Эпидемиологиялы дістерді рылымы
СЖ
Таырыбы: Эпидемиялы процесті ртрлі халы топтары арасындаы крінуіні азіргі кездегі сипаттамасы
Абылдаан: Ильясов Б.Б.
Орындаан: Серик Н.С.
Топ: 304 ЖМ
Астана 2017 ж
Жоспары:
I.Кіріспе:
II.Негізгі блім:
· Эпидемиологиялы процесс тсінігі;
· Эпидемиялы процесті ртрлі халы топтары арасындаы крінуі;
· азіргі кездегі сипаттамасы.
III.орытынды.
Пайдаланылан дебиеттер тізімі
Кіріспе
Эпидемияны озалушы кші, жне берілу механизмі, инфекция кзі туралы тсінікті, жалпы эпидемиялогия теориясын алаш деп жасан Л.В. Громашевский эпидемиялы процесс туралы ілімні негізін алаушысы. Л.В. Громашевский анытамасы бойынша, оздырышты иесі организмінде болуы жне оны сырты ортаа шыуымен алмасып отыруы эпидемиялы процесті здіксіз ласып отыруына жадай жасайды.
«Эпидемия» деген ымды тар маынада «Эпидемия» деп, ке маынада «эпидемиялы процесс» деп екіге бледі. ртрлі жпалы аурулар эпидемияларыны пайда болу себептерін талдау кезінде Л.В.Громашевский (К.Сталлибрасс,1936 сияты) ш жадайа кіл аударды. Эпидемия пайда болу шін бірінші,е ажет жадай ,инфекция оздырышыны кзі болуы ажет. Инфекция кзі болмаса, ешандай эпидемия да,тіпті, жеке ауру да пайда болуы ммкін емес.
Біра эпидемиялы процесті пайда болуы шін міндетті трде екінші бір ажетті жадай керек болады. Ол сырты ортадаы азды-кпті зіндік факторлар арылы оздырышты эстафетамен (зілмей) берілу ммкіншілігіні болуы болып табылады.
Негізгі блім
Эпидемиялы процесс деп – инфекциялы ауруларды бірінен кейін бірі жретін ажырамайтын тізбек, яни жымдаы инфекциялы ауруларды таралуы.
Эпидемиялы процесс ш элементтен трады:
Инфекция кзі болып табылатын инфицирленген адам жне жануар азасы;
оздырыш тасымалдауын немесе жышты бастамасыны берілу факторларын амтамасыз ететін сырты ортаны ртрлі элементтері, яни беріліс механизмі;
з кезегінде оздырыш айналымыны келесі циклінде инфекция кзі болып табылатын абылдаыш адам азасы;
Инфекция кзі – бл, осыдан адамдарды, жануарларды немесе сімдіктерді жтырылуы жретін, оздырышты мір сруіне шынайы орта ретінде ызмет ететін объект- жтырылан адамны (антропоноздарда) немесе жануарларды(зооноздарда) азасы (организмі).
Эпидемиялы оша-бл инфекция кзі орналасан орын жне оны маайындаы аума. Осы шектелген аумата наты жадайда науас адамнан сау адама оздырыш берілуі ммкін. Эпидемиялы оша эпидемиялы процесті бір блшегі болып келеді жне де эпидемиялы процесті таралуын бгейтін орта болып табылады.Эпидемиялы оша жанялы,ндірістік немесе мекемелік болуы ммкін. Инфекциялы ауру бір адамнан екінші адама жып отырса, инфекция айлап,жылдап жаласын тауып отырады, таралу жолын таппаса тотап алады.
Эпидемиологиялы талдауды масаты эпидемиялы процеске сер ететін факторларды, оны таралу задылытарын жне індетке арсы шараларды тиімділігін анытау. Эпидемиологиялы талдауды орытындысына арай инфекциялы аурулара арсы шараларды жоспары жасалады. Эпидемиологиялы талдауды жасау шін айматаы табии жадай, санитарлы жадай, экономикалы, демографиялы даму туралы, инфекциялы аурулармен сыраттану, оздырыштарды патогенділігі, атарылан эпидемияа арсы шаралар туралы мліметтер ажет. Ауылшаруашылы жануарларыны саны, инфекциялы аурулар туралы мліметтерді ветеринарлы ызметкерлерге береді.Халы саны,жасы, ксіптері туралы мліметтерді статистикалы блімдер береді. Эпидемиологиялы талдауды жасау шін жергілікті айматы картасы р блшектерді кесіндісі керек. Дрігер эпидемиологты кмекшілері мліметтерді жинауа, Эпидемиологиялы талдауды жасауа, ауырт жаттарды сатауа белсенді трде атысады.
