ХХ асырдаы Франциядаы мраат ісі

Екінші дниежзілік соыс аяталаннан кейін Франциядаы мраат саласында кптеген мселелер пайда болды. Соыс уаытында Франция майдан алаына айналандытан кптеген алалар, соны ішінде мрааттар зардап шекті. Соыс кезінде мрааттарды дадарыс жадайына келуіне бірнеше факторлар сер етті:

1) скери имылдар кезінде зардап шегуі,

2) уе арылы бомбалау кезінде зардап шегуі,

3) Фашистер жаулап алан жерлеріні мрааттарын жоюы кезінде зардап шегуі,

4) Фашисттерді саяси жне маызды жаттарды з елдеріне тасып алып кетуі кезіндегі зардап шегуі, т.б.

Екінші дниежзілік соыс кезінде Францияны мраат мекемелері айтарлытай зардап шеккен алалары:

1) Орлеан

2) Мезьере

3) Сен-Ло

4) Леон

Соыс жадайына арамастан француз мраатшылары маызды жаттарды сатап алуа рекет жасап, кейбір жаттарды баса алалара тасу арылы сатап алды.

Соыс аяталып, Францияны жері азат етілген кезде мемлекеттік басаруа, соны ішінде мраат саласына згертулер енгізуге ммкіндік туды. 1945 жылы мрааттарды басару туралы жаа за абылданды. Осы за мрааттарды алдында тран барлы масаттарды айындап берді. Францияны Мраат басармасы кпшілік жне жеке мрааттара атысты барлы сраныстармен айналысатынын жариялап, зіні негізгі міндеттерін белгіледі:

1) жаттарды дрыс саталуын амтамасыз ету

2) жаттарды классификациясын, яни реттілігін амтамачыз ету

3) жаттара олжетімділік мселесін шешу

4) жаттарды инвентаризациялау

5) жаттарды апаратты жаын ретке келтіру

6) жатты материалдарды кімшілік жне тарихи масаттарда олдану

Осы жасалан заны жалыз кемшілігі мемлекет тарапынан белгілі бір ытармен амтамасыз етілмеуі болды, яни Мраат басармасы мраат мекемелерін ресми трде басара алмады, жатты материалдара экпертиза жасауды негізгі ережелері бекітілмеді, т.б.

Жасалан задаы кптеген кемшіліктерге арамастан Франциядаы мраат ісі Ш.Брэбанны басшылыымен дами тсті. Мраат ісінде соыса дейінгі кеземен салыстыранда бірнеше згешеліктер пайда болды:

1) Соыса дейін лтты мраат пен мраат инспекторлары бірігіп жмыс жасасаса, ендігіден бастап олар жеке мекемелерге айналды.

2) Мрааттарды штаты кбейді

3) Мрааттарды бюджеті кбейді

1959 жылы Франциядаы мрааттар Мдениет министрлігіні рамына кірді.

лтты мраат. Францияны е танымал мрааты болып Париж аласындаы лтты мраат саналды. Ол зіні жаттар орыны мол болуымен, жоары дегейде йымдастырылуымен ерекшеленді. лтты мраатты жатты оры соыстан кейін айтарлытай кбейе тсті. XIX-XX асырлардаы орталы мекемелердегі ауымды жаттар орымен толытырылды. лтты мраата Сырты Істер Министрлігіні, Теіз Министрлігіні жне таратылан Колония Министрлігіні жатты материалдары сатауа берілді. Соыстан кейін бірнеше жаа орлар ашылып, жатты материалдар жинала бастады. Оларды ішінде наториалды орлар ерекше орын алады, олар ыты актілерді амтып, экономика тарихынан кп малмат береді.

Осы кндері лтты мраат Францияны бкіл тарихын бейнелейді, сондай-а нды жат орларын сатайды. лтты мраат жаттары бірнеше асырлы кезедерді амтиды, е кне жаттары з бастауларын VII асырдан алады.

Францияны мраат ызметкерлері жаа заман тарихына атысты жаттарды жинатау масатында мемлекеттік жне мемлекеттік емес мекемелермен тікелей байланыс орнатан. Бл байланыс бірінші кезекте министрліктермен орнатылып, лтты архив миссиясы деген атау алан болатын. лтты архив миссиясыны негізгі міндеттері бекітіліп, миссияны4 жмысы кбейе тсті.

