Здесь выборочно!!! Только про одного рассказываем. Алаш айраткерлеріні ылыми-шыармашылы ызметі.

1. лихан Бкейханов. XIX асырды соында Омбы орман шаруашылыы училищесінде оытушылы ызмет атарып, ылыми жмыстармен айналысады. Ол 1896 ж. крнекті алымдарды кепілдемесімен Орыс географиялы оамы Батыс-Сібір блімшесіні толы мшесі болып сайланды. лихан «Россия. Жалпы географиялы сипаттама» атты кп томды ебекті аза даласына арналан 18 томына автор ретінде атынасан. Ол ылыми жмыспен атар оамды-леуметтік саяси ызметтерге де белсене араласа бастайды.1904 жылы аза даласына оныс аудару озалысын даярлап берген Ф.А. Шербина экспедициясыны рамында болды.1911-14 жж. лихан Бкейхан «Жаа энциклопедиялы сздікті» 4-21 томдарына автор ретінде атысты.лихан Бкейхан — лама алым ормантанушы, экономист, мал шаруашылыын зерттеуді ылыми жола оюшы, тарихшы, этнограф, дебиеттанушы, аудармашы, рі публицист ретінде аза халыны саяси леуметтік, мдени рухани тарихында шпестей із алдыран лы тла

2. Ахмет Байтрсынов. 1895—1909 ж. Атбе, останай, араралы уездеріндегі мектептер мен орыс-аза училищелерінде малімдік ызмет атарады. 1913 ж. Орынборда «аза» газетін йымдастырып, 1917 жылды аяына дейін оны редакторы болды. 1918-19 жж. Алаш Орда атарында болады. 1919 ж. маусымны 24 аза лкесін басаратын скери-революциялы комитетті мшелігіне таайындалады.1922-25 жж. азастан Халы аарту комиссариаты жанындаы ылыми-деби комиссияны траасы, Халы аарту комиссары, Бкілресейлік ОАК-ны, Р ОАК-ні мшесі, Тркістан Компартиясы ОК-ні органы «А жол» газетінде ызметкер.1925-29 ж. аза халы аарту институтында (Ташкент) жне азПИ-де оытушы болды. Байтрсынлы шыармашылы жмысын ле жазудан бастаан. Онда ол ебекші халыты ауыр халін, арман-тілегін, м-мтажын крсетіп, жртшылыты оуа, білім-ылыма, рухани биіктікке, адамгершілікке, мдениетті ктеруге, ебек етуге шаырады. Патшалы Ресейді анаушылы-отаршылды саясатын, шенді-шекпендіні алдында лды ран шенеуніктерді опасыздыын сынады.[7]Аынны алашы ледері «ыры мысал» атты аударма жинаында 1909 ж. Санкт-Петербургте жары крді. Бл кітабы арылы алы йыда жатан араы елге жар салып, оларды ой-санасын оятуа бар жігер-айратын, білімін жмсайды. Аын рбір аудармасыны соына зіні негізгі ойын, айтайын деген тйінді мселесін халымызды сол кездегі трмыс-тіршілігіне, мінезіне, психологиясына сйкес осып отыран.Байтрсынлыны екінші кітабы — «Маса» (1911). Бл кітапа енген ледерінде аын араылы, наданды, шаруаа енжарлы, ксіпке мараулы сияты кемшіліктерді сынады. Кптеген ледері сол кездегі аартушылы баытпен ндес болды.

3. Міржаып Дулатов. Міржаып Дулатлы — дебиетті р трлі жанрына алам тартан аламгер. Алашы кітабы — "Оян, аза!" деген атпен Петербург аласындаы жары крген ле жинаы. Одан кейін 1913 жылы Орьнборда "Азамат", ал 1915 жылы "Терме" атты ледер кітаптары басылып шыады. Аын ледеріні басты такырыбы—ел тадыры болды. Алашы кітабы "Оян, аза!" жртшылы арасында ауыздан-ауыза, олдан-ола тез тарап кетеді. айта басылады. Кітапты нeriзгi мазмны халыты оятуа, ділетсіздікпен кресуге шаыран ледер рады. Сол себепті де кітап ттындалып, авторы уына шырайды.зіні шыармашылы жолын дегеннен ленен бастаан Міржаып проза жанрына да алам сілтейді. 1910 жылы оны осы жанрдаы туындысы "Баытсыз Жамал" романы азан аласында басылып шыты. Бл - аза дебиетіндегі таза кркем проза лгісінде туан тыш роман еді. Кітап 1914 жылы екінші peт басылды. 1913 жылы ол Ахмет Байтрсынлымен бipre "аза" газетін шыарып, басылымны бдан кейінгі жмысына белсене араласады. 1920 жылы Ташкентке келіп, сондаы “А жол" газетінде ызмет атарады. 1922-1926 жылы Орынбордаы аарту институтында оытушы болады.

