Czytamy wiersze i opowiastki

Л.Ф. Килина

ПОЛЬСКИЙ ЯЗЫК

Учебное пособие

Ижевск 2009

УДК 81.162.1(075.8)

ББК 81.415.3-923

K 392

Рецензент: к.ф.н. доц. Т.Н. Фомина

Печатается по решению Учебно-методической комиссии филологического факультета ГОУВПО «Удмуртский государственный университет»

Килина Л.Ф.

K 392 Польский язык : учебное пособие / Л.Ф. Килина ; УдГУ. – Ижевск, 2009. 58 с.

Пособие предназначено для студентов филологического факультета, а также для всех желающих изучить польский язык. Состоит из нескольких разделов (графика, фонетика, орфография, грамматика, тексты и задания), включены также контрольные работы, диалоги с распространенными разговорными конструкциями, наиболее употребительные этикетные фразы. Теоретический материал оформлен в виде таблиц и опорных схем, что способствует лучшему его усвоению. В каждом разделе представлены упражнения, целью которых является закрепление полученных знаний на практике.

УДК 81.162.1(075.8)

ББК 81.415.3-923

Grafika. Fonetyka.. 4

Ortografia.. 8

Gramatyka.. 11

Rzeczownik. Przymiotnik. 11

Rodzaj 11

Narzdnik. 12

Miejscownik. Liczba pojedyncza. 13

Dopeniacz. Liczba pojedyncza. 13

Biernik. Liczba pojedyncza. 14

Celownik. 15

Dopeniacz. Liczba mnoga. 16

Mianownik. Liczba mnoga. 17

Forma niemskoosobowa. 17

Mianownik rodzaju mskoosobowego. 17

Deklinacja rzeczowników, przymiotników, zaimków.. 19

Stopniowanie przymiotników.. 23

Czasownik. 24

Koniugacja. Czas teraniejszy. 24

Czas przyszy prosty. 26

Czas przeszy. 26

Tryb warunkowy. 28

Czas przyszy zoony. 28

Tryb rozkazujcy. 29

Imiesow.. 30

Przysówek. 32

wiczenia dodatkowe. 33

Zdania zoone wspórzdnie. 34

Zdania zoone podrzdnie. 34

Zdania bezpodmiotowe. 35

Dialogi. 37

Teksty i wiczenia.. 41

Jurek ma dziewczyn. 41

Moja rodzina. 41

Krystyna i jej dzie. 42

W biurze turystycznym.. 45

Przed urlopem.. 46

W stoówce studenckiej 46

Choroby. 47

"Wróka". 48

Pracy kontrolne.. 50

Frazy.. 52

Grafika. Fonetyka

Abecado

Litera	Nazwa litery i transkrypcja	Litera	Nazwa litery i transkrypcja
A, a	a [a]	M, m	em [m]
	o nosowe [oⁿ, on, om]	N, n	en [n]
B, b	be [b]		e [n’]
C, c	ce [c]	O, o	o [o]
,	cie []	ó	o kreskowane [u]
D, d	de [d]	P, p	pe [p]
E, e	e [e]	R, r	er [r]
	e nosowe [eⁿ, en, em]	S, s	es [s]
F, f	ef [f]	,	e [’]
G, g	gie [g, g’]	T, t	te [t]
H, h	ha [h, ]	U, u	u [u]
I, i	i [i]	W, w	wu [v]
J, j	jot [j]	y	y [y]
K, k	ka [k]	Z, z	zet [z]
L, l	el [l’]	,	ziet [’]
,	e []	,	et []

wiczenia

Samogoski

a -

Wanda, matka, pan, kanapa, baba, wam, nam, ta, rada; brzowy, s, mog, znaj, wski, zakska.

-Zna pan pana Adama?

-Tak, znam Adama. Znam pana Adama. Barbara zna brata pana Adama.

e -

Teresa, sen, gazeta, herbata, metro, apteka, Irena, zebra, rebus, sekret, mski, jzyk, mog, id, daj.

-Zna pan adres nowego teatru?

-Tak, znam ten adres.

Bliski, egzamin, Monika, pani, iskra, idea, Aida, brat Iwana, witam, kino.

-Wiktor to drugi syn pani Moniki?

