Кпеден ан кету, ан ткіру
Белгілері:
- жтел;
- жтелмен бірге анды аырыты блінуі(ан ткіру кезінде) немесе ышылды реакциямен кпіршікті ызылт ан(кпеден ан кеткен кезде);
- ан кетуді жалпы белгілері( лсіздік, бас айналу, ентігу, жрек ау, бозару, шлдеу, лата шу, круді нашарлауы, суы тер, А тмендеуі, лсіз жиі пульс).
Шыл кмек:
- тынышты, ортопноэ жадайы, атты сйлемеу, ысты тама жне сйыты ішпеу, банкалар жне горчичниктер крсетілмейді;
- кшті жтелу кезінде – Кодеин(0,02) немесе Дионин(0,01). Жеіл жтел ауіпті емес, себебі ол тыныс жолдарын аннан тазартып, аспирациялы пневмонияны дамуын алдын алады;
- инфузионды-трансфузионды жне гемостатикалы ем;
- Питуитрин 10Бірлік к/т тамшылатып 200мл изотониялы ертіндімен;
- Гемофилия кезінде –250-500мл антигемофилді Плазмамен трансфузия рбір 6-8 саат сайын;
- Верльгоф ауруы кезінде алыпты гемостатикалы емге осымша - 100-150мл изотоникалы ертіндіге 10мг серотонинк/т тамшылатып енгіземіз;
- Геморрагиялы диатездермен Гудпасчер синдромы кезінде - 60-90 мг Преднизолон немесе 100-200мг Гидрокортизон;
- ан ткіруді себебі жрек жетіспеушілігі кезінде;
- АТЭ кезінде.
Инфекциялы-токсикалы шок (ИТШ) – ан айналымыны жедел жетіспеуі ( жедел циркуляциялы жетіспеушілік ) жне онымен байланысты ауыр метаболизмдік бзылыстар мен полиорганды патология . Ол массивті бактериямен жретін ( менингококцеми, іш сзег, лептоспироз, т.б. ) бактериальды инфекцияларда крінеді , біра ауыр тмауда , геморрагиялы ызбада , риккетсиозда , стафилококкты инфекцияларда дамуы ммкін . Оны себебі кейбір арапайымдылар ( маляриялы плазмодиялар ) жне саыраулатар табылуы ммкін .
Клиникалы крінісі : Шокты бастапы фазасында (І дрежесі) артериальды гипотензия болмауы ммкін . Тн белгілер те айын интоксикация , миалгия , белгілі орны жо іштегі ауырсынулар , басты ауырсынуы, ажу , рей сезімі немесе керісінше , озу , тахикардия , пульстін ысымны тмендеуі , уайымдау. Микроциркуляция бзылуыны е айын крінісі зр шыару жиілігіні тмендеуі ересек адамдарда 25 мл/са тмен ) . Шокты индекс 0,7-1,0 дейін ктеріледі .
Шокты айын фазасы (ІІ дрежесі) . Клиникалы белгілері айын циркулярлы жетіспеушілігімен крінеді .Артериальды ысымны крт тмендеуі (жоары дегейі 11,9 кПа немесе 90 мм . сын . ба . тмен ) жиі ) 100 соы минутынан жоары ) біра лсіз толымды пульспен шокты индекс 1,0-1,4 . Терісі суы , бозылт , ылалды , акроцианоз . Тыныс алу жиілеуі . Тежелу жне апатия кшееді .
Шокты декомпенсация фазасында (ІІІ дрежесі ) артериальды ысым одан ары тмендеп , тахикардия жоарлайды . Шокты индекс 1,5 жне одан жоары ктеріледі . Полиорганды жетіспеушілік белгілері ( ентігу , олигоанурия , кейде сараю ) осылады , жалпы цианоз жоарлайды . анда – декомпенсирленген метаболикалы ацидоз , лактатуидемия , гипоксемия .
