Таырып 13. ДЕНСАУЛЫ САТАУ ЭКОНОМИКАСЫ.

Масаты:Студенттер денсаулы сатау экономикасы аспектілеріні негіздерін білулері тиіс.

Денсаулы сатау экономикасы –Денсаулы сатау жйені оамдаы орны мен мнін, денсалы сатауды оамды ндіріске серін, сонымен атар денсаулы сатау ресурстарын тиімді пайдалану мселелерін зерттейтін салалы экономикалы ылым.

оамны экономикалы рылымында денсаулы сатау оамды ндірісті «ндірістік емес аясы деп аталатын» блігіне жатады. Денсаулы сатау туралы бл ым медицинаны оамды пайдасын терістемейді, себебі денсаулы сатауды німі ретінде халы денсаулыы алынады. Денсаулы сатау ндірістік сала болмаанымен ебек орларыны айта алпына келтіріліп, ебек німділігін арттыру, лтты табысты лайту шін крделі лес осады.

Кез-келген оамды-экономикалы рылым ндірістік кштерді траты трде суін арастырады. Оны себебі біріншіден ебек ресурстарына деген ажеттілікті артуы, екіншіден жмыс кшіні жетіспеушілігі. Халы денсаулыына мемлекеттік саясат аылы аморлы, леуметтік басым шараларды бірі болып табылады. Сондытан денсаулы сатау экономикалы жне леуметтік дамуды жне оамды ндіріс тиімділігіні арынын арттыратын тікелей жне шешуші факторларды бірі болып табылады.

Денсаулы сатауды оамды ндіріс тиімділігіне сер етуіні келесі жолдарын анытауа болады: емдеу-профилактикалы шараларды жргізу нтижесіндегі тікелей сері; тікелей емес сері (оршаан ортаны, жеке тлаларды, ебек жне демалыс жадайларын сауытыру жне т.б.).

рбір науас адам оама экономикалы зиян келтіреді. Аурушылдыа байланысты оама келетін экономикалы шыындар тікелей жне тікелей емес болып блінеді.

Тікелей экономикалы шыындара медициналы кмекке, санитарлы-эпидемиологиялы ызмет крсетуге кететін аражат, дрі-дрмектерге, рылылара, жмса жне атты рал-жабдытара, леуметтік сатандыру жне леуметтік амтамасыз ету жне т.б. шыындар жатады. Тікелей емес экономикалы шыындара ндірілген німмен, ебек німділігін тмендеуі, ндірілген ебек клеміні тмендеуі, рылыларды ескіруімен жне т.б. байланысты шыындар жатады.

Денсаулы сатау экономикасын екі аспектіде арастырады:

1) ішкі тиімділік (немесе денсаулы сатаудаы шаруашылы тиімділігі) – медициналы ызмет крсетуді йымдастырушылы формаларын, медициналы ызметкерлер ебегін йымдастыруды тымды трлерін, медициналы кмекке ажеттілік нормативтерін экономикалы негіздеу, ормен жабдыталу, орды жабдытау, ормен амтамасыз етілу, материалды-техникалы базаларды пайдалануа беру, аржылы жне маман орларын пайдалану, медициналы кмек шыыны жне т.б.

2) сырты тімділік – денсаулы сатау жйесіні оамды ндіріске сері: жмыс кшіні, оамды німні, оамды атынастарды айта ндірілуі.

Денсаулы сатау тиімділігі: медициналы, леуметтік жне экономикалы тиімділік.

Медициналы тиімділік дегеніміз сапа, тиімділік жне нтижелілік критерилерін ескере отырып ауруларды алдын алу, диагностика жне емдеу аймаындаы ойылан міндеттерді орындалу дрежесі. Стационара тскендегі жне шыандаы немесе амбулаторлы ем абылдаудаы науасты денсаулы жадайындаы згерістермен бааланады. леуметтік тиімділік - халы арасында аурушылдыты алдын алу, мгедек болып алу жне ерте кезігетін лім-жітім, сонымен атар медициналы ызмет крсетуді сапасы мен мдениетіні суімен айындалады. Алдын алан леуметтік шыынны клемін есептеу жолдарымен жне оамды денсаулы крсеткіштеріні динамикасымен лшенеді: лімді, аурушылдыты, мгедектікті тмендету. Экономикалы тиімділік оамны материалды, ебек жне аржы ресурстарын ойылан масаттара жету шін дрыс пайдалану. Денсаулы сатауды экономикалы тиімділігін жоарылату орларды анарлым тымды пайдалану арылы (немділік) нтижелерді жасартуды арастырады.

азіргі жадайда денсаулы сатау экономикасыны кезгелген негізгі масаты медициналы ызметті ндіру жне ттыну арасында туындайтын экономикалы атынастар кешенін зерттеу. Денсаулы сатау экономикасында олданатын жаа адамдар: аражат жмсауды тымды ету жне азайту, тиімділікті жоарылату; орларды блу; екі жаты араатынастарын реттеу, денсаулыты орауа атысты р тарапты мні мен орнын анытау; аржыландыру кздерін трлендіру.

Экономикалы талдауда олданылатын дістер:

- ны (cost analysis) – денсаулы сатау німі мен ызметін крсету рдісінде натылы трде жмсалан аражат.

- ауру ны (cost of illness) – белгілі бір ауруды трін анытау мен емін жргізудегі медициналы мекемені шыынын тіркеу.

- н - пайда (cost – benefit analysis) – ашамен крсетілген шыын мен пайда араатынасын баса нары шешімдер бойынша тиімділігін баалау дісі.

- н - тиімділік (cost – effectiviness analysis) – аша тріндегі шыын мен ашалай емес санды денсаулытаы згерістерді нтижелеріні араатынасы бойынша альтернативті шешімдер тиімділігін баалау дісі (мысалы, саталынан мірлер санындаы немесе ауру-сыраусыз кндер санындаы).

- н – пайдалы (cost – utility analysis) – аша тріндегі шыын мен халыа оны лауаты бірлігінде пайдаа асуын салыстыру негізінде альтернативті шешімдер тиімділігін салыстырмалы баалау дісі ( мысалы QALY).

- шыынды - азайту (cost – minimization analysis) – алдын-ала сас нтижелерге келуі ммкін деп болжанан, айырмашылы факторы тек экономикалы аражат клемінде болатын екі жне одан кп ем трлеріне талдау жргізілгенде шыындарды салыстырмалы зерттеу дісі.

йлестіру материалы: «Рower Point» бадарламасында жасалан 10 слайд.

дебиет:

1. Вялков А.И., Райзберг Б.А., Шиленко Ю.В. Управление и экономика здравоохранения. – М.: Издательский Дом «ГЭОТАР-МЕД», 2002. – 328 с.

2. Тасмагамбетов И.Н., Мухамеджанов У.Б., Аканов А.А. и др. Введение в медицинскую экономику. – Алматы, 1996. - 115 с.

3. Хайдарова Т.С. Финансирование и организация здравоохранения. – Шымкент, 2001. – 212 с.

4. Экономика здравоохранения: Курс лекций. – Бишкек-Алматы, 2001.– 272 с.

5. Экономика здравоохранения: Учебное пособие / Под общ. ред. А.В. Решетникова.- 2-е изд., исп. и доп.– М., 2004.– 272 с.

Баылау сратары:

1. Денсаулы сатау экономикасыны анытамасы.

2. Денсаулы сатау экономикасыны міндеттері.

3. Денсаулы сатауды оамды ндіріске сері.

4. Денсаулы сатаудаы тиімділікті трлері.

5. Денсаулы сатаудаы экономикалы шыынны антамасы.