-Tak. Lipski to nazwisko Wiktora.

Dorota, okno, kot, sobota, droga, aktorka, nowa, dobra, doktor.

-Droga mamo! Kochana mamo! Kocham Romana!

-Dorotko! Kto to pan Roman?

-To doktor, brat aktora Bogdana Nowaka, znam go od dawna, kocham go.

ó - u

Danuta, uwaga, góra, chór, nauka, druga, krótka, trudna, Kraków.

-Gustaw ma samochód?

-Tak, to samochód Gustawa, a to taksówka.

Edyta, syn, nowy, kuzyn, Krystyna, wyraz, znamy, chytry.

-Edyta zna syna Krystyny Zygmunta?

-Edyta zna kuzyna Krystyny Fryderyka.

Spógoski

	Bezdwiczne	Dwiczne	Bezdwiczne	Dwiczne
Twarde	S	Z	C	DZ
Mikkie				D
Twarde	SZ	=RZ	CZ	D

s--sz

sen, adresat, fasolka, most, soda; siwy, siostra, roda, siedem, wiat; szeroki, Warszawa, wszystko, zawsze, nasz.

-To jest nasze lustro?

-Tak. To jest nasze lustro.

-To twoja siostra?

-Tak. To moja siostra.

z---rz

gazeta, jazda, zdrowa, gaz, zna; zima, ziarno, jezioro, póno, le; ona, duy, wany, kady, ley; rzeka, morze, brzeg, drzewo, dworzec.

-Dobrze znasz Kazimierza?

-Tego lekarza? Nie, bardzo le.

c--cz

ulica, praca, obcy, centrum, miejsce; babcia, ojciec, zna, kupi, leci; czy, czerwony, wczoraj, poczta, czas.

-Czy czsto chodzicie do brata?

-Nie. Brat pracuje w redakcji, jego czsto nie ma w domu.

dz-d-d

dzwon, bardzo, rodzaj, koledzy, pochodzenie; dzie, godzina, dziecko, odpowied, idzie; dem, duma, donka, dokej, dentelmen.

-Czy pani lubi dem?

-Tak, bardzo lubi dem.

-Gdzie jest dem?

-Dem stoi na oknie.

Czytamy wiersze i opowiastki

Jedzie kareta, Dzwonek dzwoni, Zgadnij, panienko, Ile w niej koni?	Wpada pani do piwnicy, Napisaa na tablicy: Raz dwa trzy, Gonisz ty!	Angliczki bangliczki Czerwone stoliczki, Jedne si nakryy, Drugie oczka zmruyy.
Ele mele dudki, Gospodarz malutki, Gospodyni jeszcze mniejsza, Ale za to rozumniejsza.	Jedzie pocig do Krakowa, Wyleciaa z niego krowa, Wszystkie krowy pozostay I na tamt plotkoway.	Entliczki ptliczki, Czerwone guziczki, Na kogo wypadnie, Na tego brzdk!
Na dnie oceanu Le suche majtki, Nie ty bdziesz goni, Tylko tamte kajtki!	limak, limak, poka rogi, Dam ci sera na pierogi, Jak nie sera, to kapusty, Od kapusty bdziesz tusty.	Tromf, tromf Misia bela, Misia asia komfacela, Misia a, misia be, Misia asia komface!
Mknie po rzece maa ódka, W niej walizka jest malutka, So w walizce pi w tej odzi, Kto nie wierzy, Ten odchodzi.	Na zielonej górze Roso drzewo due, Nazywa si Eplipaplibliteblau. Kto tego sowa nie wypowie, Ten bdzie spa.	Siedzi baba na cmentarzu, Tzyma nogi w kaamarzu, Pzyszed duch, Bab w brzuch, Baba fik, A duch znik!
Pani Zo Zo Zo Pani Sia Sia Sia Pani Zo pani Sia Pani Zosia ma ma A ten m m m Bije wci wci wci Ciebie.	Raz dwa trzy cztery Maszeruje Huchelberry, Za nim myszy Pixi, Dixi, Wykpane w proszku IXI, Potem idzie misio Yogi, Co ma brudne cztery nogi (albo: krótkie, krzywe nogi), Wreszcze za nim kot Jinks dyszy, Co nie lubi strasznie myszy.	Krakowianka (strój Krakowski) Jestem sobie Krakowianka, Mam fartuszek po kolanka, Mam na gowie liczny wianek – Taki zwyczaj krakowianek.
Czarny las By sobie czarny, czarny las, A w tym czarnym, czarnym lesie Byo czarne, czarne drzewo. Za tym czarnym, czarnym drzewem Staa czarna, czarna chatka. A w tej czarnej, czarnej chatce Siedza czarny, czarny czort.	Nie pieprz, Pietrze... -Nie pieprz, Pietrze, pieprzem wieprza, Wtedy szynka bdzie lepsza. -Wanie po to wieprza pieprz, eby miso byo lepsze. -Ale bdzie gorsze, Pietrze, Kiedy w wieprza pieprz si wetrze.	Kicia za Mruczka, Mruczek za wnuczka, Wnuczek za babci, Babcia za dziadka, Dziadek za rzepk… Cign i cign, wycigna nie mog!

