Клиникалы крінісі

АЗАСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫ ДЕНСАУЛЫ САТАУ МИНИСТРЛІГІ

АРААНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ

 

М.Р.Беймбетова

 

ЖЫНЫСТЫ ЖОЛМЕН ЖАТЫН АУРУЛАР

( Оу-дістемелік рал )

 

 

 

 

Араанды 2008 ж.

ЗОЖ 616.97

КБЖ 55.81 я 7

Б 38

 

Рецензенттер:

Г.К.Аскарова –Каз ТВЗИ директоры,профессор,д.м.н.

А.О.Мамраева – дерматовенерология курсыны мегерушісі,м..к.

.Ш. Сдуаасов – МК «ОТВД» директоры, м..к., жоары санатты дрігер

 

Б 38 Бейімбетова М.Р. Жынысты жолмен жатын аурулар.- Оу- дістемелік рал.- араанды.- 2008 – 49 б.

 

Оу-дістемелік ралда жынысты жолмен жатын ауруларды этиологиясы,патогенезі, жіктелуі, клиникасы, азіргі заманы емдеу дістері жне алдын алу шаралары сипатталан.Оу-дістемелік рал дерматовенерологиядан арнайы дебиетті болмауына байланысты растырылды. рал клиникалы ординаторлар мен дрігер- интерндерге, медициналы ЖОО студенттеріне арналан

 

 

дістемелік нусау ММА дістемелік кеесінде талыланып жне абылданан. 12.03.2008 ж. Хаттама № 7.

ММА ылыми кеесінде бекітіліп жне шыарылуа сынылды. 28.03.2008ж. Хаттама № 9

 

 

Кіріспе

 

 

Жынысты жолдар арылы жатын аурулар леуметтік сипаты жаынан аса маызды ауруларды атарына жатады, йткені бл аурулар кеінен таралумен атар, адам азасында, сондай-а бкіл оама тигізетін ауіпті серімен ерекшеленеді. Дер кезінде диагнозын анытамаан жне уаытында тиімді емдемеген жадайда бл аурулар ерлер мен йелдердін дниеге бала келтіру ызметін бзып, балаларды туа біткен аурулара шалдыуына, ішкі азаларды заымдануына себепкер болады.

азіргі кезде жынысты жолмен жатын 20 астам аурулар аныталан. Олар жоары жыштыымен жне трындарды белгілі топтарыны арасында тез тараыштыымен сипатталады.

Венерологияда «классикалы» венерологиялы аурулар (І рпаты аурулар): мерез, соз, жмса шанкр, венерологиялы лимфогранулематоз, венерологиялы гранулеманы бледі.

ДД жіктеуі бойынша негізгі жу жолы жынысты болып табылатын жынысты жолмен жатын ауруларды екінші тобына (ІІ рпаты аурулар): хламидиоз, трихомониаз, кандидозды вульвовагинит, микоплазмоз, генитальды шы, бактериалды вагиноз жне т.б. жатады. Жу жолы жынысты ана емес, жынысты емес болып табылатын папилломавирусты аурулар, генитальды контагиозды моллюск, асаа педикулезі, ышыма отыр, В гепатиті, цитомегалия аурулары бар.

 

Ысартулардын тізімі

АГ-антиген

АД- антидене

АД- аламасушы денешіктер

АИВ-адамнын иммунды тапшылы вирусы

ДНК-дезоксирибонуклеинді ышыл

ДД- дниежзілік денсаулык сактау йымы

ЖЖЖА- жынысты жолмен жатын аурулар

ЖІС- жатыр ішілік спираль

ЖВ- жай шы вирусы

ІМ- ірі ара мал

КДО- культулальды диагностика ортасы

ЛТР- лигазды тізбекті реакция

ПТР- полимеразды тізбекті реакция

РД- ретикулярлы денешіктер

ЭД- элементарлы денешіктер

 

 

Соз

Соз – гонококк туызатын, жынысты жолмен жатын жпалы ауру. ДД эксперттеріні айтуынша, лемде созбен 200 000000 – нан астам адам ауырады.

