты клдене имасы, - тменгi ыдысты клдене имасы, бл формуланы екi жаын -¹а блсек:

немесе ,

мндаы - жоары ыдыстаы сйы аысыны жылдамдыы, - тменгi ыдыстаы сйы аысыны жылдамдыы. Сонда

.

Осы рнектi аынны здiксiздiк тедеуi деп атайды. Ыдысты клдене имасыны сйы аысыны жылдамдыына кбейтiндiсi траты шама болады.

Сйы аысыны жылдамдыы ыдысты клдене имасына керi пропорционал.

Бернулли тедеуi

Идеал сйыты озалысын (аысын) сипаттайтын рнектi 1738 жылы Д.Бернулли (1700-1782) тжырымдады. Бернулли энергияны саталу заын пайдалана отырып, сйы ысымыны жылдамдыа туелдiлiгiн анытады.

Жалпы трде аланда Бл тедеу Бернулли тедеуi деп аталады.

мндаы: - динамикалы ысым, -гидравликалы ысым,

р - статикалы ысым.

Статикалы ысым (р) сйыты озалысына туелсiз, ал динамикалы ысым сйы озалысына туелдi болады. Ол сйы тежелгенде айын бiлiнедi. Гидравликалы ысым салмасызды кезiнде жойылады да, асын салма кезiнде се тседi.

Горизанталь быр шiн Бернулли тедеуi:

.

Ішкi йкелiс кшi

Сйы абаттары бiр-бiрiне атысты озаланда абаттар арасында йкелiс кшi пайда болады. Бл iшкi йкелiс кшi деп аталады. Ішкi йкелiс кшiн анытайтын формуланы Ньютон ашты. Сондытан бл формула iшкi йкелiс кшi шiн Ньютон формуласы деп аталады.

,

 

мндаы: - пропорционалды коэффициент немесе сйыты ттырлы коэффициентi. лшем бірлігі .

Сйытарды ттырлыы - сйы тегіне жне температураа туелдi.

Сйы аысыны шарттары

Сйы аысы белгiлi бiр жылдамдыты мндерiнде ламинар аысынан турбуленттi аыса айналады. Аысты ай трi болуы сйыты тегіне, бырды лшемдерiне жне аысыны жылдамдыына туелдi болады. Сйы аысыны шарты Рейнольдс (Re) санымен аныталады.

,

мндаы: динамикалы ттырлы.

Егер, l=r (радиус)болса, – ламинар аыс,

– турбуленттi аыс,

Егер, l=d (диаметр) болса, - ламинар аыс,

турбуленттi аыс екенiн крсетедi.

- кинематикалы ттырлы.

 

Уат

Уаыт бірлігі ішінде істелінген жмысты сол уаыта атынасымен лшенетін физикалы шама. уатты бірліктерді халыаралы жйесіндегі (СИ) лшем бірлігі – Ватт (Вт). Вт=Дж/с.

Жмыс - кшті тсірілген нктесіні орын ауыстыру баытына проекциясыны осы орын ауыстыру шамасына кбейтіндісіне те кш серіні лшемі.^[1][2]

Біз оршаан ортада андай да бір кшпен (тартылыс, серпімділік, тебіліс т.б.) біріне-бірі сер етуші денелерді кездестіреміз. Сонда денелер тек кштерді серінен орын ауыстырады. Олай болса, кштерді денелерді орын ауыстыруымен байланысты серіне сипаттама беру ажет болады. Механикада мндай сипаттамаа физикалы шама алынады жне кшті орын ауыстыру бойымен баытталан раушысы нерлым кп, рі кш тскен нкте алысыра жылжыса, онда ол шама сорлым лкен болады. Бл шама физикада жмыс деп аталады.

A = F s cos {\displaystyle A=Fs\cos \alpha \,\!}

 

Стокс заы

Дене сйы iшiнде озаланда туындайтын былыстарды арастырайы. Дене ттыр ортада озаланда кедергi пайда болады, оны екi трлi себебi бар. Дене аыш пiшiндi жне жылдамдыы аз болып, йын пайда болмайтын жадайда кедергi кшi тек сйы ттыр болан себептен туындайды. атты денеге тiкелей жанасатын сйы абаты оны бетiне жабысады да, толыымен сол денеге iлеседi, ал одан кейiнгi абат денеге iлесе шаын жылдамдыпен озалады. Сйтiп, сйы абаттарыны арасында йкелiс кшi пайда болады. Бл жадайда Стокс тжырымдаан за бойынша кедергi кшi жылдамдыа, ттырлы коэффициентiне жне дененi сызыты лшемдерiне тура пропорционал болады. Егер ттыр сйы iшiнде шар трiздес атты дене оалады десек, онда Стокс заы бойынша кедергi кшi мынаан те болады:

.

мндаы: - сйыты ттырлы коэффициентi, - шарды радиусы, - оны» озалыс жылдамдыы.