Тканде амин ышылдарыны азотты емес заттарды тзілуі.

Аминышылдарды дезаминдеуі аминтопты блінуі арылы жреді,мнда аммиак жне азотсыз алды тзіледі,ол азотсыз алды ышылдар:гидроксиышылдар ,аныпаан ышылдар немесе кетоышылдар трінде болады.Дезаминдену жне трансаминдену реакцияларыны нтижесінде аминышылдарды азотты емес алдытары тзіледі,олар катаболитикалы жне анаболитикалы айналу жолдарына тседі. Аминышылдарды азотсыз алдытарыны катоболизмі метаболиттерді тзілуіне келеді,олар катоболизмні жалпы жолдарына атысып, суа дейін ыдырайды.Аминышылдарды азотсыз алдытарыны катоболизміні жалпы жолдарына атысуы мынадай метаболиттерді тзілуі арылы теді:

-пируват арылы

-ацетоацетил

-сукцинил-КоА арылы

-ымызды сірке ышылы арылы

 

 

7Организмдегі аммиакты тзілу жолдары жне оны пайдалануы.

Аммиак мынадай катаболитикалы реакциялар кезінде тзіледі:-аминышылдарыны дезаминденуі,биогенді аминдерді дезаминденуі,пурин негіздеріні дезаминденуі,пиримидиндік негіздерді ыдырауы.Тканьдерде аммиак аммоний иондары трінде болады,ол аммоний гидроксидіні диссоциациясы кезінде тзіледі жне ішкі ортаны рН-ын сілтілік жаа ауыстырады.Сйытытар мен тканьдердегі аммиакты концентрацисы те аз.алыпты жадайда андаы аммиакты млшері 24-40мкмоль\л.Аммиакты дегейі артан кезде ішкі ортаны рН-ы згереді жне оны зиянды сері су,естен тану,алтырау трінде крінеді.Альфа-кетоышылдарды тотысызданып аминдеуі-аммиакты байланыстыруды те тиімсіз процесі,йткені бл реакция аминышылдады тотыып дезаминденуіне кері процесс болып табылады.

 

8 Белоктар алмасуыны німдері, олар тзілетін процестер, химиялы табиаты. Блінуі.Белоктар ферменттерді серінен артрлі амин ышылына дейін ыдырап сііріледі, ал крделі белоктар ортылуы простетикалы топтарыны блінуі мен жреді. Белоктарды ыдырамаан кейбір бліктері то ішектегі микрофлора ферменттеріні атысуымен ары арай ыдырайды.Бл процесс- белоктарды ішектегі шіруі деп аталады. Ебіне шіру процесине ккірті бар амин ышылдар шырайды.Амин ышылдарыны шіруі- декарбоксилдену ж/е бйір тізбекті тотыуы арылы жзегеасырылады. Амин ышылы декарбоксилдену кезінде,мысалы, арнитин мен лизин декарбоксилденгенде пурресцин мен кадаверин пайда болады.Бл аминдер ішекте аз млшерде тзіледі ж/е лік шірігенде пайда болуы ммкін, сондытан лік белоктары деп атайды.Бл аминдерді улылыы лкен емес олар ана сііп зар арылы сол кйде шыарылуы ммкін.Индоксил, скатоксил зрмен сырта шыарылады. Клиникада жануар индексі аныталады. Ол индоксил ккірт ышылыны натрий ж/е калийлі тзы. Индикан млшеріні зрде артуы- ішектегі амин ышылыны шіру процесін артуын білдіреді. Сонымен бірге индикан млшерін анытау арылы бауырды функциональды жадайында білуге болады

 

9 Организмдегі су алмасуы жне суды биологиялы ролі,су алмасуыны регуляциясы.

Су-тзды алмасуды реттеудегі бйректі мні. Бйректі осмореттеуші жне волюмреттеуші ызметтері бйрек сті безіні ыртысты затыны гормондары-минералокортикоидтарды ,антидиуретикалы гормонны жне ренин-ангиотензин жйесіні баылауында болады.Ткандер мен мшелерде суды таралуы біркелкі емес. Азада суды 50 %–ы блшыеттерде ,ал анда шамамен 5% болады.Барлы ткандерді интерстициальды сйытыы немесе клеткааралы су азадаы суды барлы клеміні 25% –ын ал клеткаішілік су 70 %–ын райды.Клеткаішілік жне клеткааралы сйытытар арасында немі сумен жне онда еріген заттармен алмасу жріп жатады.Мысалы:ан плазмасы мен интерстициональды сйыты арасындаы капилляр абырасы арылы жретін алмасу жылдамдыы шамамен минутына 1500литр болады. Суды негізгі ерекшкліктеріні бірі-оны молекуласыны рылымды агрегаттара бірігу абілеті болып табылады.Теория жзінде суды барлы молекулалары бір кеістіктік тора ірі молекулалара біріге алады.Алайда су молекуласыны озалысы кезінде сутектік байланыстар тез зіледі де ,тез арада айтадан жааа байланыстар пайда болады.

 

10 Жекеленген макро жне микроэлементтерді алмасуы,андаы млшері,жиналуы.

Минералды (органикалы емес) заттар таам німдеріні міндетті рамды блігі. Олар минералды тздар, органикалы ышылдар жне баса органикалы осылыстар рамына кіреді. Адам азасында минералды заттар ауыстырылмайтындара жатады, біра энергия кзі болып келмейді.
Тама німдеріндегі минералды заттар млшеріне байланысты макроэлементтер - німдерде кп млшерде болады, микроэлементтер – аз млшерде, ультрамикроэлементтер - те аз млшерде.
Макроэлементтер.Олара кальций, фосфор, магний, темір, калий, натрий, хлор, ккірт.
Кальций (Са)– ол азада сйек, тіс ру шін ажет, жректі жйке жйесіні жасы жмыс істеуіне ажет, бойа сер етеді жне жпалы аурулара азаны арсы труын жоарлатады. Кальций тздарымен ст німдері, жмырта, нан, брша тымдастар бай кз болып табылады. Кальцийге азаны туліктік ажеттілігі 0,8 г

• Микроэлементтер жне ультромикроэлементтер. Олара мыс, кобальт, иод, фтор жне т.б.

• Мыс (Сu) жне кобальт (Co) – ан айналымына атысады, ол жануар жне сімдік таамдарында аз клемде болады: сиыр бйрегі, балы, ызылша жне т.б.

• Йод (І) – аланша безіні рылуына жне жмысына атысады. Йод азаа аз тссе аланша безіні функциясы бзылады, зоб ауруы дамиды. Йодты кп млшері теіз суында жне орамжапырата, балыта концентрленген. Йодты аз млшері тау ауматарыны німдерінде, онда йодталан тз жеткізіледі. Йодты туліктік ажеттілігі 0,15 мг.

