Мселені зектілігі
Чингаева Г.Н.
Бйректі созылмалы ауруы
Оу ралы
Алматы, 2011
УДК 616.61-002.2053.5
БКК 57.3:569я 73
Ч 63
РЕЦЕНЗЕНТТТЕР:
анатбаева .Б.– азМУ емдеу факультетіні неонатология курсы мен балалар аурулары кафедрасыны профессоры, м..д., Р бас балалар нефрологы
Хусаинова Ш.Н.– Р ДМ Педиатрия жне балалар хирургиясы ылыми орталыыны бас ылыми ызметкері, м..д., профессор
Ч 63Чингаева Г.Н. Бйректі созылмалы ауруы. Оу ралы. – Алматы. – 2009. – 50 бет.
ISBN978-601-246-102-2
Оу ралында бйректі созылмалы ауруыны азіргі кездегі этиологиясы, патогенезі, диагностикасы мен сатыларына байланысты олданылатын ем ерекшеліктері арастырылан.
Оу ралы емдеу ісі жне жалпы медицина факультетіні резиденттеріне, студенттеріне, интерндерге арналан.
ББК 57.3:569я 73
«Медициналы білім жне ылымны инновациялы технологиялары Республикалы орталыы» комиссия мшелерімен арастырылып, баспаа жіберуге малданан.
№ 5 хаттама «24» мамыр 2010ж.
Ó Г.Н. Чингаева, 2010ж.
Ысартулар тізімі
| БСА | - Бйректі созылмалы ауруы |
| БТЖ | - Бйректі терминалды жетіспеушілігі |
| БАЕ | - Бйрек алмастыру емі |
| NKF | - лтты бйрек оры (National kidney Foundation) |
| K/DOQI | - Бйректі емдеу нтижелігіні сапасын баалайтын йым (Kidney/diseases outcome quality initiative) |
| NAPRTCS | - Бйрек зерттеулеріні жне біріккен зерттеулер йымыны солтстік америкалы педиатриялы регистрі |
| USRDS | - АШ бйрек мліметтеріні жйесі (United States Renal Data System) |
| ГН | - гломерулонефрит |
| ФСГС | - фокалді-сегменттік гломерулосклероз |
| ШСЖ | - шуматы сзгі жылдамдыы |
| НМ | - абілетті нефрондар массасы |
| ШС | - шуматы сзгі |
| Cr | - креатинин |
| Al | - альбумин |
| Д | - ант диабеті |
| АГ | - артериалды гипертензия |
| МАУ | - микроальбуминурия |
| ААФт | - ангиотензин-айналдырушы фермент тежегіші |
| А | - артериалды ысым |
| АГД | - антигипертензивті дрілер |
| АРА | - ангиотензин рецепторларыны антагонистері |
| АРБ | - ангиотензин рецепторларыны бгеушілері |
| ПТГ | - паратиреоидты гормон |
| ЭПО | - эритропоэтин |
| ЭЫП | - эритропоэз ынталандырушы препараттар |
| ГД | - гемодиализ |
| ПД | - перитонеалді диализ |
Мазмны
| ысартулар тізімі …………………………………………………….. | |
| Жоспар ………………………………………………………………… | |
| Кіріспе …………………………………………………………………… | |
| БСА таралуы ………………………………………... | |
| БСА- эпидемиологиялы сипаты …………………….. | |
| Балалардаы БСА нтижелері…………………………………………… | |
| БСА- анытамасы, критерийлері, жіктелуі …………………………... | |
| БСА- диагностикалы критерийлері……………………………... | |
| БСА бар науастарды емдеу……………………………………………... | |
| БСА еміні негізгі аидалары | |
| Бйрек ызметін жоалту жылдамдыын баяулату…………………… | |
| Бйрек ызметіні жедел тмендеу аупін азайту …………………. | |
| Бйректі созылмалы ауруыны асынуларын анытау жне емдеу….. | |
| Бйрек алмастыру еміне науастарды дер кезінде дайындау……... | |
| орытынды ………………………………………………………………… | |
| Тест тапсырмалары……………………………………………………….. | |
| олданылан дебиеттер тізімі …………………………………….. |
Кіріспе
Мселені зектілігі
Бйректі созылмалы ауруы (БСА) – азіргі тада е зекті медициналы жне леуметтік мселелерді бірі. Бйректі созылмалы ауруларыны сиректігі жнінде дстрлі кзарас бгінде толы айта арастырылды. Халы арасында ауымды зерттеулерде бйрек аурулары жиі жасырын аымда таралып, тек бйректі терминалды жетіспеушілігінде (БТЖ) ана клиникалы крініс беретіні аныталды. Бл жадайда бйрек заымдалуыны белгілері – микроальбуминурия/жекелеген протеинурия жне шуматы сзгі жылдамдыыны тмендеуі. Эпидемиологиялы зерттеулерді нтижелері бойынша БСА бар науастар арасында БТЖ «айсбергті алып тран шыымен» тееледі. БСА-ны ерте сатылары бар науастар саны БТЖ дамыан науастардан 50 есе кп екен.
БСА таралуыны артуы, науастарды ерте мгедектікке шырауы зекті леуметтік мселеге жатады. Бйректі терминалды жетіспеушілігі бар науастар саны 2001 жылы 1 479 000 болса, 2004 жылы 1 783 000-ды рады (сім сипаты 7%/жылына). Яни диализ абылдайтын науастар саны жыл сайын здіксіз суде. Егер 1990 жылы бйректі алмастыру емін (БАЕ) 426 000 адам абылдаса, 2000 жылы – 1 065 000, 2004 жылды соында – 1 800 000 адамды рады. Болжам бойынша 2010 жылы бл топ науастар саны – 2 095 000 жетті.