Созды леуметтік маыздылыы сыраттанушылыты жоары дегейімен жне демографиялы крсеткішке кері серімен; яни йелді жне ер адамдарды бедеулігіне келуімен сипатталады.

Созды соы уаытта ке таралуы оздырышты ерекшілімен леуметттік факторлара байланысты :

- демографиялы згеріс (жастар саныны кбеюі, айырылысу саныны кбеюі, халыты жынысты активтілігіні асуына),

- леуметік катаклизмдер (жергілікті соыс, табии апат жне т.б.) ,

- леуметтік – экономикалы факторлар (ала трындарыны суі, бос уаытты кбеюі, лемдік туризм жне т.б.),

- олайсыз экономикалы жадай: жмыссызды, материалды анаатсызды, дрі – дрмек ымбаттылыы жне т . б.,

- оамды жеке кілді лыты ерекшілігімен сексуальді бадарлар (нашаорлы, алкоголизм, жезкшелік, гомосексуализм, иммигрантар, туризм жне т.б. ).

Созбен жиі ауыратындар – жас адамдар (созбен ауыратындарды 80 %) жоары жынысты активтілік, некедентыс мір, немі ауыстырылатын жынысты серіктер, леуметті – экономикалы олайсызды жне т. б. Егер созбен ауыратындар арасында жалпы аланда ерлер кп болса, онда жас спірім арасында – ыздар. Бір рет созбен ауыратын науаспен жынысты атынаса тскенде, ерлер 17-20 % жадайда, ал йел адамдар азасыны анатомо – физиологиялы, биохимиялы, гормональді ерекшелігіне байланысты жобамен 80 % жадайда сыраттанады.

 

Создын жіктелуі

1.Жаа (2 айа дейін), ол аымы бойынша : жедел, жеделдеу жне торпидті (аз симптомды) деп блінеді

2.Созылмалы (2 айдан жоары), кбінесе торпидті аымды, ршіту факторлары серінен ршиді.

3.Жасырын, гонококтасушылы кілегей абатта абыну рдісін тудырмайды

 

Этиологиясы мен патогенезі

Созды оздырышы Neissseria Gonorrhoeae Нейсермен (1879) ашылды. Ол Neisseriaceae туыстыына, Neisseria тымдастыына жатады, грам теріс жп кокк 1,25 - тен 1,6 мкм зындыы жне ені 0,7 –0,8 мкм - ге дейін, кофе дні тріздес, ойыс жоымен бір – біріне араан. Гонококк шабатты сырты абырасынан, цитоплазмалы мембранасы, рибосомамен цитоплазмадан, вакуольді ядродан трады.Гонококктар кбінесе торша ішінде топтасын орналасады.

Кілегей абата тскен гонококк эпителий торшаларына бекітіліп, торша аралы еістік арылы эпителий асты днекер лпасына тіп, іріді гонококкты экссудат блініп абыну процесін тудырады. Гонококктарды эпителий астына ткеннен соы абыну реакцияны басталуы инкубациялы кезе 12 сааттан 3 айа дейін (орташа ерлерде 3-4 кн, йелдерден эндоцервицит симптомы 10 кннен со ) дамиды. Аралас созда инкубациялы кезе лаяды.

Гонококкты инфекция несеп жыныс мшесіні кілегей абатымен (per conti-nuitatem ) немесе лимфа тамыры бойымен несеп жыныс мшелерімен алыс жатан мшелерге таралады: арты уретра, уы асты безіне ры шылбы-ры, Фаллопиий зегі, аналы без жне т. б. Сонымен атар гоно-кок-ктар ынаппен аталы без осаласына ынаппен ры шыарушы зек-шені антиперистальтикасы арылы ретроградты келінуі ммкін. Кейде го-нококктарды гематогенді диссеминациясы транзитті гонококкемияа немесе гонококкты сепсиске келуі, ол септицемиямен, септикопиемиямен білінеді.