Czytamy przysowia

1. Jaki pan, taki suga. 2. Cicha woda brzegi rwie. 3. Warszawa i Kraków - stolica Polaków. 4. Nie kady ksa, co wsami trzsa. 5. Kto nie pracuje ten nie je. 6. W nocy wszystkie koty szare. 7. Kady orze jak morze. 8. Kady zy bywa karany. 9. Darowanemu koniowi nie patrz w zby. 10. Nie odrazu Kraków zbudowano. 11. Ja o kozie, a on o wozie. 12. Wesoo zacz, smutne skoczy.

13. Lepsza miara ni wiara. 14. Ni pies ni wydra. 15. Dla Polaków ojciec Kraków, a Warszawa matka. 16. Zawi rodzi nienawi. 17. Waz na gruszk, rwa pietruszk. 18. Nie kady bd jest grzechem. 19. Zjesz beczk soli, nim poznasz do woli. 20. Trzymaj jzyk za zbami. 21. By obraz, ale oblaz. 22. Nie wsadzaj nosa do cudzego prosa. 23. Szewc w dziurawych butach chodzi. 24. Bieda dokuczy, i rozumu nauczy.

Poam sobie jzyk...

Król Karol kupi królowej Karolinie korale koloru koralowego.

***

Koo stou z powyamywanymi nogami na stokach z powyamywanymi nogami siedz Konstantynopolitaczykiewiczowicz i Rkawiczkowaniejsz z narewolweryzowanym rewolwerem.

***

Chrzszcz brzmi w trzcinie, ksidz chrzci w Szczebrzeszynie.

Ortografia

Przepiszcie wstawiajc zamiast kresek - litery , ci, dz, s, z.

„Zryw" postanowi rozegra_ mecz z „Iskr". „Iskra" wygraa. Nie by to aden nadlud_ki wysiek. „Zryw" by bli_ki zwyci twa, ale nagy deszcz zmieni boi_ko w grz_k li gawk. Byo tak li_ko, e gracze cz_ej leeli w bo_e, ni biegali za pik. Gracze „Zrywu" po meczu _pakowali wali_ki i odjechali do domu.

i czy j?

Przepiszcie tekst wpisujc zamiast kresek - litery i lub j.

Na ws_ kino jest atrakc_. Wprawdz_e w w_elu domach na honorowym mie_scu sto_ telewizor, ale to nie to samo co kino. Kino ob_azdowe z_aw_a si co tydz_e. Wszyscy wtedy _d na film, nawet kolac_ _ nie _edz o swo_e_ porze. Maj tylko pretens_, e obraz nie na_lepszy. To rac_a i w tej kwest_ _ byo wiele _nterwenc_ _ Latem z_awi si _nynier, który pod_ si remontu aparatu.

h czy ch ?

1. Uócie dwa wyrazy z nastpujcych liter:

h, h, k, k, u, a.

2. Jakie inne wyrazy "schoway si" w tych wyrazach?

Hanka, huragan, Henryk, haftka

3. Uzupenijcie podane wyraenia literami h lub ch. Sprawdcie poprawno zapisu (skorzystaj ze sownika ortograficznego).

_art du_a

re_abilitacja _orego

u_wyt _ydrantu

_iska _herbata

_usteczka _igieniczna

bo_ater a nie t_órz

_arcerz i zu_

4. Dopiszcie wyrazy pokrewne do nastpujcych wyrazów:

hart, chart, bohater, hak, honor, hodowla, historia, pochyy, guchy, waha si

u czy ó ?

