Ішкі электрмен жабдытау схемалары.
Зауыт ішіндегі электр энергиясын тасымалдауды ерекшелігіні бірі болып желіні тарматалуы мен коммутациялы жне ораныс аппараттарыны лкен саныны болуын айтуа болады, осы ерекшеліктер з бетінде технико-экономикалы крсеткіштер мен жйені сенімділігіне лкен серін тигізеді.
Жалпы жадайларда зауыт ішіндегі электроэнергияны тасымалдауды слбасы баспалдаты болып келеді. Екі жне ш баспалдаты слбаларды тадаан коммутация мен оранысты крделенілуіне келіп соады, сол себепті оларды тадаан олайлы емес. Шаын ксіпорындарда бір баспалдаты слбаларды олданан жн.
Электроэнергияны тарату слбасы объектіні технологиялы слбасымен байланысты болуы ажет. ртрлі параллельді технологиялы аым кезінде Э-ры ртрлі орек кздерінен оректену керек: осалы станциялар, РП, бір осалы станцияны ртрлі шина секциялары. Бл шара авария кезінде технологиялы процесс тотап алмау шін жасалады.
Бір-бірімен байланысты технологиялы агрегаттарды бір орек кзіне осан жн себебі орек кзі жоалан кезде барлы Э тотауы керек.
Жалпы зауыт ішіндегі электр энергияны тарату слбасыны келесі шарттарды анааттандыратын нсасын тадау ажет: Т-ны яшытарын рационалды олдану, тарату желісіні минималды зындыын тадау.
Зауыт ішіндегі электр энергияны тарату магистральді, радиалды жне аралас трлері тадалады ол жктемелерді орналасуына, мндеріне жне ораныс дегейіне байланысты.
Магистральді слбаны е басты жне е маызды артышылыы: тарату тармаыны саныны аздыы. Магистральді слба кезінде электр энергиясы орталытан (ТЭЦ, ГПП) тікелей цехтарды РП мен ТП-ларына беріледі.
Магистральді слбаларды олдану тек осалы станция нерксіпті территориясында орналасан кезде отайлы шешім болып табылады. МС-ны олдану осалы станцияны баса орек кзіне резервтеген кезде ыайлы.
Жаын орналасан біртрансформаторлы осалы станциялар р трлі магистральдерден орек алатын жадайда осы кемшілік жойылады (44 сурет).
детте бір магистральден уаты 2500 жне 1600кВА 2 цехтік трансформатор орек алады; уаты 1000кВА болан жадайда 2-3; уаты 630÷250кВА боланда - 5 трансформатор.
ТП1 ТП2 ТП3 ТП4
47 сурет. ндіріс орыныны ішкі электрмен жабдытау жйесіндегі магистральды бір жаты оректену слбасы.
Магистральге кп трансформаторлар жаланан жадайда бас учаскедегі максималды ораныс крделеніп, осы трансформаторлардаы ыса тйыталу кезінде сенімсіз болуы ммкін, бл з кезегінде магистраль мен трансформаторды арасына сатандырышты орнату ажеттілігін тудырады (47 сурет). Егер трансформатордаы бзылу орын алса, оны селективті трде шіруміз ммкін.
ндіріс орындарында то ткізгішті келесі уаттар диапазонында олдану тиімді: U=6 кВ – S>15-20 МВА; U=10 кВ – S>25-35 МВА; U=35 кВ – S>35 МВА. Аз уатта то ткізгішті кабельдік желіден еш артышылыы жо, біра та 10-15 МВа диапазонында екі вариантты да арастыран жн. 10 жне 6 кВ магистральды то ткізгіштер ток мні 1,5-2 кА-ден арты болан жадайда олданылады.
.
| ТП2 |
| ТП1 ТП2 ТП3 |
1 с.ш
45 сурет. ндіріс орыныны ішкі электрмен жабдытау жйесіндегі екі магистральден оректену слбасы.
Егер ндіріс орында барлы тарату осалы станциялары то ткізгішінен орек алса, онда БТС-ты екіншілік кернеуінде рама шиналарсыз «трансформатор- то ткізгіш» слбасы колдынылады (45 сурет). Т токтарын шектеу шін токопровод пен ТС арасына реактор орнатылады.
ндіріс орында кернеуі 6 кВ озалтыштар кп болан жадайда, БТС-ты трансформаторларыны ормалары 6-10 кВ шін орындалады.