Шокты кеш сатысында ( IV дреже ) дене температурасы субнормальды дегейге дейін тмендейді ), терісі суы , топыра тсті , буын маайында кейін бкіл денесінде цианозды датар пайда болады . « Да» симптомы айын . Шокты индекс -1,5 жоары . Анурия , жедел паренхиматозды , тынысты жетіспеушілік , жіп трізді пульс , айталанып ан кетулер болуы ммкін ,дефекация . Сомноленция , кейін сопора жне комаа теді . Полиорганды жетіспеушілік айтымсыз сипата ие . ИТШ кезінде негізгі терапевтикалы шараларды масаты микроциркуляцияны алпына келтіру жне тамыр ішілік анны шашыранды йюын тотату . Оол шін бір уаытта инфузионды терапияны жне кк тамыр ішіне фармакологиялы препараттарды енгізу :
Жедел кмек
1. инфузионды заттара кристаллоидты жне коллоидты ертінділер олданамыз . Басында 0,9 % натрий хлорид ертіндісін олданамыз , кейін – лактасоль , энергетикалы полиионды ертінділер 1500 мл клеміне дейін инсулинмен бірге . Оларды коллоидты ертінділермен ( альбумин , реополиглюкин) алмастырып отырамыз. Инфузионды ертінділер здіксіз тамшылатып енгізгенде жалпы клемі 4000-6000 мл дейін, коллоидты ертінділер1200-1500 мл-ден аспау керек , соны ішінде синтетикалы ертінділер 800-1000 мл. Енгізген инфузионды ертінділерді жылдамдыын жне клемін тмендеу белгісі болып орталы венозды ысымны жоарлауы (140 мл-ден жоары ) жне ануриялы саталуы .
2. метаболикалы ацидозды тмендету масатында 300-400 мл 5 % натрий гидрокарбонатты енгізу керек .
3. емні басында 90-120 мг преднизолонды бір рет енгіземіз . Шокты ІІІ – IV дрежесінде , кк тамыр ішіне енгізген инфузионды емні о гемодинамикасы болмаандытан айтадан рбір 15-20 мин. Сайын 60-90 мг преднизолон енгізеді.
4. гемодинамикасын тратану масатында , сонын ішінде бйректі айналымыны алпына келтіру шін аырындап допаминді енгіземіз (50 мг допаминді 5% 250 мг глюкоза ерітіндісінде 18-20 рет мин. жылдам тамшылатып.)
5. микроциркуляцияны коррекциясын , организмні спецификалы емес резистентілігін ктеру шін , анны реологиялы асиетін жне гемостазды алпына келтіру шін тренталды енгіземіз (пентоксифиллин)
6. массивті инфузионды терапияны жрек гликозидтерімен , комплексті витаминдермен , сіресе аскорбин ышылымен электролидті балансты коррекциясымен бірге осып береміз.
7. науасты ИТШ –дан шыару шін фармакологиялы заттар ішінде басты орында гепарин тр , интенсивті терапияны содан бастауы керек , сіресе шокты бастапы дрежесінде. анны шашыранды юы басым боланда оны кк тамыр ішіне , басында 1 рет , кейін тамшылатып -5 бірліктен , ан юы уаыты баылауында (18 лит . жоары емес ) ИТШ – ІІІ – IV дрежесінде фибринолизин ингибиторларлы –протеинозаларды (контрикал 20000 бірлік немесе т.б.) гепаринмен бірге енгізген жн .
8. жоары аталан терапевтикалы шараларды мрын , жтынша катетер арылы траты ингаляцияны жргіземіз , жасы ыландандыран оттегі 5 л/мин жылдамдыпен беріледі.
9. науасты функциональды жадайы аятары 15 дейін ктерілуі керек .
10. диурезді баылау шін уыты немі катетеризациясын жргізу тиіс. 1 минутта 0,5-1,0 мл дейін зр шыса бл паренхиматозды органдарды адекватты перфузиясын жне терапевтикалы шараларды эффективтілігіні негізгі крсеткіші болып табылады .
Адреномиметиктерді ( адреналин , мезатон ) олдануы жоары аталан шараларды эффектісі болмаанда олданылады . Гемодинамикасы тратаанда экстаркорпоральды детоксикация , ГБО дістері олдануы ммкін . Науасты ИТШ-дан шыараннан кейін ары арай интенсивті терапияны жаластыру керек , йткені тыныс ( «шокты кпе») бйректік ( « шокты бйрек»), бауырлы жетіспеушілікті болдырмау шін .