4. Мхаметжан Тынышпаев. М.Тынышбаев 1906 жылы елге келіп, біраз уаыт Жетісу теміржолын жобалау ісіне атысады. 1907 жылы 28 жасында II Мемлекеттік Думаа Жетісу облысы атынан депутат болып сайланады. 1907- 1914 жылдар аралыында мудрия стіне салынан кпір рылысына, рсат (Урсатьевск) - ндіжан теміржол рылысына жетекші маман, бас инжетер есебінде атысады. 1914 жылы айраткер Жетісу темір жол рылысына айта ауысады. Бл жолы ол Арыс - улие ата учаскесіні басшысы жне бас инжепері болып ызмет атарды. 1921-1922 жылдары Тркістан кеестік автономиясыны Жер-су комиссариатында су шаруашылыын басарды. Ал, 1925-1932 жылдар аралыында азастан кеестік автономиясында жаа астананы (ызылорда) жасатау ісіні бас инженері. Тркістан-Сібір рылысыны жетекші маманы ызметін атарды. 1922 жылы Ташкентте рылан «Талап» атты мдени-аарту йымына басарма мшесі болып сайланады. Осы шата ол бірнеше тарихи ебек жазды. Оны ел алдындаы елеулі ебегі - Тркістан-Сібір теміржол рылысына маман ретінде атынасуы еді.

Елшіл Мхамеджан XX асырды 10 жылдары Орынборда шыып тран «аза» газеті тірегіндегілермен де араласып-хабарласып трады. Аталан газетте публицисті «Соысушы патшалар скері», «Сгуір айы», «Темір жол м Еуропа соысы», «Соыс кемелері м мина», «Барлыбек Сыртанов», «Садуаас Шалымбеков» т.б. маалалары жары креді.М.Тынышбаевты саясат сахнасында аса крескерлік танытан уаыты - 1916-1917 жылдар. 1916 жыл оиасы тсында ол «аза» тобында болды.

24) Алаш зиялыларыны еуразияшылды ілімге атысты кзарастары.азіргі кездегі еуразияшылды идеясыны негіздері осыдан бірнеше асырдар брын алыптасып, оамда крініс тапан. Алаш зиялыларыны да осы ілімді олдааны, оларды негізгі масаттарыны бірі боланы байалады. Алаш озалысы аза оамы тарихыны жаа белесін ашты. лтты масат-мрата, яни, лтты идеяа адалды, жанкештілік, интеллектуалды биік ремен аымдаы, кезек кттірмейтін азіргі жне болашатаы міндеттерді айындай білу - бгінге жеткен Алаш аманатыны е ндылары. Еуразияшылды идеясы мен Алаш зиялыларыны тпмасаты бір, сас – халытарды бірлігі, адам мдениетіні екі жаыны ттастыы жне іштей топтастыру болып табылады.

25) Алаш зиялылары идеяларыны азіргі замандаы азастан оамында жзеге асуы. азіргі тада туелсіздік жадайында ткен асырдаы алашы аза зиялылары жне азіргі замандаы идеялары арасында зара байланысты креміз. Туелсіз азастанны Алашы Президентіні бастамалары, идеялары жне ызметінде лтты олылыты стратегиясы жаласады жне оамды мірді, мемлекетті сырты жне ішкі саясатты барлы салаларын озайды. 1990-шы жылдарды басында Президент Нрслтан Назарбаев зіні сйлеген сздерді біреуінде Ортаазиялы одаты ру идеясын сына отырып, ортаазиялы мемлекеттерді бірлік идеясын тыш рет Мстафа Шоай сынанын атап тті. Трік халытарды бірлігі туралы ата-бабаларды идеясы бгінгі кні 2009 жылы рылан тркі тілдес халытар Кеесіні ызметіне асады. аза зиялылары рашан лтты, туан тілді тадыру туралы аморын тек лтты мдени ерекшелігі ретінде ана емес, сонымен бірге саяси ерекшелік ретінде танытан. Тбінде еліміз егемендігін алады. з алдына дербес мемлекет болады. Мемлекеттілігімізді алан кезде е бірінші болып араткелде университет саламыз» деп масат еткен болатын алаш арыстары. ХХ асыр басындаы озы ойлы аза зиялыларыны бл асыл армандары Р Президенті Н. . Назарбаевты 1997 жылы 20 азандаы Жарлыымен 1997 жылды 10 желтосанынан республика астанасы болып брыны Амола аласыны жаа астана болып жариялануымен жне 1996 жылы мамыр айындаы Президент Жарлыымен еуразиялы лгідегі лтты университетті рылуымен толы жзеге асты дер едік. ХХ . басында туан алаш идеясы туелсіз азастан мдделеріне ызмет істеуін жаластыруда.