Эпидемиологиялы процесті белгілері «симптомдары» интенсивті жне экстенсивті крсеткіштер болып саналады, яни уаыт боиынша, ауматаы таралу бойынша жне рбір халы топтары арасында кріністері бойынша сипатталады. Статистикалы крсеткіштер эпидемиялы процесті санды жне сапалы белгілері арылы сипатталады.
Эпидемиялы процесті санды белгілері:
· Сыраттануды даму динамикасы;
· Инфекцияны ошаты крінісі (пайда болан уаыты, ошатарды саны, т.б);
· Сыраттанушылы дегейі (лім-жітім, тасымалдаушылы);
· Жыл ішінде таралуы (маусымды жоарылауыны арыны).
Сапалы белгілері:
· р трлі ксіптік топтар бойынша (жмыс орнында науастарды саны, йымдастырылан балалар мемкемелерінде);
· Ауматар бойынша (лем, мемлекет дегейі немесе жеке аймаы, республика, облыс, аудан);
· ала жне ауыл трындары арасы бойынша;
· р трлі жас топтары бойынша;
· Жынысына арай.
Эпидемиялы процесс санды таралуына сйкес 4трлі болып келеді:
Спорадиялы,кездейсо,бірен Саран сыраттанушылы-бір белгілі аймаа тн, белгілі сыраттанушылы дегейі, бір- бірімен байланысы жо инфекциялы ауру.
ршу-шектелген аумата,жеке жымда немесе жымдардаы топтарда бір мезгілде адамдарды науастануы
Эпидемия-инфекциялы ауруларды бкіл халы,лкен айма,ала,аудан ішінде жаппай науастануы.
Пандемия-инфекциялы ауруды жаппай, елден елге таралуы
Эпидемиялы процессті ауматы таралуы бойынша:
А) лемдік
Б) айматы
лемдік нозоареал- деп науасты бкіл дниежзінде таралуын айтады. Мысалы: туберкулез, бруцеллез, дизентерия, грипп т.б.
Айматы нозоареал- деп-ауруды кейбір шектелген ауматарда таралуы. Мндай жадай табии-ошаты зоонозды инфекциялара тн.мысалы: тырыса ошатары отстік шыыс азия ауматарымен шектеледі, йткені осы жерлерде тиісті леуметтік табии жадай тырыса оздырышыны ніп-сіп таралуына ыайлы болып саналады.Одан баса экзотикалы сыраттанушылы жне эндемиялы сыраттанушылы деген ымдар ажыратылады.
Экзотикалы сыраттанушылы-деп оздырышты баса жерден келгенде,осы жерге тн емес ауруды пайда болуын айтады.
Эндемиялы сыраттанушылы деп табии жне леуметтік жадайа байланысты осы жерде траты алыптасан ауруларды айтады.Эндемиялы аурулар бір белгілі аймата таралан,сол айматы леуметтік табии жадайына тн инфекциялы аурулар.Мыс: белгілі айматы табиатында кенелер мір срсе, сол жерде кене энцефалиті аурулары таралады.
оздырышты берілу механизмдері мен оны іске асыратын факторлар ауіп атерлі топтарды анытайды. Аэрозольді механизмімен таралатын аурулар шін (тмау,менингит),йымдасан жымда те кп кездеседі(фабрика зауыттар)жне т.б
Эпидемиологиялы дістерді рылымы
| ДІСТЕМЕЛІК ДІСТЕР Эпидемиологиялы тексеру мен адаалау а) инфекция ошаын тексеру б)ауматы барлаумен сараптау в) микробиологиялы. Серологиялы. Иммунологиялы. Паразитологиялы, энтомологиялы, санитарлы-химиялы дістер Аналитикалы дістер а)оиа – баылау трінде зерттеу б) когортты зерттеу(біркелкі топты зерттеу) Статистикалы дістер Эксперименталды діс Математикалы лгілеу | Зерттеу масаты Инфекциялы ауруларды пайда болу жадайын мен себебін анытау:ауіп- атерді алдыы себебін анытау:эпидемиологиялы диагноз ою; ауруды этиологиясын длелдеу, эпидемиялы процеске атынасатын буынаятылар трі, кеміргіштер: аумата инфекциялы ауруларды пайда болу ммкіндігін, эпидемиялы жадайды асындырмау шараларын анытау. ауіп атер факторларын болжап баалау, орытынды жасау. Эпидемиологиялы дигноз ою; ауіп-атер фактора байланысты індетке арсы шараларды баытын анытау Сыраттанушылы дегейіні дрыс дрежесін санды баалау;індетке арсы жне алдын алу шараларыны тиімділігін анытау Болжауды длелдеу; індетке арсы жмыса жне алдын алу шараларына олданылан жабдытар мен дістерді санды тиімділігін баалау Эпидемиялы процесті крінісін болжау |
Эпидемиялы процесті ртрлі халы топтары арасындаы крінуі.