• Фтор (F) - тіс жне аа сйектеріні пішінденуіне атысады. Фтор негізінен ас суында болады.

• Азаа микроэлементтерді тсу нормасы кп болса, улануа келеді. Стандарт пен німдерде орасын, мырыш, цинк, болуы жіберілмейді, ал алайы жне мыс млшері шектелген. Солай 1 кг німде 5 мг кп емес мыс (томат пастасынан баса), алайы 200 мг кп емес болу керек.

 

 

11 Организмдегі бейорганикалы заттарды маызы.Минералды алмасуды сатылары.

Адам азасына белоктар,майлар,кмірсулар жне витаминдермен атар минералды заттарда тсуі ажет.Минералды заттар энергия кзі болмасада ,оларсыз клетканы ызметтері,оны рылымды йымдастыы болуы ммкін емес. Барлы минералды заттар азаа тамапен бірге,суда еріген трде немесе органикалы молекулаларды рамында жеткізіледі.Суды негізгі ерекшкліктеріні бірі-оны молекуласыны рылымды агрегаттара бірігу абілеті болып табылады.Теория жзінде суды барлы молекулалары бір кеістіктік тора ірі молекулалара біріге алады.Алайда су молекуласыны озалысы кезінде сутектік байланыстар тез зіледі де ,тез арада айтадан жааа байланыстар пайда болады.

12 ан плазмасыны химиялы рамы.Оларды алыпты млшері.

ан плазмасыны химиялы заттарын мынадай топтара блуге болады:

-ан плазмасыны минералды заттары

-ан плазмасыны органикалы заттары

ан ою,жабыса,млдір емес,ызыл тсті,сйы зат.анны 55%плазмадан 45%ан тйіршіктерінен трады.Организмде анны млшері ер адамдарда 5200мл,ал йел адамдарда 3900мл.анны осмосты ысымы7,6атмосфер.ан 44-48%тйіршіктен,52-56%плазмадан трады.Ал плазма 90-91%судан,9-10%ра заттардан трады.ра заттарды 8-9%органикалы,1%бейорганикалы осылыстардан трады.ан йыан кезде 2-ге блінеді:тменгі абаты тнбаа тскен ан тйіршіктері оны стінде млдір сарыш тсті сйыты пайда болады.

 

13 ан плазмасыны органикалы рам бліктері,кілдері,алыпты млшері.

ан плазмасыны органикалы заттары рамында азот бар заттар жне азотсыз органикалы осылыстар трінде болады.рамында азоты бар органикалы заттар белоктар мен азотты алмасуды метаболиттері трінде болады.анны азотсыз органикалы заттары – бл кмірсулы жне липидті алмасуды метаболиттері.Гормондар мен оларды метаболиттері сау адамны ан плазмасындаы оларды млшері:

17-оксикортикостероид-140-550ммоль\л

11-оксикортикостероид-140-230ммоль\л

Адреналин-0,35-0,4мкг\л

Тироксин-29-64мкг\л

Азотты алмасу крсеткіштері:

Мочевина-3,3-6,6ммоль\л

Зр ыш.йел-0,16-0,40

Еркек-0,24-0,57

Креатин йел-27-71мкмоль\л

Еркек-88-177мкмоль\л

 

 

14 ан плазмасыны бейорганикалы рамы, маызы, алыпты млшері.

ан ан клеткаларынан жне сйы плазмадан трады. ан клеткаларына эритроциттер, лейкоциттер жне тромбоциттер жатады. анны бл клеткалары бкіл анны 40-45%-ын, ал плазма 55-60%-ын райды. ан плазмасыны рамы да крделі: оны 90%-а жуыы су, 7-8 % белоктар, 2 % трлі органикалы жне бейорганикалы заттар. Оны рамында белок 0,3-0,6%, май жне липидтер 0,1%, 120 мг/% глюкоза анты, 0,9% кмірсутегі, минерал заттар - натрий, калий, кальций, хлор тздары, амин ышылдары мен полипептидтер 4-10 мг%, мочевина 10-25 мг%, трлі ферменттер, гормондар, холестерин т. б. заттар болады. Плазманы белоктарыны негізгілеріне альбуминдер 4,5%, ,,-глобулиндер 2-3 %, фибриногендер 0,2-0,3 % жатады. Бейорганикалы тздар рамында о электр заряды бар Na,Ca,Mg,Fe иондары я болмаса катиондар жне теріс зарядты аниондар- хлорды, иодты, ккіртті, фосфорды т.б. иондары болады. ан плазмасындаы бейорганикалы заттарды ызметі: 1. Олар плазманы осмосты ысымын рап, оны траты шамада стап трады.2. суда ерімейтін белоктарды (глобулиндерді) еритін тріне айналдырады. 3. Клеткаларды бейорганикалы заттарды плазмамен бірге жуа отырып, олар клетканы алыпты мір сруіне жадай тудырады. (Мысалы: нерв жйесіні, ан айналу системасыны, талшы ет жмыстары иондарды ара атынасына тікелей байланысты).

 

15 ан плазмасыны макроэлементтері оларды концентрациясы. Иондар концентрациясыны згерісіні минерал алмасуын реттейтін гормондарды синтезне сері. Бикарбонатты буфер системасы негізгі барлы буферлі сиымдылыты 10-% ін райды. алыпты жадайда-плазмадаы биокарбонатты концентрациясы ні концентрациясынан 20 есе арты болады. Ал анда ышыл заттар кбейсе, олар бикарбонатпен реакцияа тсіп, кмірышылын тзеді, ол рі арай су мен кмір ышыл газына блінеді. -ні кбеюі дем алу орталытарын оздырады. Бл жадай тыныс алуды жылдамдатады. Ол арылы кпеден блініп, сырта шыарылып тасталады. Сйтіп тепе-тедік саталып алады. Ал негізгі иондар кбейсе, олар кмір ышылымен рекеттесіп бикарбонаттара айналады да зр арылы шыарылады. Гормондар мен органикалы заттар метаболиттері ерекше орында тр, сау адамны ан плазмасындаы оларды млшері мынадай: 17- оксикортикостериоидтар-140-550 ммоль/л. 11-оксикортикостериоидтар-140-230ммоль/л. Альдостерон -91-185нг/л. Адреналин-0,35-0,4мкг,л. Норадреналин -0,73-0,88 мкг/л. Тироксин-29-64 мкг/л.

