Ойын іс-рекетін алыптастыру.

арапайым ойын рекеттерін дамыту.

· Бірдей кубиктардан мнара салуа йрету.

· Ойын рекетін рау (3,4 рекет).

· рылысты ойындар – кубиктарды тиеу, оларды й рауа апару, жануарлар саябаы.

· Заттты жне ойынды рекетттерге баланы эмоциясын тудыру.

· Бір іс-рекетті екінші іс-рекетпен жаластыруа йрету. арапайым иын емес заттты ралдарды дамытуа йрету.

· зінен алыстатылан зата ол созу, егер де оны олымен алуа болмайтын болса.

· Елегенде жзіп жрген ойыншытарды аулау.

· Банкідегі са ойыншытарды жіішке аашты тік ой аламммен стау.

· ар мен ммен ойнаан кезде кректі олдану.

· Ааш баланы стауа йретіп, алы заттарды соуа йрету.

· Ойын іс-рекетінде бірнеше рет рекет жаласатындай байланыс орнату.

· арапайым сюжеттік ойындарда рлдерді дрыс орындауа йрету: жргізуші, малім, дрігер, аула тазалаыш, т.б.

8. Нтижелі іс-рекет трлеріні алыптасуы

Бейнелеуге йрету (мсіндеу, сурет салу, аппликация, рау) шынайы заттарды бейнелеу.

Жапсыру:

· нмен, балшыпен, ермексазбен, сазбен рекет жасауа алыптастыру.

· Бліктерге блуге йрету, жмсарту, шылау, тегістеу, т.б.

· Ермексазды стел стінде айналдыра отыра алаан кмегімен шелпек, шарик пішіндерін жасау.

· 3-4 элементті біріктіруге йрету.

· Затты лгісіне арап мсіндеу.

· зіні жасаан затыны маынасын айтызу

· зіні ойлаан заттарын мсіндеу.

Сурет салу:

· Бейнелеу неріндегі сурет салатын ртрлі ралдармен салуды йрету (бояу, фломастер, арындаш).

· ртрлі сызытарды салу: тзу, клденеінен, ртрлі баытта. Баса образды, ирек, сызыша, тйы, домала, сопа, шебер, т.б.

· Шаршы мен тік тртбрышты формаларды салуа йрету

· Алаан саусаымен ртрлі тсті табаларды бояышпен салу.

· арындашты кзімен баылауа йрету.

· исы жне тзу сызытарды біріктіруге йрету (шырша жне оны безендіру шариктері).

· Бір баытта немесе бір баытта емес сызытарды ішін бояуа йрету.

· исы емес былыстарды салуа йрету. Жабырды тамшысын, нктелер, араты аып бара жатанын, арды жауанын, шыршадаы шамдарды жануын.

· Мынадай ережелерді сатауа йрету: тзу отыру, суретті тек ааза салу, аазды умаждамау, арындашты шын сындырмау, жмыс аяталысымен стел стін жне материалдарын жинау.

рау:

· Керекті рылыс элементтерін лгіге арап растыру. 4-5-6 элемент «маан да сондай».

· Бірдей кірпіш немесе кубик аланан пирамиданы салуа йрету.

· Кірпіштерді клденеінен ойып темір жол салуа йрету.

· зіні раан затымен лгісін салыстыруа йрету.

· Кубиктермен кірпіш арылы машина, стел рау.

· зын таятан жне екі бірдей кубтан орынды жасау, екі бірдей тік кірпіштерден апа жасауа йрету.

· Кірпіштерден жиаздарды растыруа йрету: диван, тсек, стел, орынды.

· Кірпіштер мен кубиктерден баспалда жасауа йрету.

· ш жаты шатырмен жне трт кірпіштен терезесі бар й жасауа йрету.

· Баланы зі ойлаан затын растыру жне оан растыруа ммкіндік беру.

Аппликация:

· аазды екіге бктеп жапсыру. Крсетілген затты жасауа йрету.

· Заттарды ааза ыайландыру, бояу, желім, матамен олдануа йрету.

· Заттарды желімдеуге йрету – саыраула, й, алма, ияр, шарик, кубик, т.б.

Ебек трбиесі.

· Баланы арапайым трмысты ебекті орындауа йрету – ойыншытар мен зіні жеке затын орнына ою.

· Анасына блмені жинастыруа кмектесу (ша срту, глдерді суару).

· зіні ая киімі мен киімін тазалыта сатау.

· айшы жне баламен жмыс істеуге йрету.

Ата-аналар шін нсау:

Тмендегілерді стану:

Кнделік, ол ата-аналара динамикалы жаымды дамуын баылауа кмектеседі.