Клиникалы крінісі

 

Ерлердегі соз алдыы немесе тотальді уретрит трінде теді. Жаа жедел алдыы созды уретрит кесіп ауырсынуымен кіші дретке отыранда білінеді, сарыш немесе оыр тсті іріді бліністер кп млшерде блінеді. Уретра еріншесіні сусіделіп ызаруы, несеп шыару жолдарыны алдыы блігіні ауырсынуымен, несеп 1-порциясыны (200мл) ірінен блыыр болуымен сипатталады.

Емдемесе 1-10 кннен со жедел уретрит жеделдеу кезеге ауысады, ол кіші дретке отыранда сл ауырсынумен ышумен, аз млшерде сіресе таертен сірлі - іріді блінулермен, аздап ызарумен сусіділенумен сипатталады.

Торпидті уретрит жеделдеу кезенен немесе басынан басталады. Жаа жедел тотальді созды уретритте кіші дретке бару жиілейді, кіші дретке отыраннан со ауырсынады, терминальді гематурия, жиі ауырсынатын эрекциямен, поллюциямен, гемоспермиямен сипатталады.

Несепті 2 порциясы ірімен лайланады. Жаа жеделдеу немесе торпидті рдісте бл симптомдар аз білінеді немесе болмайды, ал зрді 2 порциясы млдір (3 айдан со 95% науаста ), кбінесе жмса немесе атты сібемен, грануляциямен жне десквамациямен теді, сонымен бірге эндоуретральды асыныспен жреді, оны жмса сібеде кілегей абат ісіген, ызаран, анталайды.

Соз йелдерде кп ошатылыпен ерекшеленеді жне кбінесе симптомсыз жреді. Сондытан 10-20% йелдер ана дрігерге здері аралады, ал аландары жынысты серіктерінде соз табыланнан кейін, профилактикалы араудан со, асынудан кейін емделеді.

йелдерді несеп жыныс мшелерінін рылысыны ерекшілігіне байланысты тменгі блік созын бледі:

-уретрит созбен ауыратын йелдерді 90 % кездеседі. Жаа жедел уретритте науас кіші дретке отыранда ауырсынуымен ашу сезіміне шаымданады, кіші дретке жиі барады. Уретра еріні ызаран, ісінген, уретра абырасы амыр тріздІ консистенциялы, уретра массажынан со ірі тамшысы блінеді. Жаа торпидті жне созылмалы созды уретритте субъективті белгілері болмайды, уретра ерніні абынулы белгілері болмайды. Уретрада сібе аныталады, уретраны сырты тесігінен шырышты – іріді блінулер аз млшерде шыады;

-вагинит жкті йелдерде, йелдерде менопауза кезінде дамитын ынап абырасыны абынуы. Жедел кезеде кп млшерде блінулер, ышу, ашу, ынап абырасыны ісінуі, ызару, сіресе кмбезде пайда болуына шаымдалады. Торпидті жне созылмалы рдіс кезінде клиникалы белгілері аз немесе болмайды;

-эндоцервицит жатыр мойынны абынуы - йелдер созыны жиі крінісі жедел рдісінде ауырсынуа шаымданады, жатыр мойыныны ынапты блігі ісінген, ызаран, цервикальді каналдан лента трінде блінулер, ака маныда ызыл эрозия пайда болады;

-созылмалы аымда жатыр мойыныны анталауы, алыдауына келеді, оны беткейінде циркулярлы фолликулалы эрозия пайда болады, мойынды бездер уыстануы крінеді, ал блінулер аз;

-бартолинит –кіреберісті лкен (Бартолин) бездеріні абынуы, кбінесе 2 жаты, шыару зегімен шектелуі ммкін, без жолын немесе одан тыс жерді амтиды. Жедел аымды рдісте без жолы тыыз немесе амыр трізді консистенциялы зынша ауырсынатын ісік трізді пальпацияланады. Шыуы бзылса ретенционды киста , жалан ірідік дамиды.

 

Диагностикасы

 

Созды этиологиялы диагнозы зертханалы уретраны, цервикальді каналды жне бездеріні бліністерінен, тік ішек, бадамша лакунасынан жне аканы арты абырасыны жне т .б бліністерінен гонококкты табу негізінде ойылады.