 

 

16 Днекер тканіні рамыны ерекшелігі.протеогликандар мен гликозамингликандарды сумен катион алмасуындаы рлі.Днекер ткані (соединительная ткань); (textus соп- nectivus; лат. textus — лпа, connectivus — днекер) — адам мен жануарлар организмдеріні барлы мшелері рамына кіретін, денедегі е кп тараан лпа. Днекер лпасы — мезенхимадан дамып, организмні ішкі ортасын райды. рылысы жаынан днекер лпасы жасушалардан жне жасушааралы заттан трады.^[1] Оны кейбір трлерінде жасушалар басым болады, ал баса кілдерінде керісінше жасушааралы заттар кбірек болады. Днекер лпасыны атаратын ызметі жасушалар мен жасушааралы затты араатнасына тікелей байланысты. Сйы днекер лпасы ан мен лимфада оректік (трофикалы) жне ораныс ызметтері басымыра, ал жасушааралы заттары тыыз, атты лпаларда (шеміршек, сйек лпалары) тіректік жне механикалы ызметтер жасы жетілген. Днекер лпасы жасушалары рылысында полярлы айырмашылытар (эндотелиоциттерден басаларында) болмайды. Жасушааралы заттар лпа жасушаларыны туынды німдері боланымен, массасы мен млшері жаынан жасушалара араанда лдеайда мол болады. Сондытан, жасушааралы заттар днекер лпаларыны маызды, атап айтанда, оректендіру (трофикалы), ораныс, тіректік, механикалы т.б. ызметтерді атаруа атысады. Адам мен жануарлар организмдерінде рамында днекер лпаларыны элементтері кездеспейтін мшелер болмайды. Днекер лпалары ттікше жне абатты мшелерді абытары мен абаттарын, оматы мшелерді паренхима бліктерін днекерлеп, біріктіріп бірттас етіп тратын оларды стромасын райды, ртрлі мшелердегі перделіктерді, апшытарды, дене шандырларын, аа сйектері байламдарын, блшы еттер сіірлерін, ааны, организмні сйы ішкі ортасын тзеді. Днекер лпаларыны жарааттананнан кейінгі тез алпына келу жне згерген ортаа бейімделу абілеттері жасы жетілген. Днекер лпасына ан, лимфа, май лпасы, ретикулалы лпа, борпылда днекер лпасы, тыыз днекер лпасы, шеміршек лпасы, сйек лпасы жатады

 

 

17 Сйек тканіні химиялы рамы.функциясы зат алмасу ерекшеліктері

Сйек ткані днекер тканні бір трі болып табылады жне сйекті рылымы мен ызметін анытайды.Сйек ткані зіні биологиялы ызметіне сйкес беріктігі мен жне тыыздыы мен ерекшеленеді.Бл асиеттер сйекті клеткааралы затыны рамында минеральді осылыстарды кп млшерде болуымен байланысты.Минералды заттарды негізінен калций мен фосфаттарды,сйек ткані азаны ішкі ортасыны гомеостазын сатауа атысады.Сйек тканіні кп блігі клеткааралы матрикс, ал аздаан блігі клеткалы элементтер трінде болады.Сйек тканіі барлы компоненттері немі жаарып жне айта рылып отырады,сйекті органикалы жне минералды заттары немі ыдырап жне синтезделіп отырады.Сйек тканіні клеткаларыны ішінде остеобластар басым болады.Остеобластарда клеткалара тн барлы компоненттер болады жне коллаген,гликопротеиндер мен глюкозаамингликандарды синтезіні кшті аппаратымен ерекшеленеді.Ересек адамны сек тканінде 1200г калций ,530г фосфор,11г магний бар,блардан баса секте микроэлементтер де бар. Сек тканіні рамында секті згешелік ызметтері мен рылымды йымдастыын амтамасыз етуге ажетті белоктар коллаген, альбуминдер мен гликопротеиндер бар.Сек коллагеніне лизинді жне оксилизинді алдытарды бос топтарыны кп млшері,сонымен атар молекулаа теріс заряд беретін моноаминотканіні аминышылдарды кп млшерде болуы тн. Секті тканні альбуминдері коллагенді емес белоктарды негізгі блігін райды жне иммунологиялы асиеттері бойынша ан сарысуыны альбуминдеріне сас болады.Секті альбуминдері гормондарды ,минералды жне баса да заттарды ан аымыны секке жеткізілуін амтамсыз етеді. Сек тканіні айта тзілу процесі шін органикалы негізгі коллагенді фибриллалар синтезделуі жне олар минерализациялануы ажет.Осы процесстерді барлыындада остеобласттар негізгі рол атарады.

 

 

18 алыпты зрді физико-химиялы асиеттері,нормадан згеруі.Зр шыару жйесі, экскреторлы жйе – адам мен жануарлар организміні арты суды, тздарды, зат алмасудан пайда болан ажетсіз заттарды сырта шыаратын органдары. Адамны Зр шыару жйесі зрді ндіретін бйректен, зрді шыаратын бйрек тостааншалары мен бйрек астауларынан, несеп (зр) аардан, уытан, несеп ттігінен трады. Бйрек экскреторлы орган ретінде организмнен азотты зат алмасу німдерін –мочевинаны, креатинді, мочевина ышылын, арты тздар мен суларды, т.б. бтен заттарды шыарады. Зр шыару жйесіне кіретін бйректе жаадан ан тзетін гемопоэтин гормоны мен ан ысымын реттейтін ренин гормоны тзіледі. Егер зр шыару жйесінде аау пайда болса, салдары ауыр болуы ажап емес. Асынан трі кейде адам ліміне кеп соады.

Зр шыару жйесіне кіретін мшелер мыналар: ос бйрек пен ос несеп аар , уы, несеп жолы (несеп шыатын жол).

ан тамырлары арылы тасымалданатын алды заттардан бйректе немі зр тзіледі. Ол зр несеп аар арылы уыа жетіп отырады. уыта жиналып алан зр несеп жолы арылы сырта шыарылады. Тірлік етушілерді зр шыару ттікшесі (несеп жолы) жыныс мшесінен блінетін заттарды да шыаратын боландытан ол мшені несеп-жыныс ттігі деп те атайды. рашыларда несеп ттікшесі (несеп жолы) ынапты аузында (алдыы блігі — уретра) ашылады.

Зр — сабанны тсіндей ашы сары болып келетін млдір сйыты. Егер зрді тсі ою сары немесе оыр тсте болса, денсаулы трысында иынды туындаанын, яни, аау пайда боландыын білдіреді. алыпты зрді физикалы жне химиялы рамына жйке - кілді тырысуы, блшы еттеріне кшті тсуі, таматы дмі жне абылдау тртібі, ішкен суды млшері, оршаан ортаны температурасы жне баса факторлар серін тигізеді. Аталан жадайларды серінен блінген зрді сапалы жне санды асиеттері згеруі ммкін .