1. Uzupenijcie podane wyrazy rzeczownikami z ramki:

dachówka, Kraków, makówka, zotówka, Piekarzówna, chopców, stalówka

miasto ...................... zamana ........................
Kasia ........................ maa .............................
moneta ..................... czerwona ......................
dwóch .......................

2. Dopiszcie do podanych niej zwrotów odpowiednie rzeczowniki z ramki.

rachunek, poczstunek, szacunek, ratunek, podarunek, rabunek

mie dla starszych (co?) ............................
prosi ludzi (o co?) ....................................
otrzyma od rodziców (co?) .....................
zaprosi rodziców (na co?) .......................
potpi zodzieja (za co?) ..........................

3. Uzupenijcie zdania brakujcymi literami u lub ó.

Marzena dostaa od cioci str_j krakowski. Ma bia sp_dniczk w czerwone r_e i gorsecik naszywany byszczcymi cekinami. Nosi te bia bl_zk z d_gimi rkawami i kilka szn_rk_w korali z pkiem r_nokolorowych wstek. Na sp_dniczk nakada kr_tki, biay fart_szek z koronk. Wian_szek z kwiat_w na gowie i szn_rowane b_ciki to dopenienie stroj_ Marzenki.

4. Napisz w kolejnoci alfabetycznej wyrazy podane w ramce.

nóka, cióka, rozbój, sówko, dowódca, óko, szkóka, stwór, pszczóka

5. Rzeczowniki i przymiotniki poczcie w pary wedug wzoru.

rzeczowniki przymiotniki

góra górski

kótnia, skóra, wókniste, ródo, tchórzliwy, pócienne, mózg, jaskócze, mózgowa, wókno, próny, chór, tchórz, ródlana, próniak, próchno, skórzane, spróchniae, pótno, kótliwy, jaskóka, chóralne

6. Wybierzcie pi dowolnych wyrazów z ramki i uó z kadym z nich zdanie pojedyncze rozwinite.

oówek, óty, rózga, wróble, gówny, próba, wócznia, rónica, róowy, krótki

7. Uócie krótkie opowiadanie, wykorzystujc podane wyrazy i zwizki wyrazowe.

spór, zagubiona klasówka, zy nastrój, póno, burzliwa kótnia, nie móg

8. Uzupenijcie podany wiersz wstawiajc w puste miejsca ó lub u.

"Bito aka rózg krótk" Bito aka r_zg kr_tk, A na biednym cierpa sk_ra, Gdy napisa le: _w, _tko, Tch_rz, r_wnina, r_do, g_ra. Bito p_ty, p_ki ucze S_w nie zapamita r_nych: K_tnia, c_rka, p_tno, w_czka, Ch_r, jask_ka, r_a, p_ny. Pr_no biedny ak pr_bowa Wszystko jako uog_lni, Bo jak zwiza takie sowa: W_kon, str_, og_rek, wsp_lny? Dzi pomaga wierszyk uczniom, Spytaj, odpowiedz ch_rem: Wr_ba, kr_l, wiewi_rka, w_cznia, Opr_cz tego: wr_bel, wi_rek.

czy rz ?

1. Od podanych rzeczowników utwórzcie przymiotniki: morze, figlarz, harcerz, onierz, lekarz, dworzec, marynarz, kominiarz.

