Кпе артериясыны тромбоэмболиясы
белгілері:
Ауыр трі:
Ø кеудедегі кенеттен ауырсыну
Ø тншыу, «чугунды» цианоз
Ø шок, естен тануы ммкін
Ø ЭКГ – да V5-6 кетулерінде тере S1, тере QIII, Гисс шоырыны о жа аяшасыны блокадасы пайда болады, III, а VF, V1-2 кетулерінде Т тісшесі теріс немесе жазылады, Гисс шоырыны о аяшасыны блокадасы пайда болады, Р-pulmonale аныталынады, аVR кетулерінде rR комплексі болады.
Ø лім бернеше секунд пен минут ішінде пайда болады.
Орташа ауырлы трі:
Ø кеудесіндегі ауырсыну
Ø минутына 30-40 дейінгі ТЖ мен ентігу
Ø тахикардия, А тмендеуі, акроцианоз
Ø жедел о жа арыншалы жетіспеушілік (мойын веналарыны ісінуі, Глиссонды капсулаларды созылуы жне бауырды лаюы нтижесіндегі о жа абырасыны ауырсынуы)
Ø дене температурасыны жоарлауы
Ø ан аыру (кеш белгі)
Ø са кпіршікті сырылдар, плевраны йкеліс шуы екінші кннен бастап
Ø ммкін ЭКГ-згерістер (араыз «Ауыр трін»)
Ø рентгенологиялы белгілері (кпе артериясыны конусыны ісінуі, кпе тбіріні кееюі, кпе алаыны жергілікті ааруы, заымдалан жата диафрагма кмбезіні жоары труы. кпе инфаркты дамыан кезде - инфильтрация).
Жеіл трі. ртрлі нсауларда теді:
1. А тмендеуімен, тершедікпен, тахикардиямен жретін пароксизмалды ентігу (жиі жрек демікпесіні крінісі трінде).
2. Ауаны жетіспеушілк сезімімен коллапс немесе айталанан естен танулар.
3. Белгісіз себепті айталанан пневмония.
Операциядан кейінгі науастарда, босананнан кейін, бактериялды эндокардитті болуында, жыпылы аритмиясында, мжбрлі гиподинамиясы(инсульт, миокард инфаркты, ауыр жрек жетіспеушілігі жне т.б) бар науастарды жне тромбофлебит кезінде жазылан симптомдар дамыса АТЭ туралы айтуа болады.
Шыл ем:
Ø Фентанилді 0,005% ертіндісіні 2-3 мл (Промедол 2% 1-2 мл немесе Морфин 1% ерт 0,5-1 мл)+Дроперидол 0,25 ерт 2-3 мл + Димедрол 1% ерт (Супрастин 2% ерт немесе Пипольфен 2,5% ерт) 1-2 мл к/т;
Ø Стрептодеказа 3 млн ФЕ шприцпен к/т 40 мл Натрий хлорыны изотониялы ертіндісі, немесе Стрептокиназа (Стрептаза, Авелизин) 1,5 млн ЕД к/т тамшылатып 30 минут брын 100 мл изотониялы ертіндіні к/т тамшылатып (алдын ала к/т 30-60 мл Преднизолонды енгізу), немесе Урокиназа 2 млн ЕД к/т 10-15 минут брын изотиниялы ертіндімен(немесе шприцпен к/т 1,5 млн ЕД, ал 1 млн ЕД 1 саат брын к/т тамшылатып), немесе Анизолирленген Плазминоген – Стрептокиназа Белседірілген комплекс (АПСБК) 30 мг к/т 5 мин брын (алдын ала 30 мг Преднизолонды енгізу), немесе Плазминогенні Тіндік Активаторы (ПТА, Актилиз) 100 мг (10 мг к/т аыммен, сосын 50 мг к/т тамшылатып 1 саат брын жне 2 саат брын 40 мг к/т тамшылатып);
Ø Гепарин 10-15 000 ЕД к/т, слсыг к/т тамшылатып 1 000 ЕД/с бірлікпен (24 000 ЕД/сут) 4-5 ту немесе 5-10 000 ЕД т/а р 6с 7-8 кн аырындап айтарулармен. Гепаринді айтарар алдында 3-5 кн брын тура емес антикоагулянттарды айтарады (Фенилин, Синкумар) 3 ай немесе одан жожоары.