Жараатты шок
Шоктарды ртрлі кезіндегі сияты жедел кмек бір – біріне сас жне жедел тыныс алу мен ан айналысыны шараларын емдеу басты орын алады.
Жараатты, геморрагиялы, гиповалемиялы шоктарды емдеу: Интенсивті- трансфузионды терапия, ан кетуді тотату, жедел тыныс жетіспеушілікті жою, асыну жне патологиялы импульстарды блоктау жне ликвидациялау, патогенетикалы медикаментозды терапия, азадан тыс детоксикацияны азіргі кездегі дістері жиі плазмофорез болып табылады.
Шок жадайындаы науаса дрігерді кмек крсетуіні реттілігі:
1. ан кетуді тотату. Сырта ан кету кезінде жараны тампондайды, басатын тау салады немесе ан аып жатан тамырда зажиммен ысады. Жгут тек артериалды ан кеткенде салуа болады. Шок кезінде науастарды тасымалдау: геморрагиялы шок кезінде носилкамен тасымалдау инфузионды терапиямен бірге жргізілу керек. Егер сыны болатын болса,иммобилизация жасап, тыныс бзылысында жасанды тыныс беру жргізіледі.
2. Жедел тыныс жетіспеушілігінде келесі таайындаулар жасалады: пневмотороксты дер кезінде диагностикалау маызды орын алады. Ол кезде жедел тыныс жетіспеушілігіні алдын- алу шін плевра уысын дренаждау керек. Госпитализациялау кезііне дейін плевра уысын жуан инемен ( Дюфо инесі) пункциялацды. Бл жабы пневмотороксты ашы пневмоторокса айналдырып, жасанды тыныс алдыруды эффективтілігін жоарлатады. Егер асфиксия кшейсе, трахеостомия жасайды.
3. арында инфузионды-трансфузионды терапия жедел гиповалемияны коррекциялауды негізгі дісі болып табылады.
Науасты горизонтальды немесе басын сл тмен тсіріп жатызады. Ал егер А – мы тмен болса, аяын жоары ктереді. Перифириялы венаны пункциялап немесе катетеризациялап, плазма алмастырушы сйыты йя бастайды. Инфузияа арналан сйытыты клемі мен енгізу жылдамдылыы айтарлытай болу керек. Сйытыты тамшылатып енгізу шок кезінде млдем сер етпейді. Инфузияны клемі АК- жетіспеушілігі жоары болу керек. Алашы сааттарда егер кмек кеш жасалса, инфузия жылдамдылыы 2-4 мм-са болуы керек. Осындай клемді сйытыты орталы венозды ысымды баылап отырып енгізеді. Егер ан ысымы мен венозды ан ысымы тмен болып алса, инфузия жылдамдыын кбейтіп 2-3 венаа йяды. Плазма алмастырушы сйыты: кристолоидты ертінділер (5%глюкоза ертіндісі; 0,85% натрий хлор ертіндісі ; рингер;рингер-локк ертіндісі) , полисахаридтерді ертіндісі( полиглюкин, реополиглюкин), желатиндер (желатиноль) , анны белокты препараттары (альбумин, жаа мздатылан плазма) , арынды инфузионды-трансфузионды терапияны госпитализацияа дейінгі кезеде жргізгенде, кристалоидты жне коллоидты ертінділерді атынасы 1:1 , 1:2 болады. Стационарда инфузияны жаластырып, эритроцитті масса яды.