2. Od podanych wyrazów utwórzcie wyrazy pokrewne: wzgórze, oparzy, wierzy, dobrze, wietrzy.

3. Rozwicie krzyówk. Haso odczytacie z pogrubionych kratek.

Mówisz to sowo, gdy komu nadepniesz na nog

Inaczej stacja kolejowa

Pokaz, spektakl

Odgos amanych gazi

Zawiera tlen niezbdnym do ycia

Ma kapelusz od urodzenia

Ma zby, ale nie do gryzienia, do czesania

Kady ma swoje, ale one nie zawsze si speniaj

Konierzyk ze skóry zwierzcej

Na gsi i w poduszkach

Rosn na niej kwiaty lub warzywa

M i ona przed lubem

Witaminy, które rosn w ogrodzie

Krzyczcy znak interpunkcyjny

Baagan, niead

Smyczkowy instrument muzyczny

Trudny do rozgryzienia, ale nie dla wiewiórki

Mieli mk we mynie

Jest w naszym godle

4. Podane grupy wyrazów tworz pewien zwizek z wyrazami, które naley odgadn. Tymi wyrazami s nazwy przedmiotów i zawodów.

mka, chleb, piec -
farba, pdzel, sztaluga -
kukuka, zegar, naprawa -
guzik, szczcie, koszula, sadza -
kolej, pocig, szyny -
kt, przyrzd, matematyka -
litera, farba, ksika -

5. Uzupenijcie podany wiersz wstawiajc w puste miejsca lub rz. W razie wtpliwoci skorzystajcie ze sownika ortograficznego.

Mój Profeso_e! Oczy mam mokre: Fatalnie dla mnie koczy si okres. Pi dwój z polskiego. Dwie z wypracowa, A trzy dyktanda. Wprost boli gowa. Na nic starania. Rubel czy wróbel Cigle czyhaj na moj zgub. _uk, _ów, puk, póka, czóno i czuy. Te mi doprawdy _ycie zatruy. Ot, tak na co dzie _ecz niby atwa, Wiem, gdy kto pyta, lecz wszystko gmatwam Podczas klasówek. Podobne sówka Jak _da, _dzi, skuwka, zasuwka Je_ oraz Je_ y, pomór i murek, chy_y i ho_y o gsi skórk Mnie przyprawiaj. Bagam o pomoc. Mój profeso_e. Panu wiadomo, Jakich kuracja wymaga lekarstw. W Panu nadzieja! Z ufnoci czekam. Wraz ze mn inni, co pisz sabo. Niech Pan pomo_e! Walerek Chrabszcz

Gramatyka

Rzeczownik. Przymiotnik

Rodzaj

Rzeczownik

Rodzaj mski	Rodzaj nijaki	Rodzaj eski
ojciec, brat, las, dzie, kraj, so –	okno, nazwisko, sowo -o	siostra, ulica, Polska, kawiarnia -a
poeta, wykadowca -a	zebranie, pytanie, morze, pole -e	gospodyni, pani -i
dziadzio, Kociuszko -o	imi, ciel, zwierz - muzeum, audytorium -um	do, ko, noc, brew –

Przymiotnik

Rodzaj mski	Rodzaj nijaki	Rodzaj eski
nowy, wielki -y (-i)	nowe, wielkie -e	nowa, wielka -a

wiczenia

w. 1. Prosz dobra do rzeczowników zaimek w odpowiednim rodzaju (ten, ta, to):

laska, urlop, art, ziarno, ona, jzyk, woda, dugo, grzesznik, oówek, lampa, technikum.

w. 2. Wyrazy w nawiasach napiszcie w odpowiedniej formie:

(Nowy) krzeso, (dobry) rada, (wesoy) dziecko, (mdry) pies, (czysty) papier, (kochany) córka, (ciemny) noc, (czwarty) drzewo, (trudny) wiczenie, (wielki) gmach, (znany) poeta, (biay) jagni, (nasz) muzeum, (twój) teczka, (wasz) artyku, (mój) dziecko, (swój) ksika, (czyj) pytanie, (ten) kobieta, (twój) kolega, (mój) imi, (tamten) pani, (czyj) talerz, (jaki) dziewczyna, (taki) szko.

w. 3. Prosz podane niej rzeczowniki napisa w trzech supkach: w lewym rodzaju mskiego, w rodkowym eskiego, w prawym nijakiego. W kadym supku powinno si znale 6 wyrazów.

brzytwa — chopisko — chomto — kobiecitko — kontrola — kubeek — litr — magiel — odcie — patrol — podeszwa — pomaracza — porcz — sanatorium — spojrzenie — telegram — wiaderko — witamina.

w. 4. Zapoznajcie si z nazwami kolorów:

Czerwony, róowy, pomaraczowy, biay, szary, ciemny, jasny, zielony, czarny, granatowy, niebieski, bkitny (niebo, oczy, krew), fioletowy, óty.

w. 5. Dokoczcie zdania, uywajc nazw kolorów (czarny, biay, blkitny, czerwony w biae kropki, óty, zielony, ciemny):

1. nieg jest.....2. Chleb moe by.........3. Zb bywa..........4. Muchomor jest......5. Soce jest......... 6. Noc jest ......7. Li na drzewie bywa.......8. Woda jest......... 9. nieynka jest...... 10. Krew arystokratów jest.......