· Баланы рекетімен жасалан альбом.

· Фотоальбом, онда баланы суреті мен туан-туыстарыны суреті болуы тиіс.

Сіз саба барысында мынаны ескеруііз тиіс:

Ойынды немесе жаттыуларды тсіндіргенде шыдамды болыыз. Баламен сйлескен кезде сзін блмеіз. Тапсырманы арапайым жне тсінікті тсіндірііз. Баланы рекеттері шін мадатау жне сра ою. Баланы жетістіктеріне шынайы уаныыз, аямай мадатау. Жаттыулар мен ойын формаларын йымдастыру. Іс-рекетті ауыстыру жерде, стел стінде, имыл-озалыс.

Сюжеттік ойындар шін мынадай жина болуы тиіс: «Балалар ыдыс-аяы», «Балалар жиазы», «Жеміс-жидектер жинаы», «рылыс жина», т.б.

Танымды рекеттерді дамытушы ойындар: Сеген татасы «Пошта жшігі», матрешкалар, пирамидалар, конструкторлар, мазайкалар, ртрлі лотолар, т.б. ртрлі мамандыа байланысты ойыншытар, мысалы, капитан шін дрбі, фуражка болуы тиіс. Дрігер шін халат, стел, тая, градусник, науас адамдар – уыршатарды болуы тиіс.

Сурет салу шін: трлі-тсті арындаштар жинаын, ртрлі пішіндегі бояыштар, ааз жинаы керек.

Мсіндеу шін: ермексаз, саз, амыр, жмыса татай керек.

Аппликация шін: айшы, трлі тсті ааздарды жинаы, арындаш пен желім.

Тіл дамыту шін: затты суреттерді жинаы, жемістер, жидектер, жабайы жне й жануарлары т.б. лотосюжеттік суреттер балалара арналан леі бар кітаптар.

са олды моторикасын дамытушы ойындар: моншатар, банкадаы материалдар (брыш, фасоль).

з-зіне ызмет крсету шін: баланы ол орамалы, тіс щеткасы, тараы, айнасы, асханаа керекті ралдары (асы, трелке, стакан, шанышы) болуы керек.

Шыдамды болыыз.

Мадатау шін олыызды берііз немесе бетінен сйііз!

Блім 3

Ата-аналармен жмыс

Ата-аналарды оыту процесінде педагогикалы-коррекциялы жмыстар жргізу ажет. Ересек адамны баламен арым-атынасындаы мдениет рекеттері туаннан берілмейді. Ол тек отбасыны мыты тірегі арылы зін-зі трбиелеу барысында алыптасады. Біра тжірибе крсеткендей ата-аналарды арнайы біліммен амсыздандыру арылы баланы трбиелеуге болады. Ата-аналардан локотек мамандарды жмысындаы жемісі крінеді. Осылай олар баланы жмыса абілеттілігін оытады. азіргі кездегі концепция бойынша арнайы білімді ажет ететін балаа интегративті жол таба білу дефектілік рылымына баа беру шін баланы анасымен жне отбасы мшелерімен байланысы маызды. Біра та бріне млім отбасыны мірі сіресе ерекше бала сіп келе жатан отбасы шін. Мндай отбасы иын кезедерді басынан жиі ткізеді. Ал, кейбіреулері шін те иын, елестету ммкін емес жеіс пен уайым, баыт пен уаныш атар жреді. Психофизиологиялы дамуында ерекшелігі бар балаларды отбасына жйелі трде беретін кмек ол педагогикалы іс-шараларды жне комплексті емдеу лекотекада жргізіледі. Коррекциялы бадарлама педагогикалы, психологиялы жне леуметтік кмек балаа жне оны отбасына беру.

Лекотека мамандарыны жмысындаы негізгі баыттар:

1. отбасындаы арым-атынас гармониясы.

2. психологиялы коррекция анасыны жадайы.

3. баламен ата-анасы арасындаы коррекция (тзету)

4. психофизиологиялы ммкіндіктері бар балаа адекватты баа беру.

5. Ананы маманданан тзеті жне методикалы рекеттерге йрету баланы й жадайындаы жмыса йрету.

6. Анасын маманданан трбиелі тсілдерге йрету, бл баланы жеке тлалы асиеттері шін.

Біз осылара сйене отырып, келесі баыттарды жзеге асырамыз:

1. Анасыны осы мселе бойынша алыптасан тсінігін алыптастыру, зіні еркінен жне оамны абылдауынан ауысу. (алай йренем? Мен білмеймін).