Кйіктік шок кезінде инфузиялы терапияны рамында плазма компоненттері жне ан бар.за уаыта жансыздандыру жргізіледі. Инфузионды терапияны систолалы ысымды тратандыру шін олданылады.Саны 90-100 мм.с.б.б. жне ов 50-100 мм.с.б.б. болуы керек. анааттанарлы жадайа жеткізуде несеп блуде перифериялы ан аысты тратандырады. Бірата инфузионды терапияны жргізіп А –мыны крсеткіштерін анааттанарлытай боланыменде науасты терісі бозылт, стаанда терісі суы, зр шыару 20 мл\ саат тмен немесе жо. Оан тамыр кейтетін заттар енгізіп гемодинамикада крсеткіштерін баылауа алу керек. ан айналысыны ортаталуы жне тамыр спазмын АК жетіспеушілігін алпына келтіргеннен кейін баяу нейролептикалы, спазмолитикалы немесе ганглиоблоктайтын препараттар енгіземіз. Тез жне жасы серді 0,25% новокайнды енгізгенде байалады. Тамыр тарылтатын сер ететін дрілер дроперидол жне диазепам. Стационарда нитриттер ( нитроглицерин, нитропруссид) жне ганглиоблакаторлар ( пентамин, гигронии) таайындалады.Барлы тамыртартыш жне спазмдар баяу тамшылатып гемодинамикалы баылауымен енгізеді.Гипотензия кезінде инфузияныжргізілуін жоарлатады,бір уаытта тамыртартыш затты енгізілуіні жылдамдыын баяулатады.Науаста стабильді систола.ан ысымы 800-100 мм.с.б.болса,жргізілген терапия серлі болып саналады.Жедел жрек жетіспеушілігі бар науастарда шокты р трлі формалары болса,катехоламенні а дозасын тамшылатып енгізеді.Ол кезде 1мг адреналин ампуласын 200-500 мл сйы езіп, тез жылдамдыпен енгізеді.Бл кезде ЧСС жоарламайды, тек гемодинамиканы крсеткіштері жасарады. Шок кезінде жедел ан айналымыны жетіспеушілігіні емдеуінде кортикостеройдты препарат кеінен олданады.Оларды кктамыра фракционды жне тамшылатып енгізеді.Шок терапиясы кезінде ршіген диссеминирленген тамырішілік анюыны алдын-алуында гепарин таайындайды.ан ю уаыты 15 мин мен баса коагулограмма крсеткіштерді баылауымен енгізіледі.Баылаусыз гепаринді енгізу ауіпті.Аллергия жне нейрогенді шоа,ан тамыр тонусыны бзылу жне тамырішілік клеміні шамалы жоарылыымен сипатталады.
Салыстырмалы гиповалемия жедел ан айналымыны тамырішілік клеміне сйкес келмеу нтижесінде дамиды.Шыл шара комплексіне инфузионды терапия кортикостероидты препарат жне вазоактивті заттар (эфедрин,адреналин,допалин)енгізу болып табылады.Аллерголиялы шок кезінде антигистоминді препарат (супрастин,димедрол жне т.б) гипотензияны кшейту шін таайындалады.Инфузионды терапия клемін науастар реакциясымен жадайды анытааннан кейін олданылады.Зр шыару алпына келгенде ОВ алыпты млшерден аспайды,бірата гемодинамиканы стап тру шін инфузияны жоары клемін таайындайды.
Инфузионды терапия жргізуде процесстер;
- немі ОВ,А, пульс жиілігін,кпе жадайын баылап отыру керек.
- Сырты жоалтан сйыты лшеу ан-жоалту,іш ту кезінде ішек блінісін жоалту.
- Тамырішілік сйыты клемін жоалту:полижараат жмса тіндерде гематома тзілуі,гемоперитонеум,гемоторокс,асазан-шектен ан кету,жедел панкреатит іш уысында плазма жоалту,ішек тімсіздігі ішекте уысында плазма жоалту.
4. Шок жадайда ауырсыну сезімін міндетті трде жансыздандырады.Регионарлы немесе жалпы анальгезияны А тмен болсада жне гиповалемия кезінде олдануа болмайды.Себебі,ол гипотензияны кшейтуге жне науасты жадайы нашарлауа алып келеді.Сондытан ерте емдеу этапын ткізгіш жергілікті анестезия,жалпы аналгезия,антигистаминді жне нейтролептикалы препарат оранышты инфузионды терапиямен бірге жргізу керек.Жалпы анальгезияны наркотикалы анальгетиктермен морфин,промедол,фентания жасалады.Міндетті трде тыныс,жне гемодинамика жадайында баылауда болуы ажет.Сонымен атар кктамыра аналгин енгізу,азот тотыыны жалпы анальгезия жасы жансыздандыру серін береді.