Narzdnik

kim? czym?

rodzaj	Mian.	Narz. pojed.	Narz. mn.
m.	sklep kamie robotnik	sklepem kamieniem robotnikiem	-em	sklepami kamieniami robotnikami
n.	drzewo mieszkanie	drzewem mieszkaniem		drzewami mieszkaniami	-ami
.	ciana ziemia noc	cian ziemi noc	-	cianami ziemiami nocami

wiczenia

w. 1. Uzupenijcie dialogi:

-Czy jeste …? -Nie, jestem … . -Czy twoja matka jest…? -Nie, moja matka jest… . -Czy twój ojciec jest…? -Nie, mój ojciec jest… . -Czy twoi rodzice z pochodzenia s …? -Nie, moi rodzice z pochodzenia s… .

Amerykanin, Amerykanka; Anglik, Angielka; Austriak, Austriaczka; Australijczyk, Australijka; Chiczyk, Chinka; Czech, Czeszka; Duczyk, Dunka; Francuz, Francuzka; Grek, Greczynka; Hiszpan, Hiszpanka; Japoczyk, Japonka; Niemiec, Niemka; Rumun, Rumunka; Sowak, Sowaczka; Szwajcar, Szwajcarka; Szwed, Szwedka; Wgier, Wgierka; Woch, Woszka;

w. 2. Uyjcie odpowiednego pzrypadku i liczby:

1. Jan jest (inynier). 2. Marek jest (mechanik). 3. Jestem (policjant). 4. Tadeusz jest (muzyk). 5. Adam i Bogdan s (lusarz). 6. Kazimierz jest (budowlany). 7. Micha jest (kierowca). 8. Stefan jest (prawnik).

w. 3. Uzupenijcie dialogi:

-Czy jeste …? -Nie, jestem … . -Czy jestecie …? -Tak, jestemy … . -Czy on jest …? -Nie, on jest… . -Czy ona jest …? -Tak, ona jest… . -Czy oni s …? -Nie, oni s …? -Czy one s …? -Tak, one s … .

aktor, aktorka; lekarz, lekarka; dziennikarz, dziennikarka; kucharz, kucharka; krawiec, krawcowa; sprzedawca, sprzedawczyni; nauczyciel, nauczycielka; piewak, piewaczka; fryzjer, fryzjerka; wykadowca, wykadowczyni; robotnik, robotnica; sekretarz, sekretarka.

w. 4. Odpowiedzcie na pytania:

1. Czy ta pani jest studentk? 2. Kim s tamte kobiety? 3. Czy ten mczyzna jest poet? 4. Kim pani jest? 5. Kim jest ten mczyzna? 6. Czy pan jest lekarzem?

w. 5. Przeróbcie na liczb pojedyncz:

1. One s robotnicami. 2. Jestecie lekarzami. 3. Oni s studentami konserwatorium. 4. Te kobiety s konduktorkami. 5. Pastwo s nauczycielami. 6. Jestemy mechanikami.

w. 6. Orzeczniki naley utworzy z wyrazów umieszczonych pod tekstem.

Wzór: Kim jest? – jest artystk. Jaka jest? – jest moda. Ale na pytanie kim jest? moemy odpowiedzie dwoma wyrazami—jest mod artystk.

1. Ten chopak bdzie kiedy.... 2. Mao kto jest tak .... 3. Bya zarazem.... 4. Jak si dugo czeka, to si staje wreszcie.... 5. Ona bya wybitnie...., on by nader.... 6. On zosta...., ona zostaa....

1. znakomity uczony. 2. inteligentny. 3. wysportowany i zgrabny. 4. niecierpliwy. 5. przystojny, utalentowany. 6. wybitny artysta, sawna malarka.