Диурезді санды згерістері

Полиурия — тулігіне блінетін несеп клеміні кбеюі. Ол азаа сйыты табии жолмен кп млшерде беру немесе изотониялы тзды ерітінділер, глюкоза сияты сйытарды денеге кп енгізгенде дамиды. Полиурия шаыратын згерістер инсулинні, антидиуретикалы гормонны жетіспеушілігі. Олигоурия жне анурия бйректерге байланысты немесе байланыссыз болып келуі ммкін. Несепті азаюы немесе млдем болмай алуы несеп тасы ауруында кездеседі, ол тек бір жа бйректе боланны зінде ренореналды ауырсыну рефлексі бйректер ан айналысын нашарлатып, ондаы ысымды тмендетеді. Анурия кейбірде психогенді дамиды, мысалы, атты орып-шошынанда.

Паллакурия — несепті жиі тгу біра ол полиурияа байланыссыз болуы ммкін. Паллакиурия уы абынанда оны бір белгісі болып байалады. Кіші дретті жиі келуі несеп жолдарындаы рецепторлар тітіркенуіні шегіні тмендеуімен байланысты, рефлекс шапша жреді.

Никтурия — тнде блінетін несеп млшері кндізгіден кбірек болады. алыпты жадайда кндіз тнге араанда несеп 2 есе кп блінеді

19 Гормондар, химиялы табиаты жалпы асиеттері. Клетка мембранасы мен гормондар рецепторлары туралы тсінік.Гормондар – ішкі секреция бездерінде синтезделінетін биологиялы активті заттар болып табылады. Гормондар зат алмасу процестерін реттеуге атысады. Гормондарды жіктелуі: 1.Пептид жне белокты гормондар . 2. Аминышылдарыны туындыларына жататын гормондар 3.Стероидты гормондар. Гормондарды асиеттері : 1. Гормондарды ашытан сер етуі, яни олар зіні жасалан серіне ашы орналасан азалара сер ете алады. Баса биобелсенді заттар зі жасалан жергілікті жерде ана сер етеді. 2. Гормондар организм ызметіне гуморалды реттеуде аралы рл атарады. 3. Гормондарды арнайы сері бар.Белгілі бір гормон жетіспеушілігін баса гормандармен алмастыруа болады. 4.Биобелсенділігі жоары болады. 5. Гормондар те тез, бира ыса сер етеді. те тез сер етуі олады молекулалы салмаына байланысты. 6. Барлы гормондар тек азаларды ызметтеріне ана емес, оларды рылысына да сер етеді. Кейде азалар тінін суін кшейтеді, кейде тежейді. 7.Гормондар фермент атарына жатпайды. р трлі фермент арылы химиялы процестерді жылдамдыына сер етеді.

 

20 Зат алмасуды нейрогуморальды реттелуі. Гормондарды мшелерді ызметі мен метабализм жйесіндегі орны.Тірі жйелерді зін-зі реттеуге абілеті-тіршлікті маызды сипаттамаларыны бірі болып табылады. Реттеуші механизмдерді згеруі клеткалар мен мшелерді метаболизмі мен физиологиялы ызметтеріні бзылуына келеді, сонымен бірге тіршілік етуді немі згеріп тратын жадайларына азаны алыптасу механизмдеріні бзылуына келеді де, бл ауруды тудырады. Мшелер, лпалар жне клеткалар ызметтерімен атар, ішкі ортаны тратылыын (гомеостазын) амтамасыз ететін алмасу процесстерін реттеуді механизмдеріні негізгі 2 дегейі бар:1. зін-зі реттеуді субклеткалы механизмдер дегейі.2 . реттеуді клетка стілік механизмдер дегейі. зін-зі реттеуді субклеткалы механизмдері физико-химиялы задара, ферменттік катализ задарына , клеткалы мембраналарды асиеттері мен ызметтеріне жне клеткалы генетикалы аппаратыны ызметтеріне негізделген. Реттеуді клетка стілік механизмдері мен реттеуші жйелерді алыптасуы эволюция процессі барысында кп клеткалы азаларды алыптасуымен атар жрген жне 3кезеде жйеге асан: - бірінші кезеде клеткаларды біріай тірі азаа бірігуі бірдей ауымдастыты сатап алу масатында клеткааралы байланысты нтижесінде клеткаларды химиялы заттарды блуін тудырады.- екінші кезеде, кп клеткалы азалар клеткаларыны ары арай жіктелуі мен мамандануы барысында клеткаларды белгілі бір тобы алыптасады, олар кпклеткалы азаларды жекелеген клеткалар тобына аса згешелік сері бар органикалы табиатты химиялы осылыстарды бле бастады. Эволюциялы дамуды шінші кезеінде реттеуді тасымалдаушы тріні алыптасуын амтамасыз ететін тькандер мен мшелер жіктеле бастады, олара эндокринді бездерді ызметі де, баынатын болды, сонымен атар олар реттеуші белгіні жеткізуші ретінде химиялы заттарды пайдаланады. Адам жне барлы жоары жануарларды азасында реттеуді нейрогуморальды жйелік трі ызмет етеді, онда реттеуді субклеткалы жне клетка стілік механизмдері бір-бірімен тыыз байланысты.

 

21 Гормондарды сер ету механизмі.

Гормондарды сер ету механизмі 3 сатыдаен турады.

цитозольды-мембраналы механизмі,клетка ішілік функцияларды активтілігіні аденилат-циклаза цАМФ протеинкиназа системаасыны, жйесіні аллостерикалы активтердіру есебінен артады. Бларды нтижесінде клеткаішілік функциялар модификацияа шырайды. Фосфор ышылыны алдыын осып здеріні активтілігін тмендетеді жне жоарылатады.

Цитозольды механизмі, сер ететін гормондар ферменттерді синтезін кшейте отырып оларды активтендіреді,яни ферменттерді концентрациясын арттырады.

Мембраналы механизмі, сер еткен гормондар субстрат конентрациясын кбейте отырып, ферменттерді активтілігін кшейтеді.

1.1-ші механизм бойынша сер еткен гормондарды келе жатан информацияларды 3 трлі сигналды жйе арылы болады. 1-ші – аденилатциказды ,2-ші – цианилатциклазды, 3-ші – кальцийлы (Са аркылы). Мндай гормондар клетканы ішіне кірмейді. Зат алмасуына клеткаішілік кірістірушіліер арылы сер етеді. Аденилатциклады сиситема гормондарды сигналын бірнеше есе кшейте отырып, коскадты система бойынша сер етеді.