2. Анасыны зіндік баасын ктеру, зіні ебегін ол баласыны жеткен жетістіктерінен кре алу.

3. Анасыны психологиялы ішкі жадайыны коррекциялы жадайы: уайымдау, баласыны ерекшелігіне байланысты оны жеткен жетістігін кру.

4. Анасыны жеке тлалы асиеттері баласымен арым-атынас процесінде туындауы, анасыны уайымдау кйінен енді ол шыармашыл тлаа айналып баласыны ммкіндіктерін жзеге асыруа тырысады.

Басынан бастап отбасымен танысу ата-аналарды лекотек мамандармен жмыс істеуге даярлыын тексеру.

Лекотека мамандар балаларды ата-аналарымен йде жргізілетін жмыстармен таныстырады, олара психологиялы -эмоциональдік кмек береді. Ата-аналар здеріні иындытарын анытауа иналатын, здері ойлаан мселені: стандартты емес баланы трбие мселесі ата-аналарды негізгі рекеті болып табылады. Бл негізгі сра, ата-аналарды жауап алысы келетіні, біра блара арнайы мамандарды да жауап беруі иын. Шынымен де арапайым жауап болмайды, брі де оианы зіне байланысты.

Ата-аналарды баланы тсінудегі иындыы:

· Ауыр абылдау, ауырлы кйзеліс, жеіске кмнмен арау.

· Анасы мен баласыны эмоционалды арым-атынас жеткіліксіздігінен.

· Ата-аналар балаларыны шынайы даму дегейіні ммкіндіктерін бааламау

· Арнайы тадалатын дамытушы жне ауіпсіз ойыншытарды ескермеу салдарынан.

· Ата-аналар балаа шамадан тыс ойан талаптар салдары.

· Балаа аз уаыт кіл блу салдарынан.

· Ата-аналар здеріні науас балаларынан ялуы.

Лекотека мамандар мына шарттарды сынаны дрыс:

· р бала жеке тла;

· арнайы білім алуды ажет ететін бала седі, оны міріні айналымы да баса балалар секілді;

· р балада зіні абілетіне сай ммкіндігі болады, оларды ашып крсетуге тырысу керек, оларды олдап, демеу беруіміз тиіс;

· интеллектуалды дамуды бзылуы – ол тсінікті бзылуы.

р отбасында баласыны ммкіндіктерін ртрлі баалайды. Кейбір ата-аналар баласыны дамуындаы прогресті байамай, немрайлы арайды. Кейбіреуі баласыны абілетін асырып жібереді. Мндай жадайда педагогтар мен дрігерге оай сопайды: олар баланы алда андай иындытар ктетінін, тапсырманы орындау барысында, оларды алай жеу керектігін айтады.

Лекотека педагогтар ата-аналара азана болса да баланы жетістігін крсетуге, дамуындаы згерістерді крсетуге тырысады. Егер бала шилерден арапайым фигура жасай алмаса да, ол шилерді айтадан орапа жинауа шамасы келеді. Тек аздап шыдамдыла танытып, баланы зіні шамасына сай тапсырмаларды орындауы тиіс. Лекотек мамандар мндай отбасылармен жмыс жасаанда мият болып, отбасындаы татулыты сатауа тырысады. Себебі, арнайы білімді ажет ететін бала отбасыны сйіспеншілігін сезінуі тиіс.

осымша кмектерге жгінетін болса, бізді ата-аналар здеріні масаттарына жете алмаан кездері де болды. Аналармен тзету жмыстарын жргізу нтижесінде тмен крсеткіш крсетуді себебі оны жеке тлалы оиалара байланысты ата-аналарды тотамдары, психологиялы жарааттара келіп сотырады. Сондытан да мндай адамдар оршаан ортадан йлесімділігін таба алмай байланыс жасауды иналады. Олара мысал шін бір ажайып оиа сену, ертегіден жазылу, т.б., баланы бір стте баытты ете алады деп здерін кндіреді, арнайы білім алуды ажет ететін баланы кнарлы шін берілді деп, отбасындаы татулы ол туан со бзылды деп абылдайды. Арнайы білім алуды ажет ететін балаларды ата-анасын баланы оытудаы, сондай-а баса да жеке тлалы мселелер арнайы білім алуды ажет ететін ата-аналар шін трбиелеудегі мселелер, мінез-лын алыптастыру т.б.

Лекотека мамандар мынадай психологиялы тзету жмыстарын йымдастырады: топты тренинг. Тренинг бір айда бір рет жргізіледі. Психокоррекциялы жмыстарды нтижесі крсеткендей рамы 5-6 адамнан тратын «ашы» топты жмыстар.