Жедел жне жеделдеу созда науас антибиотик абылдамаса жне жергілікті дезинфекциялаушы препараттар олданбаса гонококкты бактериоскопиялы оай анытауа болады. Торпидті жаа жне созылмалы созда оздырыш аралас ршіту дісімен аныталады: блшы етке 500 000000 микробты гоновакцинаны немесе 25 мкг пирогеналды (биологиялы ршіту) егізіледі, уретраны инстилляциясын 0,5 % кміс нитратымен немесе йел уретрасы мен жатыр мойымен глицериндегі Люголь ертіндісімен немесе 1 – 2 % кміс нитратыны ерітіндісін (химиялы ршіту ) жау арылы; металл бужды енгізу арылы (механикалы ршіту); менструация фазасы - йелдерді е кшті ршітуі. Аралас ршітуден со бірінен со бірі алынан 3 жын тексеріледі,жынды зр шыаннан 4 сааттан кейін алан жн, йткені блініс уретрадан зрмен шайылып кету ммкін. Соы негіздеуді Грам бойынша бояан со ортындылайды, мнда нейтрофил ішінде грам теріс диплококк табылу керек.

Культуральды діс тікелей микроскопиядан созылмалы созды анытауда, аралас инфекциялы науастарда ем абылдаан (емні дрыс еместігінде жне рецидивте), сонымен бірге оральді анальді жынысты атынаса кмн туанда анытауда кп артышылыы бар. Антибактериялды препараттан со гонококкты морфологиялы жне тинкториялды асиеті соншалыты згереді, тіпті микроскопия арылы тану те иына тседі. Мндай жадайда культуралды діс олданылады, ол микроскопия арылы табылан микроорганиздерді анытайды, яни гонококкты тексеруін баса трлерімен баса грам теріс кокк пен коккобацилладан, ажыратуа кмектеседі. Асцит – агара немесе асцитсіз оректік ортаа, антибактериалды препаратты абылдаан со 5 –7 кннен со егеді. В – лактомазаны блетін гонококкты табу шін келесі, йодометрлік жне ацидаметрлік тестпен анытайды. Гонококкты тікелей иммунофлюоресцентті реакциямен табады. Бл масатта спирт шам отында фиксациялау шін (уретра, аа каналы бліндісін, уы асты безі слі жне т .б (алдынала 1% эозинні спиртік ертіндісімен метилен ккпен бояйды, кейін флюоресцентті анти сарысумен дейді).

Бл дісте гонококктар баса микроорганизмдерден жары шыару трімен ерекшеленеді. Гонококкты гендік тануын полимеразды тізбекті реакциямен анытайды. Оны негізде геном блігін амплификациялау , яни берілген азаны нуклеотид тізбегін кп ретті кшіру болып табылады.

Гонококкты табу шін иммунохимиялы дістер олданылады; соны ішінде, соз экспресс- диагностикасы ретінде кездеспелі электроиммунофорез дісін олданады. Мнда антиген кзі ретінде уретра, ака каналы бліндісін немесе уы асты безіні слін олданылады, ол антидене кзі ретінде гипериммунды антигонококкты сарысуды олданады. Борде – Жангу реакциясын жаа созда олданбайды, йткені ол жаннан кейін 3-4 аптадан со о мнді болады; ол емделгенін анытауда жарамсыз, йткені созбен ауыран со 10 жыл бойы о мнді болады.

 

Емі

Жаа жедел жне жеделдеу созды негізгі емі этиотропты препараттармен жргізіледі. Негізгі антибиотик болып пенициллин атарындаы препараттар саналады.Бензилпенициллинді блшы етке 600 000 бірлік, сосын 300 000 бірлік р 3 саат сайын, жаа жедел жне жеделдеу созда курсты доза 4,3 000000 бірлік, жаа торпидті асынбаан жедел, жеделдеу асынан немесе созылмалы созда – 4,2-6,8 000000 бірлік ауруды ауырлыына байланысты.

