Билет.Жас ерекшелік кезедері ымы.

1. Жасты жалпы сипаттамасы. р трлі кз арастарда даму сатыларыны згермейтіндігін длелдейді. Жас жнідегі мндай ым психикалы дамуды табии биалогиялы процес деп тсінумен байланысты. Сонымен бірге педалогия ылымыны кілдері баланы жас кезеніні биалогиялы фактор бойынша ажыратадыы. Мысалы тісіні жетілуі, даму сипатына арай болады. Бндай блу жас кезеніні анытау дрыс емес.

 

арама-арсы кз арас- жас даму білім – мен жадыларды жй жинаталуы ретінде арастырылады. Кеес кіметі психалогиясы жас кезендері тарихи сипатта болады деп крсетті. П.П.Блонский, Л.С.Выготский тжырымдамасында: тарихи даму процесінде балалар сетін жалпы леуметтік жадайлар оытуды мазмны мен дістерін згертіп отырады. Яни оларды барлыы дамуды жас кезендеріні згерісіне сер етпей оймайды.рбір жас шаы психикалы дамуды ерекше сапалы кезеі болып табылады. Оны жеке басыны зіндік рылымыны жиынтыы растыратын кптеген згерістермен сипатталады.Л.С.Выготский енбегіндегі кезендерге блу мселесі жас шаы дамудын белгілі бір дуірі немесе сатысы, дамуды белгілі бір бір шама тйы кезені деп крсетті. Мны манызы дамудын жалпы циклінде алатын орыны мен жіне дамудын жалпы зандарыны одан ркез зіндік крініс табуымен аныталды. Бір жас сатысына екінші сатысына туде брыны кезендердегі болмаан жаа рылымдар пайда болады. Жас шаы балаа оны дамуыны сол кезенде ойылатын талаптар айналасындаылармен арым-атынас ерекшеліктерімен, баланы жеке басыны психалогиялы рылымы даму денгейімен білім мен ойлауыны даму дрежесімен, белгілі бір физиологиялы ерекшеліктерімен сипатталады.2. Жас шамасына арай даму кезендері ауысуыны негізгі механизмдері. Жас кезеніні айналасындаылармен арым-атынас жасаудын даму денгейі білімдердін, абілеттерді даму денгейі арасындаы байланыс анытайды.Д.Б.Эльконин крсеткендей – даму процесіні осы екі трліше жатарыны арасындаы згеріс келесі жас кезендеріне туді те манызды ішкі негізін райды. (озаушы кшін). Мселен ерте сбилік шата баланы сырты болмыспен байланысы, оны лкендерге арым атынасы арылы днекерленеді. Яни арым – атынас стінде бала дадыларды игереді. Онда арапайым дрежедегі ымдар алыптасады, тілі жетіледі т.б. Бл баланы дербес іс рекет жасауына ммкіндік туызады.Соны жылдары Т.В.Драгунов жне Д.Б.Эльконин зерттеулерінде былай арастырылан р жас кезені су процесінде баланы басты рекеті алыптасады, олардын з араларында жеке атынастар пайда болады. Бл атынасты «рекетарылы араласу» деп атаймыз. Ересектер з ара араласуында бір-бірін силап ана емес, сонымен бірге олара деген сенімін кз арасын білдіреді.Наты кезенде затты – мазмнды басарушылар типін екі лкен топа блеміз:-«Бала – оамдаы ересек адам» жйесі бойынша жреді. Бан интенсивті барлау, ал адамды рекетке мативтер мен дадылардын адамдар арасындаы атынасы жатады. Жас баланы кіл кйімен араласуы рольдік ойында жне рдастарымен араласуында крінедітапсырмалармен мативтерді лкендер рекетінен баылайды. Осы топта баланы жалпы рекеті танымы еліктеумен сйкес.-«Бала – оамды зат» жйесі бойынша жреді.рекеттін трі бл топта бір бірінен ажыратылып айтылады. Манипулятты – затты рекет ерте сбилік жас кезенде болса, оу рекеті мектеп оушыларына, ал ксіптік оу - рекеті жоары сыныпа тн. Сырт кзге олардын бір-біріне састытары шамалы. Шындыында андай сер береді, асы, шанышы, ыдыстармен рекет жасаан немесе математика, громатикамен айналысанда. Ал жалпы алса блардын брі адам мдениетіне ызымет жасайтын арапайым элементтер.Баланы жетілуіне жетекші іс-рекет сер етеді. се келе ол толытырылып отырады.р кезенні жетекші іс-рекеттері мынандай: - Эмоционалды араласу, затты манипулятты, рольдік ойын, оу рекеті, жеке араласу, ксіптік оу. Осы лгі бойынша баланы дамуында бірінші жаына орын алады кезендер (алдына масат, мотив, дады жне адамдармен араласу) осы дамудын басты мотивтік – талап сферасы, екінші жаынан кезендері (заттармен рекет жасаандаы іс-рекеттер). Бастысы – баланы танымды рекеті йымдастыру, олардын жас ерекшелігіне арай кезендерге блу.Жас кезендерге ту барысында Д.Б.Эльконин мынандай кестені пайдаланды. Баланы дуірге, кезеге, фазаату кезеі. р дуір екі кезене трады. Дуір: Ерте сбилік ша, балалы ша, жеткіншектік ша.ажеттілігіні, имылыны дамуы. Кезене кезенге ту. дуірден дуірге ту.Баланы айналасындаы адамдар мен з ара арым-атынас тсілдері жне оны кез келген психикалы іс-рекетіні дрежесі арасындаы арым-атынас екі жатан дамиды мселен баланы іс-рекет ммкіндіктерін кенейту. Оны ажеттіліктерін згертуге байланысты. Сондай – а жас шаы кезеіне блу оамды дамуды трлі сатысында тран халыта р трлі болатыны жне мдени даму трліше болатыны белгілі. Осыан орай есеюді леумет жасына жне р баланы зіне тн хронологиялы жасынабайланысты.леумет жасы дегеніміз? Заманы талабына арай есейюдін р трлі болып келуі. оам рбір жас шаы кезеінде баладан нені талап етуге жне нені ктуге болатыны жніндегі лкендерді тсінігін белгілейді.лкендердін талабын орын стінде баланы з беттілігі, лкендермен арым-атынас жасау барысындаы айшылы «дадарыс» кезені кездеседі. Кейде бала нерлым тез секірмелі трде адам танымастай згертіп жіберетіндей згерістер басталады.Бір кезеннен екінші кезенге осылай секірмелі туі дамуды дадарыс кезені деп атайды. Ал, акселерация ымы– дегеніміз баланы шапшан даму былысын айтамыз. Бл тек дене дамуынан ана емес, аыл ой дамуынан да байалады.

1. Жаа туан бала (туан сттен бір-екі айа дейін)

2. Нерестелік ша (бір-екі айдан бір жыла дейін);

3. Ерте сбилік ша (бір жастан ш жаса дейін);

4. Мектепке дейінгі балалы ша (трт жастан 7 жаса дейін);

5. Бастауыш мектеп жасы (7 жастан 11,12 жаса дейін);

6. Жеткіншек ша (11, 12 жастан, 14, 15 жаса дейін);

7. Жасспірім ша (14,5 жарым жастан, 17 жаса дейін).