Фибринолитикалы жне антикоагулянтты препараттарды ю кезінде АТЭ кезіндегі ан аыру арсы крсеткіш бола алмайды;
Ø Антиагреганттар: Тиклид 0,2 2-3 рет тулігіне, немесе Трентал 0,2 3 рет тулігіне 1-2 апта, содан кейін 0,1 - 3 рет тулігіне, немесе Аспирин 125 мг тулігіне 6-8 ай;
Ø Эуфиллин 2,4% ерт. 5-10 мл к/т 5-10 мл 2% Новокаин ерт. (егер систолалы ан ысымы 100 мм.сын.ба тмен боланда енгізбейді), Но-шпа немесе Папаверина гидрохлоридыны 2% ерт 2 мл к/т р 4 с, Строфантин 0,05% ерт 0,5-0,75 мл, немесе Коргликон 0,06% ерт 1-1,5 мл к/т 20 мл изотониялы ертіндімен;
Ø Реополиглюкині 400-800 мл к/т. А тмендеген кезде Допминді осамыз(Дофамин) 5% ерт 4-8 мл немесе Норадреналин 0,2% ерт (Мезатон 1% р-р) 2-4 мл, Преднизолон 3.2 мл (60-90 мг) к/т енгізу;
Ø Лазикс 40-60 мг к/т;
Ø Оксинегенотерапияны 100% ыландандырылан Оттегімен, ажет болан жадайларда трахеяны интубациясы;
Ø антибиотиктер;
Ø кпе баанасы немесе негізгі тарматарыны тромбоэмболиясы кезінде хирургиялы ем (эмболэктомия) при тромбоэмболии легочного ствола или его главных ветвей.
кпе артериясыны тромбогенді емес эмболиясы
a) ауалы эмболия: жаралану, операция, жректі зондтау, к/т йулар.
Кессонды ауру кезіндегі газды эмболия, декомпенсация
б) жарааттар кезіндегі майлы эмболия
в) бйректі гипернефроидтты атерлі ісігі кезіндегі ісіктік эмболия
г) паразитарлы эмболиялар (эхинококкоз, аскаридоз)
Менингит
Менингитті жалпы (дифференцирленбеген) диагнозы келесі симптомдар триадасы негізінде ойылады:
1. менингиальді симптомокомплекс
2. жалпы инфекциалы симптомдар
3. ми-жлын сйытыыны абыну згерістері
Осы симтомдарды біреуі ана кездессе менингит туралы сз озау ерте болып табылады.Дрігер менингитті ерте синдромды диагностикасында келесі белгілерге сйенеді:
1. менингиальді симптомдар (шйде блшыеттеріні ригидтілігі,Керниг жне Брудзинский симптомдары);кей жадайларда (балаларда,егде жастаы арт адамдарда,сананы бзылуы кезінде) менингиальді синдромны диссоциациясы байалады- менингиальді симптомдарды біреу кездессе басасыны болмауы жне керісінше, сондытан науас адамды тексергенде жалпыа млім дістерді олданумен шектелуге болмайды.