Ерлердегі жаа жедел жне жеделдеу уретритті бицилин-3 1 – ретті дозасын: 2,4000000 бірлік (1,2000000 бірлік блшы етке р жамбаса), ішке (инъекцияа дейін 30 минутта) этамидті 1,5 г, р 3 саат сайын, курса –4,2 г.

В–лактомаза блетін гонокок штаммы туызатын соз емінде спектино-мицин (тробицин), нетромицин (нетилмицин), аугментин, цефтриаксон, це-фотаксим жне т.б. олданылады. Созды – хламидиялы аралас инфекцияда тетрациклин атарындаы антибиотиктерді, макролидтерді, фторхинолон-мен рифампицинді хламидиялы инфекцияны емдеуде адекватты дозада та-айындалады, созды – трихомонадалы инфекцияда – протистоцидті препарат-тарды гонокока арсы препараттар алдында немесе бірге олданылады, саыраулапен араласанда Candida тымдастыындаы полиенді антибиотиктерді (нистатин, леворин), азольды осындылар (низорал, кетоконазол) жне баса ашыты саыраулатара арсы препараттармен (ламизил, орунгал) олданылады, соз мерезбен бірге жргенде тез сорылатын антибиотикпен емделеді: пеницилин, спектиномицин.

Арнайы иммундытерапияны блшы етке гоновакцинамен 300 000000 – 400 000000 микробты дене 1– 2 кн интервалмен жргізіледі, реакцияа бай-ланысты дозаны 150 000000 – 300 000000 микробтыденегеарлатады. Бір рет-тік максимальді дозасы 2 000000 микробты дене (1 курс 6-8 рет егеді) арнайы емес - пирогеналмен, аутогемотерапиямен, лактотерапиямен, Т – активин жне т.б. жргізеді. Арнайы жне арнайы емес иммунотерапия ол-дану ерентілігі пирогеналмен гоновакцинаны бір шприцта олданса жоар-лайды. Протеолиттік ферменттер (трипсин, химоприпсин жне т.б.) абынуа арсы жне бактерияа арсы препараттар белсенділігін жоарылатады.

Жергілікті емі жаа торпидті жне созылмалы созды уретритте ерлерде кнделікті калий перманганнатымен (1:6000 – 1 :10 000), хлоргексидинмен (1:5000) шаю жргізіледі.. Жмса сібеде уретра инстиляциясын 0,25 – 0,5 % кміс нитраты ертіндісімен 0,2 % протаргол ертіндісін 1% колларгол ертіндісімен бірге кнара олданылады, курса 6 – 8 емшара, тпелі жне атты сібеде – Вашкевич бойынша тампонаданы 2% протарголдын глицериндегі ертіндісімен аптасына 2 рет (1 курс 4-6 емшара) олданады, катаральді коликулитте уретраа исы бужды немесе рыты тмпешікті 10-20 % кміс нитратымен 5-7 кн 1 рет (1 курста 5-7 емшара) олданады; атрофиялы колликулитте исы бужды, ры тмпегін кортикостероидты майлар олданылады. Уретра стриктурасын бждаумен, лидазамен инстиляциялаумен, гидрокортизонмен, 30-40 % диметилсульфонмен емдейді.Тері заымдаланда калий перманганатымен (1:10000), фурацилинмен (1: 5000), тридерм кремімен жылы ванналар олданылады. Жедел простатитті этиотропты препаратпен емдеп, 1-2 кннен со ысты микроклизма, лакто – ,гоновакцинатерапияны олданады.

Жедел былыстар бседеген со физиотерапияны (ректалды диатермия, лазеротерапия жне т.б.) олданылады. Созылмалы простатитпен созылмалы везикулитте – уы асты безі (ры кпіршіктеріні) массажын кнара (1

курс 12 – 15 рет) физиотерапия ( индуктотерапия, магнитотерапия, лазеротерапия жне т.б.) жасалады. Осы фонда иммунотерапияны, ферменттік терапияны, уы асты безі препаратын – раверон, простатитлен, тамырлы препараттар (эскузан т. б.), ректальды свечалар абынуа арсы, спазмолитиктермен, анальгетиктерді, сонымен бірге интерферонмен (виферон свечасы), тймедагымен ысты клизма таайындалады, курстын ортасында немесе аяында этиотропты ем осылады.