Жаса байланысты критерилерге сіресе балаларды инфекциялы ауруын айтуа болады.Осы ауру ауа тамшылы тарайтын ауруа жатады.азіргі кезде е жоары крсеткіште балаларда тарайтын инфекциялы аурулара:полимиелит,гепатит А, дизентерия. Осы аурулар жасы кіші балаларда болатыны, йткені оларды иммунитеті тмен. Жне жасспірімдер арасында фекальды-оральды жолмен беріледі.
Басаша инфекциялы аурулар сипатамасы бойынша професияа байланысты аурулар: бруцеллез, лептоспирозы.
Осы трындар кп оныстанатын айматарда сіресе нозологиялы формалы инфекциялы аурулар жатады,сіресе алада кп кездеседі.Кейбір оздырыштар трындар аз оныстанатын жерлерде кездеседі.
Эпидемиялы процесті крінуі, сипаттамасы
Эпидемиялы процесті ішкі реттелу задылытары, яни оздырышпен ие арасындаы рекеттестік трлі сырты кріністермен сипатталады.Оан тікелей ішкі реттелу механизмдеріні ыпалымен атар леуметтік — табии факторларды сері мол болады, эпидемиялы процесті осымша озаушысы болып табылады.
Эпидемиялы процесті осы ырына Л.В.Громашевский кп кіл блген, ол табии жне леуметтік факторларды эпидемиялы процесті осымша озаушы кштері деп санаан. Эпидемиялы процесті даму барысы табии жне леуметтік былыстарды серінен санды жне сапалы жаынан згереді.
Эпидемиялы процесті крінуі:
§ Эндемиялы сыраттанушылы
§ Экзотикалы сыраттанушылы
Ке маынадаы эпидемиялы сыраттанушылы:
§ Спорадия
§ Пандемия
§ Эпидемия
Эпидемиялы оша — бл инфекция кзі орналасан орын жне оны маайындаы аума. Осы шектелген аумата наты жадайда науас адамнан сау адама оздырыш берілуі ммкін. Эпидемиялы оша эпидемиялы процесті бір блшегі болып келеді жне де эпидемиялы процесті таралуын бгейтін орта болып табылады.Эпидемиялы оша жанялы,ндірістік немесе мекемелік болуы ммкін. Инфекциялы ауру бір адамнан екінші адама жып отырса, инфекция айлап, жылдап жаласын тауып отырады, таралу жолын таппаса тотап алады.
Эпидемиялы процесс санды таралуына сйкес 4 трлі болып келеді: Спорадиялы, кездейсо, бірен саран сыраттанушылы — бір белгілі аймаа тн, белгілі сыраттанушылы дегейі, бір — бірімен байланысы жо инфекциялы ауру.
§ ршу — шектелген аумата,жеке жымда немесе жымдардаы топтарда бір мезгілде адамдарды науастануы.
§ Эпидемия — инфекциялы ауруларды бкіл халы,лкен айма, ала, аудан ішінде жаппай науастануы.
§ Пандемия — инфекциялы ауруды жаппай, елден елге таралуы.
Экзотикалы сыраттанушылы — деп оздырышты баса жерден келгенде,осы жерге тн емес ауруды пайда болуын айтады.
Эндемиялы сыраттанушылы деп табии жне леуметтік жадайа байланысты осы жерде траты алыптасан ауруларды айтады. Эндемиялы аурулар бір белгілі аймата таралан, сол айматы леуметтік табии жадайына тн инфекциялы аурулар. Мысалы: белгілі айматы табиатында кенелер мір срсе, сол жерде кене энцефалиті аурулары таралады.
оздырышты берілу механизмдері мен оны іске асыратын факторлар ауіп атерлі топтарды анытайды. Аэрозольді механизмімен таралатын аурулар шін (тмау, менингит) йымдасан жымда те кп кездеседі (фабрика, зауыттар) жне т.б
Орытынды
Эпидемиялы процессті инфекциялы ауруларды бірінен кейін бірі жретін ажырамайтын тізбек, яни жымдаы инфекциялы ауруларды таралуы екенін білдік. Эпидемияны пайда болуын уаытты белгімен талдаан кезде оны арынды жне созылмалы деп бледі. деттегі кшті эпидемия бір мезгілде жанда болады. Алашы ауру инкубациялы мерзімні барынша аз кезінде,соы ауру барынша кп кезеінде байалады. Эпидемиялы ауматы белгісімен талдаанда:жергілікті (белгілі бір ауматы жне халы тобын амтыан) жне кеейтілген (осымша ауматы жне халы топтарын амтыан) тр деп бледі. Даму арыны бойынша тез жне жай тетін трлері болады.
Эпидемиялы процесс ртрлі халытарда, оларды трылыты жеріне, яни жергілікті жер климатына, салт- дстріне, жынысына, жас затыына байланысты ртрлі крініс беретінін білдік.