2.Цитозолды механизм мембранадан жеіл те алатын гормондар осы механизм арылы сер етеді. Бл гормондара лиипидтерде оай еритін гормондар жатады. Оларды рецепторлары клетканы ішінде болады.

3.Мембраналы механизм. Осы механизм арылы сер ететін гормондарда клеткадаы ферменттерді активтілігін жоарылатады. Оларды рецепторлары клетканы мембранасында немесе митохондрияны мембранасында орналаасады. здеріні рецепторларымен байланысып, клетканы мембранасыны ткізгіштігін субстраттар шін арттырады. Нтижесінде ферменттерді сер етуіне олайлы жадай туызады.

 

22 Аденилат-гуанициклазды кальцийді сигналды системалар арылы заттар алмасуы

Аденилат-циклазды комплекс 3 блімнен трады.

Бірінші механизм бойынша сер ететін гормондар келе жатан информациясын клеткаа 3 трлі сигналды жйе арылы береді – аденилатциклазды жне гуанилатциклазды жне кальциилі. Мндай гормондар клетканы ішіне кірмейді. Зат алмасуына клеткаішілік кірістірушіліер арылы сер етеді. Аденилатциклады сиситема гормондарды сигналын бірнеше есе кшейте отырып, коскадты система бойынша сер етеді.

Цитозолды механизм мембранадан жеіл те алатын гормондар осы механизм арылы сер етеді. Бл гормондара лиипидтерде оай еритін гормондар жатады. Оларды рецепторлары клетканы ішінде болады.

Мембраналы механизм. Осы механизм арылы сер ететін гормондарда клеткадаы ферменттерді активтілігін жоарылатады. Оларды рецепторлары клетканы мембранасында немесе митохондрияны мембранасында орналаасады. здеріні рецепторларымен байланысып, клетканы мембранасыны ткізгіштігін субстраттар шін арттырады. Нтижесінде ферменттерді сер етуіне олайлы жадай туызады

23 йелдерді жыныс гармоны.йелдерді жыныс бездері жатырды о жне сол жаында орналасады.Аналы без екі абаттан трады сырты ыртыс іші милы.ыртысты абатта жыныс клеткасы сіп дамиды,милы абатта гармон тзіледі.Граф филикулдері жасына арай 40000 нан 400000 а дейін боланмен тек 400-500 дейі ана толы жетіледі.Аналы бездер 3 трлі ызмет атарады:генеративті,вегетативті жне гормоналды ызмет деп 3 ке блінеді.йелдерді жыныс гармоны эстроген.ол аналы безіні фолекуласында ры жолдасында тзіледі.Эстрогенні 3 трі белгілі:эстродил,эстрон,эстриол.йелдерді жмырталыында 1 тулікте 1 мг эстродил тзіледі.

 

 

24 Еркекті жыныс гармондары.Ерлерді жыныс безі-ос мшесі.Оларды сырты тыыз днекер лпаларынан тратын капсуламен апталан,мны белокты абы депте атайды.ры каналшаларыны арасында нзік днекер лпаларынан тратын бліктерінде Лейдингті интерстициялы клеткаларыны топтары болады.Осы интерстициялы клеткаларда аталы жыныс гармондары неді.Иірім шует каналшалары кішкентай нрестелерде рыты кйінде алыып 7-8 жаста ана алыптасады.Омырталыларды аталы жыныс безінде аталы гормондар тобына жататын тестостерон гормоны тзіледі.Тестостеронны алмасуы негізінде андростерон баса жыныс гормондары болады.Олар ры безіні клеткаларында тзіліп шыады жне шаын млшерде бйрек безіні абыында жне аналы безінде тзіледі.Еркектерді жыныс гормоны андроген деп аталады.Ол гормонды анда плазма гликопротейды тасымалдайды.Жыныс гормондары стеройдты гормондар тобына жатады жне холестеролдан тзіледі.Жалпы аланда аталы гормондар андрогендер тобын райды.Олар зіні физиологиялы міндетін атараннан кейін біразы ыдырап,аланы бауырды ішінде глюкурон жне ккірт ышылдарымен осылып т пен несеп рамында азадан шыады.

 

 

25 Гипофизді тропты гормондары.

Бас-сйегіндегі трік ерекшесіні тсын-да, миды астында орналасан. Оны эндокринді бездерді ішінде е бас-ты без деп атайды, йткені эндокрин-ді бездеріні рамындаы аланша без бйрек безіні атты абыы жне жыныс бездері гипофиз іс-рекетіне туелді, йткені онда пай-да болатын гонадотопты гормондар ана тіп, крсетілген шеткі ішкі секреция бездеріні уатын ктереді.
Гипофизді ш блігі. 1 – алдыы, безді немесе аденогипофиз, 2 – арты немесе жйкелі (аныыраы – нейросекторлы) жне 3 – аралы (безді, алдыы бірінші-екінші блікті аралыында жататын жа абат). Ортаы блік ересектерде болмайды, ал балаларда кшті дамыан.
Гипофиз ересек адамдарда сопа пішінді болып, оны зындыы 10 мм, ені 13 мм, биіктігі 6 мм, салмаы 0,5-0,65 г, нрестеде салмаы 0,1-0,15 г, 10 жаста – 0,33 г, 20 жаста – 0,54 г болады. йелдердегі гипофизді клемі мен салмаы ер кісілерге араанда шамалы жоары, йел азасыны тнтірлігінтанулы (физиологиялы) ерекшелігіне байла-нысты. Жкті болан уаытта гипо-физді салмаы мен клемі біршама лкейеді.
Гипофизге оны ан жабды-талуын реттейтін, симпатикалы жйке талшытары келеді. Гипофиз-де 22-ден арты гормондар ндіріле-ді. Гипофиз ндіретін німні шама-лы блігі ана, ал шамалы блігі – жлын-ми сйытыына, ми арын-шаларына беріледі. Енді гипофизді алдыы, арты жне аралы бліктеріні ызметтеріне тоталса.
Гипофизді алдыы блігіні ызметі. Гормондарды кпшілігі аденогипофизде: аденокортикотроп-ты, соматотропты (немесе су гормоны, тиреотропты, ш гондотопты – кпіршікті кшейтетін, лютеиндейтін жне лактогенді), панкреотропты т.б. тзіледі. су гормоны (соматотропты) баланы бойыны суіне сер етеді. су гормоныны ызметі артан (гиперфункция) кезінде бой суі артады, кейбіреулер шамадан тыс седі (гигантизм), ондай адамны биіктігі 2,5 – 2,6 м-ге жетеді. Ал керісінше ызметі нашарлаан (гипофункциясында) бойы ергежейлі болады. Ал егер гипофизді ызметі асындаанда, азаны алыптасуы біткен кезде, кейбір мшелерді тасуы (акромегалия) пайда болады. Бл кезде ауру асынуынана бет, ая-ол шамадан тыс седі, таы да жмса лпалар мрын, ерін мен мойны сіп жуандайды. Тілді лкеюі сонша, ауызына сыймай кетеді, ішкі мшелер – бауыр, жрек т.б. лкейіп кетеді, блшыеттері нашарлауы жнежынысты іс-рекеттері бзылады. Осындай мшелерді акромегалиясы кбінесе ер кісілерде байалады.