2. менингиалды симптомдарды жалпы инфекциалы белгілермен осарласуы:ыалтыраумен жретін жедел басталу,дене ызуыны жоарлауы, басты жоары атты арынды ауырсынуы,жрек айну, су эпидемиялы іріді менингит туралы, геморрагиялы брпе менингококкты инфекция туралы ,ошаты инфекциалы-іріді згерістер мысалы пневмония,созылмалы отит,параназальді синусит,мастоидит екіншілік іріді менингит туралы кдіктенуге ммкіндік береді (пневмококкты,отогенді т.б).;
3. Эпидемиологиялы мліметтер-белгілері сас ауруды оршаан адамдарда болуы,ауруды эпидемиялы ршулеріні йымдарда аныталуы ( бала-башаларда,мектептерде);маусымдылыты да мні зор;бактериальді менингиттер эпидемиядан тыс кезеде жиі ыста кездеседі.Эпидемиялы паротит кезіндегі менингиттер ысты соы мен кктемде жиірек кездессе,энтеровирусты менингиттер жаз бен кзде аныталады.
4. менингитті анытап,оны іріді жне серозды трлерін немесе субарахноидальді ан юлудан ажырату ликвор зерттеуінсіз те иын.Менингитке кдік туан кезде науасты жедел госпитализациялау керек.Кезек кттірмейтін процедура болып люмбальді пункция,ан мен ликворды аурухана алды зерттеуі іріді менингит пен менингизм белгілірімен тетін баса іріді емес аурулардан ажыратуа ммкіндік береді.
Жедел кмек
Менингитті жедел аымында (ауыр коматозды жадай,ми ісінуі,коллапс) оиа болан жерде тамыр ішіне 20-40 мг лазикс,10 мл 2,4 % эуфиллин ертіндісін 40% глюкоза ертіндісіне осып енгізеді,8-12 мг дексаметазон немесе 60-90 мг преднизолон енгізу ажет. Менингитті жіті аымы туралы кмн болмаан жадайда стационара жіберер алдында блшыетке 3000000 Б пенциллин,25% магний сульфаты (10 мл),1 % димедрол ертіндісін (1-2 мл).
Ми ісінуі арындай тссе дегидрациялы терапия жргізіледі.Осы масатта лазикс жне гидрокортикоидтар олданылады.2-4 мл 50% анальгин ертіндісін блшыетке енгізеді,тырысу мен психомоторлы озуды алдын алу масатында тамыр ішіне 4-6 мл 0,5 % седуксен ертіндісін енгізеді.Бл жадайда тырысуа арсы, суды басатын, ауырсынуды басатын.Седативті жне гипотермиялы сері бар дрілерді комбинациясын олдану тиімді.Мысалы ,0,5 % седуксен (1мл),0,5 % галоперидол (1 мл),1 % димедрол (2 мл),4 % амидопирин (5мл) ертіндісін тулігіне 3 рет енгізуге болады. Инфекциялы шокты ауыр аымында бйрек сті безіні жетіспеушілігі байалады,сондытан бл жадайда міндетті трде тамыр ішіне глюкокортикоидтарды енгізу ажет.Жедел трде инфузиялы терапия трінде натрий хлоридіні изотониялы ертіндісі 10 % глюкоза ертіндісімен,полиглюкин немесе реополиглюкин енгізіледі.Инфузиялы ертіндіні бірінші порциясына (500-1000 мл) 125-375 мг гидрокортизон немесе 30-90 мг преднизолон ,500-1000 мг аскорбин ышылын осады.Артериалы ысым алпына келгенше дейін осы ертіндіні тамыр ішіне енгізеді.Аурхана алды кезеде инфузиялы терапияны бастауа ммкіншілік болмаса жрек гликозидтерін, адреномиметиктерді глюкокортикоидтармен бірге енгізеді.Жедел жрдем машинасында ажет болса жрек гликозидтері мен адреномиметиктерді айталып енгізіп,егер инфекция шок жадайында артериалы ысым ме пульс алпына келмесе айталап тамыр ішіне глюкокортикоидтарды енгізуге болады.Миды ісінуі айын болып, іріді менингитті жедел аымында тамыр ішіне 40-60 мг лазикс жне 40 % изотониялы ертіндіде 10-20 мл эуфиллин енгізіледі.айталап тырысулар мен психомоторлы озу пайда болса седуксен енгізіледі.
