Ата-аналара арналан кеестер 4 страница

Сондай-а, педагог немі баланы материалмен жне оны жекелеу ерекшеліктерін танысу дрежесін есепке аланы жн. Мектепке дейінгі жаста ойлауды ш негізгі формалары зара тыыз байланысады:

1. крнекілі-имылды;

2. крнекілі-бейнелі;

3. ауызша-логикалы.

Ойлауды бастапы кезеінде абылдауа сйене рекет алыптасады. Педагог баланы практикалы іс-рекеті жолын алдын ала баыттайды, бір заттан екінші зата, баса, таныс емес жадайлара кшу рекетіні алыптасуына кмектеседі. з рекетін ауызша жалпылау толы бейне пайда болуына жне ойдаы жоспарды жзеге асуына келеді. Саба барысында келесі тсілдер олданылады: салыстыру, жалпылау, арама-арсы ойып салыстыру, аналогия, табиат былысы мен объектілері арасына байланыс орнату, белгілі фактілерді топтастыру жне жйелеу, пікір трінде длелдер жне ой орытындысын алыптастыру.

Ойлауды крнекілі формасыны з уаытында алыптасуы танымды іс-рекет дамуын згеретеді жне балаларды мектепке оуа дайындыта маызды буын растырады.

Біртіндеп оуды серімен аыл-ой рекеті алыптасуына кшу жзеге асады, олар кшейген крнекілі жоспарда орындалады. Сонымен оса балаларда бадарлы рекет (сынаулар) алыптасады, олар балаларды кру бадарынан санды белгіге кшуге ммкіндік береді. Балалар оуды ыпалымен мнді жне болмашы заттарды белгілерін бліп крсетеді, жасалан бейне аналогиясын жне шынайы заттарды орнатады. Бліп крсеткен белгі жалпылауды белгілі бір дегейіні белгісі болады. Коррекциялы-дамытушы оыту серімен бала себептері мен ажеттіліктерін баса, леуметтік жне эстетикалы маызды дегейге ауыстыруа болады. Балалар аыл-ой ерекшеліктері дамуымен тек ересектерді сраулары мен тапсырмаларына ана жауап бермейді, сондай-а з ойындаын суретке салуа абілетті. Тіпті сйлеген кезде жасалан бейнеден, андай да бір жасы нрсе салу шеберлігінен анаат сезімін алады.

Балаларда ойыншытара жне олармен жмыс істеуде ызыушылы туады. Ересектер балалар іс-рекетіне йымдастырушы жне ызыып, эмоционалды осылан ойындарды ойнау кезінде серіктес ретінде атысады. Ойын барысында балаларды крсетілген ойындарда шынайы процестермен, рекеттермен жне арым-атынаспен таныстыру:

- рлге ену;

- ойын рекеті мен заттара жаымды эмоционалды атынас ру;

- балаларды кнделікті тжірибесіне зейін ою;

- олар мірде алай рыланын белсенді еске тсіру;

- ойын рекеттерді логикалы жйелілігін ыну.

Оу барысында сюжетті-рлдік ойыны кезінде шынайы заттар мен табии німдерді масата лайыты олдану. Мектепке дейінгі балаларды ерекше оытуда аыл-ой дамуы сюжетті-рлдік ойында келесі кезедерді есепке алады:

- алдаы ойын таырыпты есепке ала отырып масата баытталан баылау ткізу;

- кргендері туралы гімелесу кезінде балалар оршаандары туралы ымдарды айындау жне анытау;

- алдаы сюжетті-рлдік ойындар шін атрибуттар дайындау;

- отайланан нсада (жеке зінділер, эпизодтар) ойындарды ткізу;

- сюжетті ойындарды дамуы мен тередеуі.