Жедел эпидидимитті стационарда емдейді, науаса тсектік режим, уманы суспензориимен иммобилизациялау, этиотропты жне патогенетикалы ем: аутогемотерапия, ферментотерапия, ры шылбырында новокаинді бгет, умаа жартылай спирттелген жылы компресс, калий йодидімен электрофорез.

Созылмалы эпидидимитте продигиозан, алоэ сыындысын, жарааттанан аталы безге шыны трізді денені ронидазамен, элекрофорезбен лидаза, фибринолизин, гидрокортизон енгізеді.

Создан жазылуды анытау ем біткеннен кейін 7-10 кннен со жасалады. 3 ретті бактериоскопиялы жне бір ретті бактериологиялы зертеулерді (аралас провокациядан со) уретра кілегей абатынан жындыны ( йелдерде жатыр мойынынан, ынаптан, тік ішектен тменгі 1/3 блігінде), сонымен бірге уы асты безі, ры кпіршіктерін, урертроскопиялы- лабораториялы орытындысы олайлы болса тіркеуден шыарады, йелдер 3 тексерістен со (1 – сі 7-10 кнен со, 2 – сі менструация кезінде 3 – сі менструация аяталан со).

Мектепке дейінгі жастаы ыздар емделіп шыаны стационарда жргі-зеді, да олара 1 айды ішінде 3 ршіту, 3 жынды алады (10 кнде 1 рет).

 

 

Созды алдын алу

Біріншілік алдын алу шін пациентті сексуальді лыын згерту, мезгілінде жынысты серіктерінде созды анытау, клиникалы белгілеріні бар – жоына арамастан емдеу жргізіледі..Презервативсіз жынысты атынаса тсуге тиым салынады, жктілерді, бедеу адамдарды, ауіп тобындаы адамдарды сапалы алдын ала арау жзеге асырылады.

Екіншілік алдын алу ауіп топтар арасында созды алдын алу шін аар-ту жмыстарын жргізу, симптомсыз науастарды табу немесе жынысты жолмен жатын ауруларды симптомы бар, біра емдік мекемеге медици-налы кмекке аралмайтындарды табу, ауру жандарды диагностикалап, емдеу, ауыран науастарды серіктерін тексеріп, емдеу жргізіледі.

Жаа туан нрестелерде кзді созын алдын алу масатымен 30 % натрий сульфацилыны ерітіндісін 2 рет тамызады, бір мезгілде ыздарды жыныс мшелерін осындай ерітіндімен дейді. Балаларда созды алдын алу шін жеке тсегімен жеке бас тазалыын сатау заттары болу керек (губка, орамал, жне т.б.). Алдын алу шін санитарлы аарту жмыстарын жргізу, наты анамнезді жинауды манызы зор.

 

Урогенитальді трихомониаз

Бл урогенитальді трихомонада Trichomonas vaginalis туызатын несеп-жыныс мшелеріні спецификалы заымдалуы.Трихомонада ата спецификалы паразит жне адам азасынан тыс мір сре алмайды.

Трихомонада - арапайымдылар типіне, трихомонас тымдыстыына, талшытылар класына жататын бір торшалы аза.

Оны 3 трін бледі: алмрт трізді, амебоидты жне бршік трізді.

Трихомонадалар цитоплазмасыны згерістігіне байланысты зіні формасын тез згерткіш келеді жне торша аралы тар уыстардандан тіп кетеді. Олар торшамен йкелісіп оларды рельефін толы айталайды. ынапты, уретраны бліністеріні таза даылдарында трихоманадалар ауруды тек бастапы жне жедел кезедерінде болады. Аз симптомды жне созылмалы аымды кезінде трихомонадтармен бірге баса бактериялар аныталуы ммкін.

Трихомонадалар оршаан ортада трасыз, 40’ С температурада кептіргенде, жне тікелей кн сулесі сер еткенде леді. ртрлі антисептиктер оларды жояды. Заымдалу жынысты жолмен жреді.