 

26 Сйек тканіні химиялы рамы.Сйек ткані днекер тканні бір трі болып табылады жне сйекті рылымы мен ызметін анытайды.Сйек ткані зіні биологиялы ызметіне сйкес беріктігі мен жне тыыздыы мен ерекшеленеді.Бл асиеттер сйекті клеткааралы затыны рамында минеральді осылыстарды кп млшерде болуымен байланысты.Минералды заттарды негізінен калций мен фосфаттарды,сйек ткані азаны ішкі ортасыны гомеостазын сатауа атысады.Сйек тканіні кп блігі клеткааралы матрикс, ал аздаан блігі клеткалы элементтер трінде болады.Сйек тканіі барлы компоненттері немі жаарып жне айта рылып отырады,сйекті органикалы жне минералды заттары немі ыдырап жне синтезделіп отырады.Сйек тканіні клеткаларыны ішінде остеобластар басым болады.Остеобластарда клеткалара тн барлы компоненттер болады жне коллаген,гликопротеиндер мен глюкозаамингликандарды синтезіні кшті аппаратымен ерекшеленеді.Ересек адамны сек тканінде 1200г калций ,530г фосфор,11г магний бар,блардан баса секте микроэлементтер де бар. Сек тканіні рамында секті згешелік ызметтері мен рылымды йымдастыын амтамасыз етуге ажетті белоктар коллаген, альбуминдер мен гликопротеиндер бар.Сек коллагеніне лизинді жне оксилизинді алдытарды бос топтарыны кп млшері,сонымен атар молекулаа теріс заряд беретін моноаминотканіні аминышылдарды кп млшерде болуы тн. Секті тканні альбуминдері коллагенді емес белоктарды негізгі блігін райды жне иммунологиялы асиеттері бойынша ан сарысуыны альбуминдеріне сас болады.Секті альбуминдері гормондарды ,минералды жне баса да заттарды ан аымыны секке жеткізілуін амтамсыз етеді. Сек тканіні айта тзілу процесі шін органикалы негізгі коллагенді фибриллалар синтезделуі жне олар минерализациялануы ажет.Осы процесстерді барлыындада остеобласттар негізгі рол атарады.

27) Дентин, химиялы рамы, органикалы жне неорганикалы заттары.

 

Дентинні рамына 72 % бейорганикалы заттар мен 28% органикалы заттар мен су кіреді.Бейорганикалы заттар кальций карбонаты мен фосфатынан, аз млшерде кальций фторидімен, магниймен жне кптеген микроэлементтермен, органикалы –коллагендермен (90%), фосфопротеидтар жне аз млшерде гликопротеидтармен, глюкозамингликандармен крсетілген. Дентин эмала араанда аз дегейде белгілі. Оны микроаттылыы 58,9 кг кв мм райды.

Дентинні негізгі рылымды элементіне негізгі заттары мен оны дентинді ттікшелерінен немесе каналшаларынан тетін коллаген талшытары кіреді.

Коллаген талшытары дентинні р трлі блігінде р трлі баытталан жне бір –бірімен шоырланып тзілген. Дентинні бл байланысында 2 абатты бледі: сырты жне ішкі. Сырты абатында талшы радиальды баытпен жреді (Корф талшыы). Ішкі абатында талшы тангенциальды орналасан (Эбнер талшыы).

Осы негізгі екі абатты арасында радиалды жне тангенциальды баытталан шиеленістіруші таы жіішке аралы талшы бар. Коллаген талшытарыны осылай орналасуы дентинге атты беріктілік береді.

Дентинні негізгі заттары фосфопротеид, гликопротеид жне гликозаминогликандардан тратын коллаген талшытарыны арасында орналасан. Коллаген талшытары мен дентин ттікшелеріні абырасы негізгі заттары обызвествлены.

Дентинді ттікшелер тіс пульпасынан эмала немесе цементке радиальды баытта жреді. Тіс сауытында олар S трізді типті, ал тбірінде тік иілген. Дентин ттікшесіні затында біркелкі емес орналасан. Пульпаа жаын орналасан аймата ттікшелер максимальды млшерде (75000 кв. мм)байалады, ал пульпадан алу млшері бойынша оларды клемі азаяды ( 15000 бастап 30000 дейін кв. мм).

Дентинді ттікшелерді диаметрі 2 ден 5 мкм дейін ажыратады, дентинні ішкі блімінде олар біршама ке жне сыры баытпен біртіндеп тарылады. Ттікше аралы айматы ені 4 тен 8 мкм дейін ауысып трады. Дентин ттікшелеріні ішкі беткейі біркелкі емес, йткені оларды сулесі апатит кристаллдары конгломератына арай жылжиды. Тіс сауытыны дентинінде дентинді ттікшелер жан-жаына таралмайды жне дентинэмальды осылысты терминальды тарматарына ыдырайды, сіресе крші ттікшелерді жан-жаына таралып анастомоздар ран дентинні цементті осылыстары.

Дентинді ттікшелерді рбір сулесі оларды жан-жаындаы тарматарына енетін жне дентинді ттікшелерді толыымен тетін дентинобласттарды бір немесе екі сінділерімен толан. алыпты жадайда бос дентинді ттікшелер болмайды, біра абыну процессі кезінде тіс-жаты жйені жне азаны артаюы кезінде дентинобласттард дентинді сінділері бліктеп немесе толыымен атрофияа шырайды.

Дентинді ттікшені ішінде крделі рылымны абышасы тселген: ол ттікшені абырасына жапсырылан алыдыы 30-40 нм болатын электронды-тыыз мембранамен крсетілген. Кейде бл мембрана колоборазды инвагинация алыпта болады, крсетілген ттікше абырасыны тубуляр аралы жне ттікше аралы микросаылаулары зат алмасу шін ажет. Сондай-а электронды-тыыз мембрананы сыртында дентинні деминерилизациясынан кейін аныталатын алыдыы 40-90 нм талшыты абаты жатыр.