Бірінші кезекте ана зіні топтаы жмысымен таныстырылады.

· Сенімді арым-атынас орнату. Егер ана баласымен шынайы болмаса онда біз онымен араласа алмаймыз, басалара зі туралы айтып, тсінік алдырады.

· арым-атынаста шынайы. Егер шынайылы болмаса біз алай араласа аламыз.

· Топтаы пияны сатаушылы. Топтан тыс онда болып жатан оиалар туралы ешкім ештее айта алмайды. райсы топта айтылан пиялар пия болып алуы тиіс.

· Топ райсысына олдау беруі тиіс (кеес беру, ммкіндігінше тыдау, жылы сз, т.б.)

Саба барысынды талыланатын мселе отбасындаы мселе, дамуында кемістігі бар баланы трбиелеу.

Психокоррекциялы жмыс нтижесінде ата-аналарда отбасында, оамда белгілі бір мінез алыптасты, жаымды ойлар, стресстік ситуациялардан ашуа кмектеседі. Ата-аналар жасы арым-атынас орнатып, педагога здеріні жетістіктері туралы айтып бліседі.

Лекотека мамандар ата-аналара йретілмейтін бала болмайтынын крсетті. Кнделікті саба оан о серін тигізіп оймай, ары арай мірге бейімделуге кмектеседі. Коррекциялы кмек беру жмыстарыны баытында лекотек мамандар ата-аналара ерекше дамуы бар балалар туралы керекті малмат береді.

р жадайда р отбасыны мірі, оны рамы, мдениет дегейі ескеріледі.

Арнайы білім алуды талап ететін балаларды трбиелеудегі негізгі ажеттіліктер:

· Гиперопека – балаа эмоциональдік назар блінбеуі, тактикалы рекет. Ата-аналар баланы ктіміне формальді арауы, тек ана физикалы ажеттіліктерді з-зіне елестетіп анааттандырады. Бл жадайда бала зіні ересек адама керек еместігін сезінеді.

· Гиперопека – шамадан тыс баылау, баланы з бетімен болуына ысым жасау. Кптеген заттара тыйым салу, ал бйры орындалмай жатса жазалау, ескертуді жиі болуы.

· «Отбасы кумирі» - бала те атты сйіспеншілікте седі, ыли кзайым болуа тырысады, лидер, осыан ешандай кш жмсамайды.

· Ересектер тарапынан баланы эмоционалды бас тартуы. Бндай трбиеде баланы зіне сенімсіздігі, керексіздігі сезіледі. Балада коммукативтік байланыстары алыптаспайды.

· атал арым-атынас, ол немрайлыты пайда болуы салдарынан немесе ашы физиологиялы ктім болмаандытан ары арай эмоционалды бас тартумен жаласуы ммкін.

· «Маятниктік трбие» - бл айтыландара арсы трбие, стильдерді крт ауысымы. Бл стиль р кезедегі трбиені ауысымынан болады (баланы ата-анасы мен ата-жесі). Мндай рекет балаа кері серін тигізуі ммкін. Ішкі жан дниесінде ыайсызды туындауы ммкін.

Отбасыны кші те зор, оны жеке тла болып алыптасуына айналадаы жаындарды йымдасан рекеті, баланы мірін максималды трде дамуын жігерлендіріп, баланы психикалы дамуындаы теріс жатарын жоюа кмектеседі. Ол шін отбасыны дамуында ерекшелігі бар баламен таныстырамыз, оны ммкіндіктері мен перспективалы дамуын, дрыс тізімдік ретті талап ету, тзету жмыстарыны баытын анытау, мірге ажетті абілеттерін дамыту. Бала з-зіне ызмет крсетуден тыс: з бетімен киіну, т.б. жеке тлалы ммкіндіктерді салдарына жктелетін міндеттер: ойыншытарды орнына ою, заттарын ыайландыру, стел жасауа кмектесу, т.б.

Уаытылы крсетілген тзету жмыстары баланы дамуындаы жеткіліксіз тстарын жетілдіруге, онымен атар толы дамуды ыайластырады. Ата-аналара ойылатын талаптарды бірі - мамандарды берген кеестері мен й жмыстарыны орындалуы. Сонымен атар, отбасыны леуметтену жолдары арастырады, ересек балаа адекватты тсілдерді олдану арылы трбиелеу. Ата-аналар баласыны ерекше дамуы туралы малматтарды ала отырып, олармен алай жмыс жасау керектігін, отбасы жадайында ары арай дамуды жетілдіру жолдарын іздестіреді.