5. Шок жадайында емдеуде детоксикалы шараларды маызы зор.Экзотоксикоз кезінде лы заттармен улананда жне эндотоксикоз инфекция септикалы шок,полиазаларды жетіспегенде кезінде экстракорпоральді детоксикация плазмоферез,гемосорбция,лимфосорбция, гемодиализ,ультрагемофильтрация серлі болып, табылады.Детоксикация терапияны арынды терапия реанимация блімінде жргізілу керек.
Кйіктер
АУРУХАНАА ЖАТЫЗУА КРСЕТКІШТЕР:
1. II дрежелі кйік – дене аумаыны 15 %
2. III дрежелі кйік – дене аумаыны 5 % (бндай кйіктер хирургиялы кірісулерді ажет етеді)
3. Бет, табан, ол басыны жне шап аралы кйіктері
4. Электр кйігі
5. Ингаляциялы заымданулар, соны ішінде ттінмен, оттегі тотыымен улану
6. Химиялы кйіктер (бндай кйіктер тередігімен, сол жерді шаю ажет етіп, III дрежелі кйікке жатады)
7. осарланан кйіктік жне механикалы жарааттар, сонымен бірге сйектер сыныы, аздаан тйы жне тпелі жарааттар
8. 10 жастан 50 жаса дейінгі жарааттанушылардаы трлі кйіктер
9. Кйікпен оса ауіпті аурулары бар науастар (ант диабеті, созылмалы алкоголизм, бауыр циррозы, жрек аурулары, ЖИТС)
10. здері немесе ата-анасыны миятсыздыынан кйген балалар
11. Бдан брын амбулаторлы емделген инфекцияланан науастар
12. III дрежелі кйіктер, теріні ауыстырылуынан немесе ондырыуымен жретін
13. Кейбір науастар зіне ктім жасай алмайтындар, 2- лік инфекция дамуына жаындар
а) нашаорлар
б) психикалы аурулар немесе аыл – есі аздар
в) жетімдер
г) ауіпті кйігі бар науастар, баса емдік мекемелерге жатызыландар
14. Арнайы мамандандырылан кмекті ажет ететін жедел массивті тері жабындыларын жоалту синдромымен, яни,Стевенсон - Джонсон синдромы, (Лайелл синдромы), токсикалы эпидермалды некролиз, кесілген тере механикалы жаралар кйік орталыында емдеуді ажет етеді .
_______________________________________________________________
СУ. Кбіне денеге за уаыт суы сер еткенде, кбіне ая бліктері тоанда. Суыты серінен теріде ан айналыс бзылып, оны некрозына жне тере згерісіне келеді. Заымдалу дрежесін сік кезінде анытау те иын, йткені кріністері кн аяында пайда болады.
Адам азасы за уаыт суыта болса, оны тоуы болады. Азаны тоуына жоары ылалды, атты жел, шаршау, ашыу, аз озалыс, алкоголден масаю, кейде блме температурасы нлден тмен болса да келеді.
Тоанда е бастапы кезде дірілдеу, пульсті жоарылануы, тыныс жиіленуі, тері бозаруы байалады. Содан кейін йышылды, жрек соуы, артериалды ысым тмендеуі байалады. Тыныс алу беткей жне сирек болып, кейде естен танып немесе ліп кетуі ммкін.
Науасты араанда кзге тсетіні тері жабындылары бозаран, сезімталдыы тмендеген немесе азайан болады. Егер тоудан кейін ая бліктерді жылыт -са, тез арада ауырсыну болады. 24 саат кейін сік дрежесін баалаймыз:
I дреже – гиперемия жне тері жабындыларыны цианозы, ая баайлары ны дисталды бліктеріні ісінуі.
II дреже – геморрагиялы рамы бар кпіршіктер.
III дреже – кпіршіктер жарылан со некроз ошатарыны пайда болуы.
IV дреже – аятаы дисталды блімдерді ісінуі, араюы, мумификациялануы.
Жалпы сіген адамда селосты, апатиялы жадай, тері жабындыларыны бозаруы, суы, дене температурасы 36 градус тмендеуі, брадикардия, гипотензия байалады.
сіген адамды тез арада жылыту керек: яни жылы жерге кіргізіп, аятарын, стін киімнен, ая киімнен босатамыз. Аятарыны басын олмен немесе жмса матамен ысылап, сосын 35 градус жылы суа салады, суды температурасын 10 минут ішінде 45 градуса ктеріп отырады.