Ойындарды жоары дегейге ауыстыру белгілі бір жадайларда жзеге асады: ересектер балалара ойын маынасын тсінуге, рлдерді блуге, оны тілуін жоспарлауа жне ммкін сюжетті вариация алыптастыруа кмектеседі. Балаларды назарын дрыс ойын рекетіне ана емес, сонымен атар трбиеде позитивті сезім мен мейрімді атынас арасындаы зара арым-атынаса аударуы ажет. Сюжетті-рлдік жне театрлы ойындарда леуметтік арым-атынас жасау мен ыну іс-рекет масаты мен ралы болып табылады, мектепке дейінгі жастаы балаларда тек жетекші іс-рекет ана емес, сондай-а жаымды сапа мен атынас алыптасады.

оршаандармен танысу бойынша коррекциялы жмыс трлі заттар мен былыстар туралы ым жне абылдау, сонымен оса адам, оны іс-рекет трлері мен табиатпен зара атынасы туралы алыптасуына баытталан.

оршаан ортамен танысу баланы сезім тжірибесіне байытады, барлыына зейінді болуына йретеді. Ерекше білімді ажет ететін баланы кру жне арауа, есту мен тыдауа, стап кру мен дмін сезуге йрету маызды, кргендерін ауызша орытындайды. Балаларда оршаан туралы адекватты ым алыптастыру кезінде сз шін сезім негізі жасалады. Бала ауызша объектілер, былыстар мен атынастарды (тапатар, гімелер, ертегілер, ледер) абылдауа дайындайды.

Уаытша ымдар, уаыта баытталуды алыптастыруа сондай-а оршаан ортамен танысу енгізілген, себебі балалар з іс-рекеттеріндегі уаыт пен темпті маыздылыын тсіне бастауы, баылауды бастапы дадыларымен игеруі шін берілген. Табиатпен танысу процесінде балаларда табиат объектілері мен былыстарды зара байланысы туралы ым алыптасады, балалар байланыс себептерін кру жне тсінуге йретеді. Сонымен атар балаларды экологиялы трбиесіне аса кіл блінеді. оршаан ортамен танысу бойынша саба келесі баыттар бойынша ткізіледі:

- леуметтік мір былыстарымен танысу;

- адам баласымен жасалан заттар лемімен танысу;

- табиат былысы жне табиатпен (тірі жне лі) танысу.

- айналамен танысу баланы аыл-ой дамуыда мнді озалысты амтамасыз етуі керек.

оршаан ортамен танысуда балаларды аыл-ой дамуында мнді жылжуларды амтамасыз ету керек.

Ересек пен баланы мазмнды атынас процесі мектепке дейінгі трбие мен оыту жйесі шін маызды болып табылады. Ол жалпы жне ерекше оыту-трбиелік масатта негізделеді, дені сау, белсенді, сйлесе, ойнай, уанта, сурет сала, ебек ете алатын бала сіруге ммкіндік береді. Спецификалы баыттар баланы танымды іс-рекетінде екінші айтара ауытулара нтижелі коррекциялар жргізу, затты-даму ортаа, ересектерді балалармен атынасты адекватты формасына ерекше талаптар шін жадай жасауа баытталан.

Денсаулы сатауа арналан оыту жйесіні екі баыты бар:

1.Мектеп жасына дейінгі балаларды денсаулыын сатау, ныайты жне жетілдіру шін жадайлар жасау, адамны денсаулыыны рлі туралы ым алыптастыру.

2. Екінші – мектеп жасына дейінгі балаларда дені сау болуа ажеттілік, салауатты мір салтын стану, денсаулыын сатау мен ныайтуды діс-тсілдерін кейбіреуін игеруді алыптастыру.

Мектеп жасына дейінгі балаларда жеке мдениет негіздері жинаталады, рамына баланы шынайы затты леміне, адамны олынан жасалан заттар, з мірі мен іс-рекеті былыстары, з-зіне, оам міріні былыстары жне оршаан адамдара бадары жатады.

Барлы леуметтік даму бойынша жмыстар толыымен ртрлі жастаы оршаан адамдармен балаларды продуктивті зара рекеті дадылар алыптасуына баытталан, оларды мектепке оуа дайындыы, ал орытындылай – оамдаы мірге бейімделуі.