Аурухана алдылы сатыда дрігерді негізгі масаты вирусты серозды менингитке кдік туса оны туберкулезді менингитпен ажырату диагностикасын жасап патогенетикалы ем таайындау (дегидратациялы терапия, тырысу синдромы мен психомоторлы озуды басу)
Менингитпен сыратттанан науастар инфекциялы немесе арнайы нейроинфекциялы блімдерге жатызыдажы.Бндай блімдері жо ауруханаларда науасты неврологиялы блімге госпитализациялауа рсат етіледі.Науастар стационара жатызылып тасымалданады.
Аурухана алды кезеде энцефалитпен науастанан адамдара жедел кмек крсету:
Жедел кмек дрігері шін энцефалиттер тобында маызы зор жедел вирусты энцефалитттер : кенелік жне маса (жапон) энцефалиті болып табылады.Бл аурулар маусымды ошаты ршумен жне эндемияа бейімділігімен ерекшеленеді.
Диагностика
Клиникалы кріністері жалпы инфекциялы (кбінесе жоары дене ызуымен) ,жалпы милы симптомдармен (бас ауырсыну,су, жрек айну т.б.), ес бзылыстарымен ( сопор,кома( жне психика бзылыстарымен ( сандыра, галлюцинация),миды заымдалуыны ошаты белгілерімен-парез,паралич,жтынуды, сйлеуді бзылыстарымен,эпилепсиялы стамаларды болуымен ,менингиальді белгілермен сипатталады.
Кенелік энцефалит кезінде жтыру кене шау арылы немесе алиментарлы жолмен- сиыр жне ешкі сті арылы ту ммкін.Жоары аталан белгілермен оса кенелік энцефалитке ми баананы (бульбарлы бзылыстар:дисфагия, дизартрия,дисфония, тынысты бзылыстары) жне жлынны жоары мойын сегменттеріні заымдалу белгілері (мойын жне ол блшыеттеріні парезі мен параличі,кк ет парезі салдарынан тынысты бзылысы) тн.Ауру кктем-жазы маусымдылыа бейім,себебі бл кезе иксод кенелеріні белсенділігіні артатын уаыты.
Жапон энцефалиті кезінде жтыру вируспен заымдалан масаларды шауы арылы жазы-кзгі кезеде теді. Ауруды эндемиялы ошатары –Шалай Шыыс жне Приморье айматары.Жиі кездесетін белгілеріне алтыраумен жретін жіті басталу,есті,психиканы, блшыет тонусыны бзылуы жне бульбарлы белгілер жатады.
Жедел кмек.
Арухана алды кезеде патогенездік терапия жргізіледі.Дегидратациялы терапия( ми ісінуін алдын алу шін), жоары дозалы глюкокортикоидтар (100-120 мг преднизолон ішке жне 500-600 мг тамыр ішіне.блшыетке) олданылады.Тынысты тотауы кезінде интубация жасап жасанды тыныс алу аппартына осады.
Жедел трде неврологиялы жне реанимация бліміне жатызылады.Тасымалдау етпетінен немесе бйіріне жатызу арылы жргізіледі.(сілекей, жтынша шырышы жне сы массаларыны аспирациясын алдын алу шін).
Стационарда арнайы вируса арсы терапия –блшыетке рибонуклеаза 30 мг рбір 4 саат сайын енгізіледі.Сонымен оса десенсибилизациялы,антигистаминді (димедрол,пипольфен,супрастин) жне ісінуге арсы препаратта олданылады.Гамма-глобулиндер гематоэнцефалды тосауылдан тпегендіктен ке олданылмайды.Гамма –глобулинді инфекция ошаында ауруды алдын алу шін ажет.Мысалы кене шаып алса жедел профилактика ретінде блшыетке 3-6 мл гамма-глобулинді 3 кн атарынан енгізеді.