Бндай процедура аятаы ауырсынуды басып, оны жылынуына келеді, боланнан кейін, ратып сртіп, жауып ояды.
Егер аятары бдан кейін де суы, бозаран болып алса, ол тере сік белгілері. Науаста атты ауырсыну болса, анальгетиктер (наркотикалыа дейін) беріледі, келесіде оны травматологиялы, іріді-хирургиялы жне йік блімдеріне жатызады.
Суа бату. Суа батуды 3 трі бар: біріншілік немесе шынайы, асфиксиялы немесе «ра», екіншілік. Сонымен атар судаы лім баса да себептерден, мысалы: жарааттар, жедел миокард инфарктісі, инсульт, жрек фибрилляциясынан болуы ммкін.
Біріншілік суа бату кп кездеседі. Бл кезде жыныс жолдары жне кпе сйытыпен бітеледі, сйтіп су ана теді.
Тзсыз суа бату кезінде ан плазмасындаы иондарды тепе-тедігі бзылып, гемолиз гиперволемияа, гемодилюцияа гипопротеинемияа, артериалды гипоксемияа келеді. Науасты судан шыарып біріншілік кмек жасаанда кпе ісігі пайда болып, тыныс жолдарынан бозылт кпіршік блінеді.
Теіз суына бату кезінде, анны оюлануы байалады (гиповолемия), ан плазмасындаы натрий, кальций, хлорды иондары жоары болады. Клиникалы белгілері кпе ісігіні пайда болуы, тыныс жолдарынан а кпіршікті блінуі.
Асфиксиялы суа бату рефлекторлы ларингоспазмны пайда болуынан, яни ол суды аспирациясына бгет келтіреді. Бл кбіне атты хлорланан немесе лайлы суда кбіне йелдер мен балаларда дамиды. Бнда кпе ісігі байалмайды, біра кп млшерде асазанда су болады.
Екіншілік суа бату суы суа тскен со жректі кенеттен тотауынан (фибриляциясы) пайда болады . Кейде тыныс алу мшелеріні немесе ортаы латы (дабыл жараы перфорациясы) рефлекторлы реакциясы да белгілі роль атарады. Клиникалы крінісі бозару, перифериялы ан тамырларыны айын спазмы. Бл кезде кпе ісінуі болмайды.
Науас жадайы оны суда анша уаыт боланына, бату тріне, денені тоуына, психикалы жараатына байланысты.
Жеіл жадайда науасты есі аны, біра олар озу жадайында, діріл, кейде су байалады.
Суда заыра жатанда тері жабындыларыны цианозы, сананы бзылуы немесе оны жоалуы, моторлы озу, тырысулар, арашытарды кееюі, сырылдаан тыныс, осымша блшыеттерді атысуымен тахипноэ, айын тахикардия, теіз суына батанда кпе ісінуі тез рістейді .
Суда за жатанда тынысты жоалуына (тыныс озалыстарыны) жне жрек ызметіні тотауына (йы артерияларында пульсті жоалуы) ке-леді.
Суа батан адама крсетілетін алашы кмек :
Адамды судан алып шыанда абайлап артынан жзіп келу керек. Батан адамды шашынан немесе олтыынан стап, бетімен жоары арату керек жне оан зіді стауа ммкіндік бермей, жааа арай жзу керек. Зардап шеккен адамды судан алып шыаннан кейін, басы кеуде клеткасынан тмен болу шін ішімен бгілген тізеге жатызады жне кез – келген мата блігімен ауыз уысын жне жтыншаты судан жне сы массаларынан тазалайды. Одан кейін трахея жне бронхтардан суды шыару шін кеуде клеткасын кшті озалыстармен ысады. Суа батанда тыныс орталыыны параличі 4-5 минуттен кейін пайда болады, ал жрек ызметі 15 мин дейін саталуы ммкін. Ауа жолдарын судан босатаннан кейін, зардап шеккен адамды тегіс жерге жатызады жне жасанды тыныс беруге кіріседі (ішкі аурулар, кенеттен айтыс болу блімін араыз). ажет боланда жректі сырты массажы жргізіледі. Реанимацияны за, бірнеше саат бойы зіндік тыныс алыптасанша немесе биологиялы лімні наыз белгілері пайда боланша жргізеді.
