Созылу-сыылу кезіндегі беріктік шарты. Есептерді ш трі
Созылуа жне сыылуасынаулары нтижесінде алынан мате-риалдарды механикалы асиеттерін конструкция элементтерін есептеу кезінде алай олдануа болатынын арастырайы.
Е ке таралан діс – кернеулер бойынша беріктікке есептеу дісі. Осы дісте есептеу конструкцияда орын алатын кернеулерді е лкен кернеуі бойынша жргізіледі, максималды кернеу материал шін шекті шамасынан аспау керек max<шек, сонда беріктікті кейбір кепілдігі ескерілу керек, сондытан беріктік шарты келесі трде орындалу керек
max[]. (13.1)
Мнда [] – ауіпсіз кернеу, ол шекті кернеуді кейбір блігі ретінде аныталады
(13.2)
мндаы [n] – беріктік кепілдігіні нормативтік мні, ол конструкция жауапкершілігіні дрежесіне, есептеу слбасыны натылыына, жобалау тжірибесіне, конструкция жмысыны шарттарына туелді беріледі. Сонда рашан [n] >1,0 , оны мндері конструкцияны ртрлі элементтері шін нормативтік жаттарда беріледі.
Конструкцияда білінетін алды деформациялар болмауы шін пластикалы материалдардан жасалан конструкция элементтеріне шек мні созылан жадайда 
, сыылан жадайда 
те деп алынады. Морт материалдара жне кейбір жадайдабірыай пластикалы материалдара шек ретінде созылу немесе сыылу кезіндегі сйкес 
немесе 
беріктік шегі алынады.
Осы діс бойынша беріктік шартыны баса трі
n[n] (13.3)
мндаы n – шынайы (есептеу) беріктік кепілдігі, ол n=шек/max формуласымен аныталады.
Сонымен, созылу-сыылу кезіндегі (13.1) беріктік шарты келесі трге келтіріледі
.(13.4)
Беріктік шартын олданып, келесі есептерді шешуге болады:
а) тексеру есептері. Мнда берілген жктеме мен сырыты клдене имасыны лшемдері бойынша шынайы кернеулерді анытап, оларды ауіпсіз кернеулермен салыстырады, сонда тікелей (13.4) шартыны орындалуы тексеріледі. Кернеулер асып кетсе, беріктік амсыздандырыл-майды, сондытан мндай жадайа тыйым салынады, ал кернеулер аз болуы материалды арты шыынына алып келеді;
б) жобалау есептері. Берілген жктеме мен аупсіз кернеу бойынша беріктік шартын анааттандыратын сырытарды клдене ималарыны лшемдерін анытайды
;(13.5)
в) жк ктеру шегін (жк ктеру абілетін) анытау есептері. Мнда сы-ры клдене имасыны берілген лшемдері мен берілген ауіпсіз кернеу бойынша ауіпсіз бойлы кшті анытайды
, (13.5)
содан кейін бойлы кш пен жктеме арасындаы байланысты анытап (статиканы тепе-тедік тедеулеріні олдануымен), ауіпсіз жктемені табуа болады.
Сыылан сырытар беріктікке есептелуімен атар орнытылыа да есептелу керек екенін айтан жн, йткені сыушы кшті кейбір мнінде сыры иіліп кетуі ммкін (орнытылытан айырылу).
ауіпсіз кернеу дісіндегі абылданан критерий (нктедегі кернеу) конструкция ирауыны шарттарын кейбір жадайларда сипаттамайтынын айтып кету керек. Сол жадайларда критерий ретінде жйе ирамай жне формасын айтарлытай згертпей, ктере алатын шекті жктемені алан дрыс.
13.1 мысал – имасыны ауданы А=4 см2 шойын сыры шін (10.1 сурет), созылу кезіндегі ауіпсіз кернеуді [соз] = 30 МПа жне сыылу кезіндегі ауіпсіз кернеуді [сы] = 100 МПа абылдап, беріктік шартыны орындалуын тексеру керек..
Шешуі. Сырыты сол жа аралыында сыылу, баса екі аралыында – созылу орын алады. Сыры имасы траты, орташа аралыында N бойлы кші баса екі аралытаы бойлы кштен арты жне мнда созылу орын алып тр. [соз] кернеуі [сы]-дан аз боландытан, беріктік шартын тек ана орташа аралы шін тексерген жеткілікті болады. Сонда =N/A=5103/4102=12,5 МПа<[соз]=30 МПа, сондытан сыры шін беріктік шарты орындалып тр.