28) Цемент, химиялы рамы, органикалы жне неорганикалы заттары.

Цемент арнайыланан сйек тіні болып табылады. Цементті химиялы рамы мен рылымы бойынша сйек тініні талшыты тріне жатады. Оны рамына 68% бейорганикалы заттар, 32% оганикалы заттардан жне судан трады. Органикалы заттары негізінен коллагендермен крсетілген.

Жасушалы емес (біріншілік) жне жасушалы (екіншілік) цементті ажыратады. Жасушалы емес цемент тбірді барлы беткейін тісті мойнынан бастап шына дейін жіішке абатпен аптайды. Тісті мойнында жасушалы емес цемент біршама эмаль шетін аптайды. Тбірді шындаы жасушалы емес абаты аз болады жне шындаы аймата болмауы да ммкін. Жасушалы цемент тбірді штен бір блігін аптайды, жасушалы емес цементті жіішке абатына аланан бифуркациялар мен трифуркациялар. Осы жерде жасушалы емес цемент болмайды, жасушалы-дентинде орналасады.

Жасушалы емес цемент к тзымен сіірілген, оларды негізгі заттары желімделуші коллаген талшытарынан трады. Коллаген талшытары 2 баытта жреді. Оларды біреуі тбірді беткейлі цементіне параллельді орналасан, баса нерлым алыдаулары цементті балы алыдыына радиальды баытта теді.Радиальді баытталан коллаген талшытары перидонтты цементті-альвеолярлы талшытарды шоырына жаласады, ал олар з кезегіндеальвеолаа тіс тбіріні бекінуін амтамасыз ететін альвеоланыкомпактті табашасына енеді. Цементті ішкі жаында радиальды талшытар дентинні коллагенді талшытарымен бірігіп кетеді.

Жасушалы цемент сінді жасушасы-цементоциттерден жне негізгі заттардан тратын коллаген талшытарынан ралан. Коллаген талшытарыны негізгі заттары жасушалы цементі жасушалы емес цементке араанда реттілікпен баытталан. Оларды кншілігі радиальды орналасан жне цементті-альвеолярлы талшыта жаласады. Цементоциттер негізгі жолата – цементті лакунада, ал оны сінділері – цементті каналшаларда орналасан. Цементті каналшаларды біршама блігі жне оларды орналасан цементоциттеріні сінділері цементті ішкі беткейіне баытталады жне периодонтты днекер тініне енеді..

29) Эмаль, химиялы рамы, органикалы жне неорганикалы заттары.

Эмаль эпителиді эктодермальды типіні туындысы болып табылады. Оны тін деп атауа болады, біра олада жасуша болмаандытан, бл млдем дрыс емес. Сондытан эмальды энамелогенезді аяталуынан кейін эналобластты редукциясымен байланысты болмайтын регенерация мен жаа тзілістер, яни жасушалардан кейінгі рылым ретінде арау керек болды. Эмаль тісті сыртын оршап трады жне тісті мойныны блігін де жауып трады. Эмальды алыдыы тісті сыртыны р блігінде р трлі: тіс сауытыны дес аймаында 1,7 мм, фиссур аймаында 0,5-0,6 мм, тісті мойынында 0,001 мм дейін жетеді.

Эмаль – азаны е атты тіндеріні бірі. Эмальды аттылыы 397,6 кг/мм дейін жетеді. аттылыы кбінде басым боланымен, эмальды беткейлі аьатыны сыныштыын да ескеру керек. алыпты тісті жетілген эмалыны аттылыы дентин эмалды осылысты беткейлі абатынан біртіндеп тмендей береді.

Эмалды химиялы рамы. Эмальды аттылыы оларда минералды тздарды рамыны( 97% дейін), апатит кристаллдары: гидроксиапатит (75% дейін), карбонапатит (12%), хлорапатит (4,4%), фторапатит (0,7), кальций карбонаты (1,3 %) жне магний карбонаты (1,6 %) жоары болуымен негізделеді. 2% тмен емес жетілген эмаль массасы апатитті емес формасын райды. Эмальды негізгі компоненті болып гидроксиапатит - Са(РО)(ОН) жне 8 кальциийлі фосфат СаН(РО)5НО табылады.

Эмальды органикалы заттары 1-2,5% райды. Оан мірсулар, майлар жне белоктар жатады. 100 г эмалда 1,65 г кмірсужне 0,6г майлар болады. Кмірсулар глюкозамен, маннозамен, галактозамен жне т.б. крсетіледі.

Эмаль апатит кристллдары кіретін эмалды призмалар мен призма аралы заттардан ралан. Эмалды призмалардентин эмальды осылыса радиальды баытпен перпендикуляр райды.Эмальды негізгі призмдары мен призм аралы заттары фибриллярлы белоктартар мен эмалды кальций байланыстырушы белоктарынан тратын ( эмал матрицасы деп аталатын) тонкофибрилляржелісі болып табылады. Фибриллярлы белоктар Органической основой эмалевых призм и межпризматического вещества является тонкофибриллярнаясеть, состоящая из фибриллярных белков и калцийсвязывающего белка эмали (это так называемая матрица эмали). Фибриллярлы белоктар матрицаны ш лшемді желісін раушы эмалды кальций байланыстырушы белоктарына бекитін аа (каркас) ролін атарады. Осы желіні ілмектеріне алтыгранды, полигоналды немесе жалпа таяшалар формасындаы гидроксиапатит кристаллдары орналасады.

 