Зардап шеккен адама крсетілетін алашы кмек :
- Бірден суды бетінде алдын – ала дайындалан кмекші затпен кпені жасанды вентиляциясы. айыта жне жаада ауа ткізуші заттарды, ауыз – мрын маскасын немесе Рубен абын олданады.
- йы артерияларында пульс аныталмаанда лезде жректі жабы массажын жасай бастайды.
- Зардап шеккен адамны есі бар болса, оан мстір спиртіні буларын иіскеуге береді, тері жабындыларын ысылайды жне жылы крпеге орайды.
- Наыз суа батанда зардап шеккен адамды ішімен кмек крсетіп жатан адамны бгілген аяыны санына жатызады жне 10-15 сек бойы олмен кеуде клеткасыны бйір беттеріне кшті, біріне –бірі баытталан озалыстар жасап тыныс жолдарын судан босатады. Одан кейін зардап шеккен адамды арасына жатызады жне ауыз уысын тазалап, кпені жасанды вентиляциясын жасай бастайды. кпені жасанды вентиляциясын спонтанды тыныс пайда боланнан кейін де, адам есіне келмегенде жне дамып келе жатан кпе ісінуіні белгілері боланда жаластыра береді.
Тынысты крт бзылыстары жне кпе ісінуі трахея интубациясына жне тыныс шыаранда кедергі тудырумен (сіресе теіз суына батанда), артериалды ысым дегейін баылай отырып таза оттегімен кпені жасанды вентиляциясын жасау негізгі крсеткіш болып табылады.
Цианоз жне мойын веналарыны білеуленуімен жретін тщы суа бату ан аызуа (стационар жадайында болса жасы), 500 мл дейін 4-5 % натрий гидрокарбонаты ерітіндісін, кейін 40-80 мг фуросемид (2-4 мл лазикс) вена ішіне аыммен енгізуге крсеткіш болып табылады. Моторлы озу 120-150 мг/кг зардап шеккен адамны массасына шаанда дозасында натрий оксибутиратымен басылады, ол сонымен атар гипоксилы энцефалопатияны да алдын алады (осы масатпен нейролептоанальгезияны да олданады).
Суа батуды ауыр формаларында кпені жасанды вентиляциясын жаластыра отырып, зардап шеккен адамды жаын жердегі реанимация бліміне тасымалдайды.
Тншыу (суа бату, тншытыру, жерді астында алу жне баса да жадайлар) жиі кмейді, трахеяны ысудан (олмен, баумен) дамуы ммкін (тншытыру ), ауа жолдарыны суа толуынан (суа бату), шырыш, сы массалары, жермен бітелуінен, кмейге кіреберісті бгде заттпен жабылып алуынан немесе инфекциялы аурулардан (дифтерия , грипп , ангина) туындаан кмей ісінуі, тыныс орталыыны параличі кезінде, баса да себептерден тілді тсіп алуынан дамуы ммкін.
Тншыанда алашы жрдем сйкесінше крсетіледі . Ауа ткізуші жолдарды ысылуына келген себеп жойылады жне жасанды тыныс жасауа кіріседі.
Кмей ісінуінде иындаан шулы тыныс естіледі, тері жабындары кгереді. Мойынны сырты бетіне суы компресс ойып, нуас адамны аяын ысты ваннаа салып ою керек. Ммкіндік бар болса тері астына 1 мл 1% димедрол ерітіндісін егеді. Науас адамды нерлым ерте емдеу мекемесіне жеткізу керек.
Жер астында алу ауыр заымданулармен (ысылуды араыз), бет жне мойынны са веналарыны жыртылыстарымен бірге жреді. Е бірінші тыныс жолдарыны ткізгіштілігін алпына келтіріп, ауыз уысын жне жтыншаты жерден тазартып, жасанды тыныс беру, жрек массажы сияты реанимациялы шараларды бастау керек. Клиникалы лімнен шыараннан кейін заымдануларды арауды бастайды, ая –олдар жарааттананда олара жгут салады, жансыздандырушы заттар енгізеді.