БАЕ баасыны ымбаттыынан, лемні 80% халы шоырланан айматарда бл емні ол жету иыншылыы жалпы тжірибелік денсаулы сатау жйесіні зекті мселесіне айналып отыр. Солтстік Американы БТЖ еміне жмсаан аражаты 2002 жылы 25,2 млрд. долларды раса (1 жыл ішінде 11% сті), 2010 жылы 29 млрд-а жететіні болжанан.
Науастарда БСА нтижелерін жасарту мселесіні шешімі йымдасан халыаралы бірлестікті талап етеді. Осы зекте ауруды таралуын баалау, дамуыны алышарт ауіп факторларын жне БСА- ерте сатыларын дер кезінде анытау, сонымен атар олайсыз нтижелерін тауып, тзету ажет. азіргі тадаы нефрология алдында кем дегенде 3 лкен мселе тр. Біріншіден, бйректі созылмалы ауруы бар науастар саныны суі байалады. Екіншіден, БСА этиологиялы жне патогенетикалы еміні нтижелері кп жадайда толымсыз болып алуда. шіншіден, алашы екі факторды осарлануы бйректі алмастырушы емін ажет ететін науастар саныны суіне алып келді. Оан оса СБЖ бар науастарда БТЖ-ны екіншілік алдын алуды кп жыл бойы олданылан дісі де БАЕ саныны суіне сер етті. Брыны кезде бйрек ызметіні белгілі бір межеден тмендеуінен кейін брібір БАЕ олдану ажеттігіне байланысты бйрек тінін орауа баытталан арнайы емді олдану ажетсіз деп саналатын. Сонымен атар БАЕ еміні технологиясыны соы жылдары здіксіз жасаруына байланысты диализ емін абылдайтын науастар міріні затыы едуір зара тсті. Аталанны барлыы диализ орындары мен донорлы мшелерге деген мтаждыты артуынан ыруар аражатты жмсалуына алып келді. Тіпті жоары дамыан елдерде емге ажет аржы жне йымдастыру мселелері бюджет ммкіншіліктерінен асып кетті. БСА деуін жне асынуларыны дамуын тежеуді (рено-, кардиопротекция) стратегиясында е ажет алашы адам – бйректі созылмалы ауруыны (заымдалу дрежесіні сатысы бойынша) бірыай жіктемесін растыру.
1995ж. АШ лтты Бйрек оры (NKF/USA) бйрек аурулары бар науастар жадайын жасартуа баытталан стратегия аясында диализ еміні сапасын жасарту инициативті тобын (Dialysis Outcomes Quality Initiative – DOQI) рды. Бл топ диализ емін абылдайтын науастар мен диализ дрігерлеріне клиникалы Тжірибелік сыныстарды шыаруа баытталан. 1997ж DOQI шыаран сыныстар диализ емін абылдайтын науастар еміні сапасы мен нтижесіне елеулі сер крсетті. K/DOQI 2002 жылы «бйректі созылмалы ауруы» терминологиясын сынды. K/DOQI тобы жыл сайын БСА аныталуы мен еміні негізгі баыттарын толытырып отырады.
Сонымен, БСА азіргі тада тжірибелік нефрология мен денсаулы сатау жйесіні ірі мселесі болып отыр. Балаларды басым блігінде БСА ерте дамиды. Негізгі себебі – бйректі туа біткен даму ааулары, олар балаларда БСА деу себептеріні жартысын райды. БСА терминалды сатысыны баламасы – бйрек трансплантациясы, алайда дамып жатан елдерде денсаулы сатау жйесінде аржы тапшылыы мен лім-жітімні жоары дегейіне байланысты бйректі алмастыру емімен шектелуі БТЖ бар науастарды санына елеулі сер етеді.
БСА таралуы
Баралы ірі регистрлер мліметтері бойынша БСА таралуы кемінде 10%-ды рап, біратар топтарда 20% жне одан жоары жиілікте кездеседі (арттар, ант диабетіні 2 типі). Егер салыстыратын болса: жректі созылмалы жетіспеушілігі халыты 1%-да, бронх демікпесі ересектерді 5%-да, ант диабеті – 4-10%-да, артериалды гипертензия – 20-25%-да кездеседі (1 сурет). Балалар популяциясында БСА эпидемиологиясы туралы мліметтер шектеулі. Педиатрияда БСА эпидемиологиясы негізінен бйрек жетіспеушілігіні кеш сатыларын сипаттайды, себебі БСА ерте сатылары жиі симптомсыз теді немесе аныталмайды.
|
USRDS, 2008
1 сурет – АШ бйрек жетіспеушілігіні динамикасы
Балаларда БСА-мен аурушады пен оны таралуы бойынша мліметтерді жинау зерттеуді жасты тобындаы жне бйрек жетіспеушілігіні дрежесіні сипатыны сан алуан болуына байланысты иындатылады. АШ-та БСА туралы мліметтерді 2 жерден алуа болады:
| - Бйрек зерттеулеріні жне біріккен зерттеулер йымыны солтстік америкалы педиатриялы регистрі (NAPRTCS) |
| - АШ бйрек мліметтеріні жйесі (USRDS). 2005 жылды желтосан айына дейін БСА диагнозы ойылан 6400 аса науастар туралы млімет жиналан. |