Капитал-ндіріс факторы жне процент-капитал иесіні табысы ретінде.
ндіріс факторларына адамны ебегімен атар капиталда жатады.Бл категорияны мні туралы азіргі кезеде р трлі пікірлер бар.Соларды ішінен екі ірі топты кзарастарына тоталайы.Оларды біріншілері капиталды діріс рал-жабдытарыны жиынтыы ретінде,ал екіншілері капиталды шаруашылытан табыс табу масатында пайдаланатын аша сомасы ретінде арастырады.
Капитал категориясы туралы р трлі пікірлерді болуына байланысты,капитал нарыы туралы да бірыай пікір алыптаспаан.Сондытан,нарытаы сатушы мен сатып алушыны ара атынасындаы объектілерге арай капитал нарыы туралы кзарастарды екі баыт р трлі пікірлерді болуына байланысты,капитал нарыы туралы да бірыай пікір алыптаспаан.Сондытан,нарытаы сатушы мен сатып алушыны ара атынасындаы объектілерге арай капитал нарыы туралы кзарастарды екі баытына тоталайы.
Біріншілері,капитал деп ндіріс факторлары нарыындаы капиталдарды:машиналарды,станоктарды,рылыстарды,материалды жне т.б. айтады.Сол себептен,бл жалайла капитал-ндіріс факторлар нарыыны бір блігі ретінде крінеді.
Екіншілері,капитал нарыына аржы нарыындаы аша капиталын жатызады.Сондытан олар капиталды арыз капиталыны бір блігі ретінде арастырады.
арыз капиталы нарыы аша нарыына жне капитал нарыына блінеді.Аша нарыы бір жыла дейінгі ыса мерзімдік банк операцияларымен байланысты.Капитал нарыы орта мерзімді жне за мерзімді банк операцияларына ызмет етеді.Ол ипотекалы нарыа(салынан затара берілген ааздармен операция жргізу)жне аржы нарыына(нды ааздармен операция жргізуге)блінеді.
аржы нарыыны субъектісіне банктер,оларды клиенттері жне ор биржалары жатады,ал объектісі ретінде жеке ксіпкерлерді нды ааздарымен атар,мемлекеттік мекемелерді нды ааздарды да кіреді.
Аша нарыы жне капитал нарыы ааз капиталыны екінші айтара нарыы болып табылады.Бл нараты р біреуіне тн нды аазалры болады.Оларды бір-бірінен айырмашылытары тмендегідей:
-статусы(акция немесе оплигация)бойынша.
-меншік типі(жеке мешік немесе мемлекеттік)бойынша.
-тімділік дрежесі бойынша
-туекелділік сипаты бойынша.
Мысалы;АШ-ты капитал нарыы:
-азыналы облигациялар(АШ федералды кіметіні за мерзімді саясатын аржыландыруа арналан).
-мемлекеттік мекемеледі нды ааздары(леуметтік бадарламаларды аржыландыру шін шыарылады)
-Муниципалды облигациялар
-корпарацияларды акциялары жне обдигациялары жатады.
Капитал-нары субъектілеріні аша ресурстарынан рылады.Ал,оны пайдаланатындар фирмалар,й шаруашылытары.Каитал жинатаушылар мен оны пайдаланушыларды ара атынастары кптеген делдалды аржы жйесі:коммерциялы банктер,инвестициялы орлар,брокерлік кеселер жне т.б. арылы жзеге асырылады.Оларды негізгі ызметтері оамдаы уаытша бос ашаларды шоырландыру жне оларды капиталды пайдаланатындар арасында таратып йлестіру болып табылады.Капиталды пайдалану р трлі формада беріледі:-корпарацияны облигациясын сатып алу немесе фирмалара тікелей арыз юеру арылы.
Прцент оан сраныс пен сыныс араатынасы арылы реттеледі жне капиталды олдананы шін тлем процент нормасы арылы крінеді,ол арыз капиталынан алынан(мысалы 10 мы теге)жылды табысты,барлы арыз капиталына(100 мы теге)атысы арылы лшенеді.
10 мы х 100% =10 %
100 мы
Процент нормасына келесі факторлар сер етеді:
-туелділік.арызды айтарылмау ммкінділігі жыары олан сайын сорлым арыз беруші жоары процент алып отырады.
-жедедкік.арыз мерзімі зартылан сайын,процент нормасы да жоары болады.
-арыз млшері.Берілген арызды млшері аз болса,процент сорлым жоары болады.Себебі,ірі жне за арызарды кімшілік шыындары сас болады.
Процент нормасына инфляция дегейі де сер етеді.Сондытан инфляция туралы шешім абылдаанда процентті номиналды жне наты ставкалары аныталады.Номинады прценттік ставкасы –ол аымдаы арызкапиталыны ны бойынша аныталатын проценттік ставкасы.Мысалы:номиналды проценттік ставка 20% ал алдаы уаыттаы инфляция дегейі-10% те блады десек,бл жадайда ксіпкер арызы 500 мы теге алса,онда ол жылды сонында баніге 600 мы теге айтару керек.Біра инфляцияны 10 % суіне байланысты 600 мы тегені тлеу абілеті жылды соында 10 % тмендеп,50 мы тегее кемиді.Сондытан капитал арызы берілгенде міндеті трде нифляция дегейі есептеле.