6 кВ кернеуден озалтыштарды оректендіруге арналан ТС орек алады, ал 10 кВ алан ттынушылар.
Егер токопровод арылы электр энергияны бір ана блігі таратылса, онда то ткізгіштер БТС-ты немесе ТЕС-ты 10(6)кВ Т-ны шинасынан орек алады.
То ткізгіш трассасынан алша орналасатын тарату С жне трансформаторлы С БТС-ты немесе ТЕС-ты 10(6)кВ Т-ны шинасынан радиалды не магистральды кабельдік желілермен оректенеді.
Аппараттарды жмыс токтарын тмендету шін 6-10 кВ то ткізгіштері трансформатора ажыратыштар арылы тікелей жаланады (46 сурет, а). Бны арасында секциялы шиналара жаланатын енгізу ажыратыштары разгружаются жне то ткізгішті туелсіз оректенуі іске асады. Бл электрмен жабдытауды сенімділігін крт арттырады. Егер жктемелер ток ткізгіш пен рама шиналар арасында біралыпты таратылса, онда ток ткізгіші трансформаторды расщепленный орамасына осылан слбасы лдеайда тиімді болады (46 сурет, б).
а) 
46 сурет. Ток ткізгіштеріні осылуы.
Электр энергияны таратуды радиалды слбалары жктемелері орек кзіні центрінен р трлі баыттарда орналасан жадайда жне электр абылдаыштарды электрмен жабдытауды сенімділігіне жоары талаптар ойылан кезде олданылады. Олар бір жне екі сатылы болуы ммкін.
Тарату пункті (ТП) – кернеуі 6-20 кВ электр энергияны абылдауа жне таратуа арналан тарату рылысы. Егер ндіріс орныны сырты электр жабдытауы 6-10 кВ кернеуімен орындалса, онда бас тарату пункті (БТП) рылады, БТС мндай жадайда олданылмайды.
БТС мен БТП-нен орек алатын аралы ТП-ны жоары кернеулі электр абылдаыштары, бірнеше ТС-ы бар цех немесе ндірістік имараттарда салу жн. Сонымен атар бл принцип БТС пен БТП-ден алыс орналасан ттынушылара да (сорапты станция, компрессорлар жне т.б.) олданылады.
ТП рылысы одан шыатын 8-10-нан кем емес 6-10 кВ-ті линиялар кезінде тиімді. ТП-ні орек алатын торап учаскелеріні шекарасында, уаты айтпайтындай етіп орналастыру жн.
ТП-ні детте екі секцияа блінген бір шиналы жйемен рады (47 сурет).
47 сурет. Бір секциялы шина жйесі бар осалы станцияны слбасы.
Бл слба I категориялы ттынушылара ойылатын электр жабдытау талабын анааттандырады. КТ (КРУ) яшы саны 15-20-дан арты, крделі жне жауапты ондыраларда олданады. Баса жадайда арзан, лкен ауданды алмайтын КСО типті яшытарын олданан жн.
АВР-ді ажет етпейтін II категориялы ттынушылар шін ТП-ні шиналарын айырыш арылы секциялап, кірісте ажыратыштарды орнатпау абзал. II категориялы ттынушыларды оректендіру кезінде кірістегі жне шина аралы ажыратышты уаты 10 МВА кем емес, яшы саны 15-20-дан арты болатын жадайда ана арастыруымыз ммкін. Кернеуі U=10 кВ, Iном=100 А-ге дейін жне кернеуі U=6 кВ, Iном=200 А-ге дейін осылыстарда яшытара жктеме ажыратышы жне сатандырыш (ВНП) орнатылады. ВНП-ні олдануа болмайтын алан ТП-де майлы ажыратыштар олданылады.
10 кВ кернеуді завод ішіндегі энергияны таратуда олданады: 10 кВ кернеуді ажет ететін озалтыштарда; 6 кВ-ті ажет ететін озалтыштарды саны аз болан немесе оларды тіпті болмаан жадайында; генераторлар кернеуі 10 кВ зіндік станциясы болан кезінде. Кернеуі 10 кВ тарату торабындаы кернеуі 6 кВ орта уатты (350-1000 кВт) озалтыштар саны аз болан уаытта «трансформатор-озалтыш» слбасы олданылады.
6 кВ кернеуді кбінесе бл кернеуді ажет ететін электр абылдаыштар мен зіндік станциядаы 6 кВ генераторлар жадайында олданады.