Газдардаы электр тогы. Газ разряды. Плазма.

Газдардан электр тогыны туін газ разряды деп атайды. алыпты жадайда газ молекулалары электрлік бейтарап болады. Газдардан электр тогы ту шін газ молекулаларын иондара жне электрондара ыдырату ажет. Газдар сырты ионизаторларды серінен о иондара жне электрондара ыдырайды. Бндай ионизаторлара от, рентген, ультраклгін сулелері жне т.б. серлер жатады.

Газды атомы (молекуласы) иондалан кезде иондалу жмысы атарылады. Иондалу жмысы деп электронды атомнан жлып шыаруа жмсалатын энергияны айтады. Біратомды газды соымен иондау, иондаушы блшектін келесі кинетикалы энергиясында жреді:

мндаы: - иондалу жмысы, М – атом массасы.

Газ разряды туелді жне туелсіз болып екіге блінеді. Туелді газ разряды дегеніміз – сырты сер тотаанда, газдардан электр тогы ту былысы тотайтын разряд, осыан арама-арсы былыс, яни сырты сер тотаанмен, электр тогы ту былыс байалатын болса, бл туелсіз разряд деп аталады.

Туелсіз разрядты 4 трі бар:

1. Солын разряд - салын катоды бар разрядты ттікшелерде тменгі ысымда(бірнеше килопаскаль немесе одан тмен ысымдарда) жреді;

2. шынды разряд - газдардаы алыпты атмосфералы ысымда, те лкен потенциалдар айырмасында жреді (мысалы найзаай);

3. Тжді разряд - алыпты атмосфералы ысымда, біртекті емес электр рісінде жреді;

4. Доалы разряд – орыс алымы В.В.Петров ашан. Бл газды разряд электродтар арасында аз потенциалдар айырмасында, біра лкен ток тыыздыында жреді.

Плазма. Плазма дегеніміз – о жне теріс зарядтарыны тыыздытары бірдей аса ионданан кйдегі газды айтады. Плазма – затты ерекше кйі.

Аса жоары температура салдарынан пайда болатын плазма жоары температуралы плазма деп аталады.

Плазманы иондану дрежесі ионданан блшектер саныны плазманы бірлік клемдегі блшектер санына атынасымен сипатталады. Осы шаманы мніне арап плазманы лсіздеу ионданан, жеткілікті трде ионданан жне толыымен ионданан деп бледі.

Плазмада ток тасушыларды концентрациясы те жоары. Сондытан плазманы электр ткізгіштігі те жоары болады. Электронны озалыштыы о иондарды озалыштыына араанда лкен боландытан, плазмада токты негізінен электрондар тасиды.

Плазманы асиеттері:

1. Толы иондану кезінде плазманы иондану дрежесі те жоары болады.

2. Иондану кезінде плазмада о жне теріс зарядтар зара те болады.

3. Плазманы электр ткізгіштігі те жоары болады.

4. Электр жне магнит рістерімен кштірек серлесе алады.

 

Газ Разряды.Газды ортада алыпты жадайда еркiн зарядтар жо, орта электр тогын ткiзбейдi, оны молекулалары нейтралды, бейтарап. Газ молекулалары иондалса (мысалы, рентген сулелерiмен), онда газдан электр тогы туi ммкiн. Бл процесс - газ разряды деп аталады. Сырты иондаушы серiнен пайда болан орындалан разряд здiгiнше емес разряд деп аталады. Ток кшi I р аттас электродтар арасындаы U кернеуге байланысты.