иаш иілу жне центрден тыс созылу-сыылу

иаш иілу кезінде июші моментті жазытыы клдене иманы бас инерция стеріні біреуінен де тпейді (16.5 сурет). иаш иілуді біржолы екі,xжнеyбас инерция стеріне атысты иілу ретінде арастыран ыайлы. Ол шін жалпыМиюші моментіні векторынMx = M×sina жне My = M×cosa раушы моменттеріне жіктеу керек. Координаттарыxпен y нктедегі тік кернеу келесі формуламен табылады

. (16.11)

Кернеулер нктелерді БС дейін ашытытарына пропорционал болады, БС тедеуі осылай жазылады

.(16.12)

JxJyболандытан, иаш иілу кезінде БС июші моментті жазытыына перпендикуляр емес, яни сыры июші моментті жазытыында иілмейді, ол баса, иілуге атадыы аз жазытыта иіледі.

Центрден тыс созылу (сыылу) кезінде сырты кштерді те серліFкші сыры сіні бойында, арапайым созылу кезіндегідей, жатпайды, олzсіне параллель жне оны стен ауытуы бар (16.6 сурет). Сонда сыры клдене ималарындаN= Fбойлы кш жнеMx = F×y0 менMy = F×x0 июші моменттер орын алады (мндаыx0 , y0 –Fкші тсірілгенАнктесіні координаттары). Кез келген, x, yкоорди­наттарымен аныталатынВнктесінде тік кернеу осыан те болады

. (16.13)

Кернеулер нктелерді БС дейін ашытытарына пропорционал болады, БС-ны тедеуі осылай жазылады

немесе . (16.14)

Координат басынан БС дейін ашытыы (16.7 сурет) осыан те

. (16.15)

Иілу мен созылуды (сыылуды) біріккен сері жадайында жоарыда крсетілгендей, кштер серіні туелсіздігі принципін олданып, сырыты клдене ималарында осынды тік кернеулерді анытайды. Осында арастырылан барлы жадайларда беріктікке есептеуді осынды кернеу бойынша жргізеді.

Иілу мен бралуды біріккен сері

Клдене имасы дгелек, иілу мен бралуды біріккен сері жадайындаы сырыты арастырайы. Сырыты клдене ималарында июші моментпен байланысан тік кернеулер жне браушы моментпен байланысан жанама кернеулер орын алады (клдене кштен пайда болатын жанама кернеулерді ескермейміз).

Е лкен кернеулерAжнеB нктелерінде пайда болады (16.8,асурет)

, , (16.16)

Сонда крделі кернеулі кйді дербес жадайы болады – ол арапайымдалан жазы кернеулі кй (16.8,бсурет).

Крделі кернеулі кй жадайында материалды беріктігі жнінде орытын-ды жасауа ммкіншілік болу шін эквивалент кернеу ымы енгізіледі, ол бааланатын кернеулік кймен бірдей ауіпті (беріктік кепілдігі бірдей) созылан лгіде пайда болатын кернеу.

арастырылатын жадайда 3 жне 4 беріктік теориялары бойынша эквивалент кернеу келесі формулалармен аныталады

, . (16.17)

Осыан (16.17) ойып жне дгелек има шінWp=2Wxболатынын ескеріп, клдене имасы дгелек сыры шін иілу мен бралуды біріккен сері кезіндегі беріктік шартын келесі трде жазады

, . (16.18)


Дебиеттер тізімі

1. Курс теоретической механики: Учебник для вузов / В. И. Дронг, B. В. Дубинин, М. М. Ильин и др.; Под общ. ред. К. С. Колесникова. - М.: Изд-во МГТУ им. Н. Э. Баумана, 2005. - 736 с.

2. Никитин Н.Н. Курс теоретической механики: Учебник для машиностр. и приборостроит. спец. вузов - М.: Высш. шк., 1990. - 607 с.

3. Тарг С.М. Краткий курс теоретической механики: Учебник для студентов технических вузов - М.: Высш. шк., 2007. – 416 с.

4. Аркуша А.И. Техническая механика. Теоретическая механика и сопротивление материалов. - М.: Высш. шк., 2003. – 352 с.

5. Феодосьев В.И. Сопротивление материалов: Учебник для вузов. – М.: Изд-во МГТУ им. Н.Э.Баумана, 2000. – 592 с.

6. Степин П.А. Сопротивление материалов: Учебник для немашиностроит. спец. вузов. – М.: Высш. шк., 1989. – 367 с.

7. Зозуля В.В., Мартыненко А.В., Лукин А.Н. Механика материалов. – Харьков: Изд-во Нац. ун-та внутр. дел, 2001, 404 с.

8. Горшков А. Г., Трошин В. Н., Шалашилин В. И. Сопротивление материалов: Учеб. пособие. - М.: ФИЗМАТЛИТ, 2005. - 544 с.

9. Агамиров Л.В. Сопротивление материалов: Краткий курс. Для студентов вузов. – М.: ООО «Издательство Астрель», 2003. – 256 с.

10. Олофинская В.П. Техническая механика. Курс лекций с вариантами практических и тестовых заданий. – М.: Форум: Инфра-М, 2007. - 349 с.

11.Иосилевич Г.Б., Строганов Г.Б., Маслов Г.М. Прикладная механика. - М.: Высш.шк.,1989. – 352 с.

12.олданбалы механика. Есептеу–графикалы жмыстарды орындауа дістемелік нсаулар жне тапсырмалар. (050702 – Автоматтандыру жне басару, 050717 – Жылуэнергетика, 050718 - Электрэнергетика мамандытарыны студенттеріне арналан)- Алматы: АЭжБИ, 2006.

13. М.Ф.ркімбаев, С.Жнісбеков. Материалдар кедергісі теория-ларыны негіздері – Алматы: Мектеп, 1986.

14. М.Шыныбаев. Теориялы механика. – Алматы: РБК, 1994.

15. С.Д.Тжібаев. олданбалы механика. - Алматы: Білім, 1974.

16. А.Д.Дінасылов, .Жолшараев Созылу, сыылу, бралу жне ыысу кезіндегі беріктік пен атадыа есептеу мысалдары. – Алматы: АЭИ, 1990.

17. А.Д.Дінасылов, .Жолшараев. Иілу кезіндегі беріктік пен атадыа есептеуге мысалдар. – Алматы: АЭИ, 1991.

18. А.Д.Дінасылов, .Жолшараев. Материалдар механикасы атауларыны орысша-азаша тсіндірме сздігі. - Алматы: РБК, 1994.