30 Днекер тканін химиялы рамы,биологиялы ролі.Днекер ткані (соединительная ткань); (textus соп- nectivus; лат. textus — лпа, connectivus — днекер) — адам мен жануарлар организмдеріні барлы мшелері рамына кіретін, денедегі е кп тараан лпа. Днекер лпасы — мезенхимадан дамып, организмні ішкі ортасын райды. рылысы жаынан днекер лпасы жасушалардан жне жасушааралы заттан трады.^[1] Оны кейбір трлерінде жасушалар басым болады, ал баса кілдерінде керісінше жасушааралы заттар кбірек болады. Днекер лпасыны атаратын ызметі жасушалар мен жасушааралы затты араатнасына тікелей байланысты. Сйы днекер лпасы ан мен лимфада оректік (трофикалы) жне ораныс ызметтері басымыра, ал жасушааралы заттары тыыз, атты лпаларда (шеміршек, сйек лпалары) тіректік жне механикалы ызметтер жасы жетілген. Днекер лпасы жасушалары рылысында полярлы айырмашылытар (эндотелиоциттерден басаларында) болмайды. Жасушааралы заттар лпа жасушаларыны туынды німдері боланымен, массасы мен млшері жаынан жасушалара араанда лдеайда мол болады. Сондытан, жасушааралы заттар днекер лпаларыны маызды, атап айтанда, оректендіру (трофикалы), ораныс, тіректік, механикалы т.б. ызметтерді атаруа атысады. Адам мен жануарлар организмдерінде рамында днекер лпаларыны элементтері кездеспейтін мшелер болмайды. Днекер лпалары ттікше жне абатты мшелерді абытары мен абаттарын, оматы мшелерді паренхима бліктерін днекерлеп, біріктіріп бірттас етіп тратын оларды стромасын райды, ртрлі мшелердегі перделіктерді, апшытарды, дене шандырларын, аа сйектері байламдарын, блшы еттер сіірлерін, ааны, организмні сйы ішкі ортасын тзеді. Днекер лпаларыны жарааттананнан кейінгі тез алпына келу жне згерген ортаа бейімделу абілеттері жасы жетілген. Днекер лпасына ан, лимфа, май лпасы, ретикулалы лпа, борпылда днекер лпасы, тыыз днекер лпасы, шеміршек лпасы, сйек лпасы жатады

 

2 Кезен

1 алыпты асазан сліні химиялы рамы,асиеттері, асазандаы ас орытылудаы асазанны маызы. Асазан сліні физико химиялы асиеттері,ышылдыты трлері. Асазан слін зерттеу,тз ышылыны дебит саатын анытау.

Асазанда таам химиялы деуден теді. Ол шін асазан рамы крделі сл шыарады. Бны секрециялы ызметі деп атайды. арын слі рамында тз ышылы, протеолиздік ферменттер, ішкі антианемиялы (Касл) факторы, су, фосфаттар, слфаттар, хлоридтер, калий, натрий, кальций жне шырыш бар.

Асазан слі ш трлі бездік жасушалармен (гландулоциттермен) ндіріледі:

1. негізгі гландулоциттер пепсиноген мен химозин;

2. мукоциттер-шырыш;

3. париеталды (іргелік) гландулоциттер — тз ышылын, ішкі антианемиялы факторды ндіреді.

Асазан сліні шыуы нервтік рецепторларды озуымен жне ас орыту жолдарыны гормондарымен реттелуі бойынша ш сатыда теді:

1. нейрогендік (кезбе нерв арылы),

2. арынды (гастриндік) жне

3. ішектік сатылар.

алыпты жадайда арын тулігіне 2 литр шамасында сл шыарады.

Асазанны кп сл блуін гиперсекреция, аз сол блуін гипосекреция деп атайды. Сл блуіні згерістері оны ышылдыы мен ферменттік белсенділігіні згерістерімен абаттасады. Асазан сліні ышылдыы жоарылауьш гиперацидтік жадай немесе гиперхлоргидрия дейді. Бл кезде асазан сліні жалпы ышылдыы 100 титрлік лшемнен арты болады. ышылдыты азайуын гипоацидтік жадай немесе гипохлоргидрия, бос тз ышылыны толы болмауын анацидтік жадай немесе ахлоргидрия деп атайды.

Асазан сліні ышылдыы тым кп болса, слді ферменттік асиеті атты ктеріліп кетеді. Бл кезде лтабара асазаннан тскен тама ойыртпасы тым ышыл боландытан онда оны бейтараптауа за уаыт ажет болады. Сондытан арынны пилорусты ысышы за мерзім жабы трады. Осыдан асазанда тама трып алады да, оны ашуы лайады. Асазанны ышыл німдері ешке тіп, тс астында ыжыл сезіміне, кейде суа келеді.

 

2 Организмдегі аммиакты усыздандыру жолдары,мочевинаны тзілуі туралы теория жне орны.

Аммиак мынадай катаболитикалы реакциялар кезінде тзіледі:-аминышылдарыны дезаминденуі,биогенді аминдерді дезаминденуі,пурин негіздеріні дезаминденуі,пиримидиндік негіздерді ыдырауы.Тканьдерде аммиак аммоний иондары трінде болады,ол аммоний гидроксидіні диссоциациясы кезінде тзіледі жне ішкі ортаны рН-ын сілтілік жаа ауыстырады.Сйытытар мен тканьдердегі аммиакты концентрацисы те аз.алыпты жадайда андаы аммиакты млшері 24-40мкмоль\л.Аммиакты дегейі артан кезде ішкі ортаны рН-ы згереді жне оны зиянды сері су,естен тану,алтырау трінде крінеді.Сондытан тканьде аммиакты залалсыздандыру механизмі болады,ол мынадай жолдармен жреді:

-аммоний тздарыны тзілуімен

-кетоышылдарды тотысызданып аминденуімен

-аминышылдарды амидтеріні-аспарагин мен глутамин тзілуімен

-мочевинаны тзілуімен.

Осы механизмдерді кмегімен анда жне тканьде аммиакты концентрациясы те тмен дегейде болады.Аммиакты залалсыздандыруды негізгі жне маызды жолы-мочевинаны тзілуі болып табылады.Кребс пен Гензенлейт мочевинаны синтезі циклді процесс жне онда орнитин каталитикалы ызмет атаратынын анытаан.Сол себепті бл процесс Кребс-Гензенлейтті орнитинді циклы деп аталады.

 

3 Тікелей жне тікелей емес билирубинні тзілуі»,химиялы табиаты.

Билирубин – суда нашар еритін жне токсикалы осылыс,сондытан ана тскенде , анны плазмасыны альбуминдерімен байланысып,осы трде бауыра тасымалданады.Бл билирубин белоктарды тнбаа тсірген кезде ана аныталады,сондытан бос немесе «тура емес» билирубин деп аталады.Бауырда бос билирубин пропион ышылыны радикалдарыны карбоксильді тобына осылатын глюкурон ышылымен коньюгация реакциясында залалсыздандырылады.Билирубинні глюкуронидтары суда жасы еритін жне токсикалы емес осылыстар ,олар Эрлих диазореактивымен «тура реакция» арылы аныталады.Сондытан «тура» немесе байланысан билирубин деп аталады.Билирубинні глюкуронидтары біраз млшерде гепатоциттерден ана теді.Сондытан сау адамны анында коньюгацияланбаан(тура емес) жне коньюгацияланан(тура) билирубин болады.Сау адамда тотура емес билирубин жалпы билирубинні 75% райды,ал тура билирубин 25%райды.

 

4) Сары ауру трлері кезінде гемоглобинні метобализмі, сары ауру (сарыштану) лабораториялы диагностикасы.