Балаларды сйлеуіні дамуы мен коммуникативті абілеттерін алыптастыру балаларды барлы іс-рекетінде, кнделікті мірінде, отбасы мшелерімен арым-атынас процесінде, сондай-а арнайы сйлеуді дамыту сабатарында болады. Балаларды сенсорлы трбие, ойлауын алыптастыру сабатары барысында оршаан орта туралы кзарас жне абылдау бейнелері жасалынады, заттарды асиетін жне сапалар бейнелейтін сздерді мегеру жзеге асырылады, жадайларды бірізділігі мегеріледі. Барлы мегерілген леуметтік жне эмоционалды тжірибе сзде бекітіледі жне жалпыланады, ал сйлеу мазмнды негізге ие болады.

Жмысты алашы кезедерінде балаларда вербалды емес арым-атынас формаларын дамытуа кп кіл блінеді – ересек адамны бетіне тік арау, сілтеме, шаыру имылын тсіну, эмоционалды арым-атынас формасы ретінде слемдесу жне оштасу имылдарын орындау. Кейінде бл формалар вербалды арым-атынасты алыптасуымен з маынасын жоалтпайды, ал дамыта жне жетілдіре тседі.

Сйлеуді дамытуа арналан арнайы сабатар барысында балаларды баса іс-рекет трлерін мегерілген сздік материалы жйеленеді жне жалпыланады, сздігі кеейтіледі жне натыланады, байланысты сйлеуі белсендендіріледі. Сонымен атар коррекциялы міндеттер жзеге асырылады: сйлеуді негізгі атаратын ызметтері алыптасады – тіркеуші, кмек крсетуші, танымды, реттеуші жне коммуникативті, сонымен атар балаларды дыбысты дрыс айту коррекциясы бойынша жмыс жзеге асырылады. рылымды кп зырлы йымдастырылан іс-рекет балаа оыту серінен рбылары жне ересектермен зара рекеттесуді жаа дегейіне туге, зіні е жасы тлалы асиеттерін дамытуа жне леуметтік белсенді рекет жасаушы, толы ылы мшесі болуа ммкіндік береді. Білім алуа ерекше ажеттіліктері бар балаларды коррекциялы-дамыту баытыны жоарыда аталан баыттарымен атар балаларды жазуа даярлауа ерекше кіл блінеді. Мектеп жасына дейінгі балаларды жазу дадыларын мегертуге байланысты даярлыын алыптастыру бойынша коррекциялы жмысты мазмны келесі баыттардан трады:

1. олды жалпы жне са моторикасын кру - моторлы координацияны дамыту.

2. Кру зейіні жне кріп абылдауды алыптастыру.

3. Кеістікте бадарлауды алыптастыру жне дамыту.

4. Есту зейіні жне есту – моторлы координацияны дамыту.

5. арпайым негізгі графикалы іскерлік жне дадыларды дамыту.

Балалармен жргізілетін коррекциялы жмысты жоарыда аталан баыттары оытуды рбір жылында балаларды жас ерекшелік ажеттіліктерін жне ммкіндіктерін ескеру арылы ауыстырылып отырады. Оытуды бірінші жылында олды жалпы моторикасыны дамуына, ол саусатарыны функционалды ммкіндіктерін, кру-моторлы координацияны дамытуа ерекше кіл блінеді.

Оытуды екінші жылында кру зейіні жне кріп абылдауды, сонымен атар кеістікте бадарлауды дамытуа негізгі кіл блінеді.

Оытуды шінші жылы саба барысында есту зейіні жне есту-моторлы координацияны дамытуа кп кіл блінеді.

Оытуды тртінші жылы балаларда негізгі графикалы іскерліктер жне дадыларды алыптастыруа, тапсырмаларды бір пара аазда дптерлерде орындау іскерлігін алыптастыруа арналады.

Ерекше білім алуа ажеттіліктері бар балаларды жазу дадыларын мегеруге даярлауа баытталан, коррекциялы жмысты кеземен ткізу материалды мегеруді бірізділігін, жйелілілгін амтамасыз етеді жне толытырушы сипаттаы мектепке дейінгі білім беру мекемесіні педагогикалы рдісіні негізгі блімі болып табылады.