лтты мраат ызметіні негізгі баытыны бірі Франция тарихына атысты нды жеке мраат материалдарын жинастыру болып табылады. Осы масатта 1949 жылы лтты мраатта жаттарды жеке жне экономикалы оры рылды. лтты мраат жеке тлаларды жатты материалдарын негізгі 3 тсіл арылы ала алды:

1) Сыйа беру

2) Сатып алу

3) Депозит арылы

Жеке текті мраат жаттарын насихаттау масатында лтты мраат 2 комитет ран болатын:

1) Жеке мрааттарды орау комитеті

2) Мекемелер мраатын оау комитеті

1945 жылдан бастап лтты мраата жеке иелері тарапынан жаттар тапсырылып, 1955 жылдан бастап мемлекеттік жеке иелер материалдарын абылдау шін арнайы кредиттер блінді. XX асырды ортасынан бастап ірі француз аристократтарыны отбасылы орлары, мемлекеттік скери, ылыми ызметкерлеріні жеке орлары, банк жне теміржол компанияларыны орлары алыптасты.

Жеке текті ор жаттарын насихаттау масатында 1957 жылы лтты мраат крме йымдастырды, крмеге жеке ора жататын, XII асырдан бастау алатын маызды жаттар ойылды. Осындай іс шараларды нтижесінде мраата келіп тсетін жаттар саны кбейді.

Екінші дниежзілік соыстан кейін лтты мраат техникалы жаынан жасара тсті:

1) лтты мраатты жндеу жмыстары жргізілді

2) Жаа мраат имараттары салынды

3) Мраатты рылылары жаартылды

4) Темірден жасалан стеллаждар орнатылды

5) жатты алпына келтіру блімі жаа рылылармен амтамасыз етілді

1949 жылы лтты мраатта микрофильмдер ызметі йымдастырылды. Ал 1951 жылы халыа олжетімді микрофильмдер тізбесі жасалды.

Соыстан кейін Францияны департаменттік мрааттарында кптеген згерістер орын алды. Департаменттік мрааттар алпына келтірілді, оларды саны 46 жетті. Мраатты жаа имараттары бой ктереген алалар:

1) Тулуза

2) Орлеан

3) Леон

4) Шомоне

5) Альби

6) Сен-Ло

7) Малане

Департаменттік мрааттарды жмыс істеу рылымы згерді, брыны кезеде басты назар ескі жаттара аударылса, соыстан кейін басты назара даа жаттар ілінді. Департаменттік мрааттар жанынан жаттама орталытары рылды, оларда жмыс жасап тран мекемелерді жаттары, соны ішінде зады, статистикалы, анытамалы жаттар саталды.

Мраат ісіндегі жаа былыстар:

1) Жаа жаттарды маызыны артуы

2) Жмыс жасап тран мекемелермен байланысуды маыздылыы

3) Жаа техникаларды олданылуы

Францияда мраатшыларды дайындауды басты орны болып Хартия мектебі ала берді. Сондытанда Мраат басармасы лтты мраат жанынан Хартия мектебін бітіргендер мен Мемлекеттік мраата жмыса трысы келетіндерге арнап осымша курстар ашан болатын. Курста оытылатын сабатар тізімі:

1) Мраат ісіні теориясы мен техникасы

2) Француз жне шетел мрааттарыны тарихы

3) Тарих

4) Экономиканы йымдастыру

5) Мемлекеттік мекемелерді заманауи йымдастырылуы

Мемлекеттік жне ведомствалы мрааттардан баса Франция тарихына атысты нды жаттарды кітапханалардан табуа болады. Оларды арасындаы е танымалы Париж аласында орналасан лтты кітапхана. лтты кітапхананы амтитын жатты оры:

1) Франция тарихы

2) Франция мдениеті

3) Ортаасырлы олжазбалар

4) Жазушыларды жеке орлары

5) Суретшілерді жеке орлары

6) Музыка майталмандарыны жеке орлары

7) Шетел тарихына атысты материалдар

азіргі кездегі Францияны мраат ызыметіні рамы:

1) лтты мраат

2) Айматы мраат

3) Мемлекеттік мекемелермрааты

Мрааттара басшылыты Мраат Бас Дирекциясы жасайды, з кезегінде Мраат Бас Дирекциясы Мдениет министрлігіне баынады. Жоары мраат кеесі консультативтік орган болып табылады, жне олар жылына бір отырыс жасайды. Отырыс зілістері кезінде оны міндеттерін комиссия атарады.

лтты мраат Батыс Еуропадаы жат оры жаынан е бай мрааттарды бірі болып саналады. Оны жаттарыны хронологиялы шебері бірнеше асырларды амтиды.

Айматы мраттарды рылуы 1983 жылды 22 шілдеде абылданан замен сйкес келеді. Олар айматы дегейдегі мемлекеттік мекемелерді жаттарын сатайды. Уаытша сатаушы болып саналады жне айматы мраат ызметіні директорларына баынады.

Департаменттік мрааттар 1790 жылы таратылан мекемелерді жаттарын жне департаменттік администрация орларын сатайды. Департаменттік мрааттарды негізгі міндеттері:

1) жаттарды сатау

2) жаттарды дайындау

3) жаттарды реттеу

4) ылыми-анытамалы аппарат жасау

Коммуналды мрааттар. Алашы коммуналды мрааттарды пайда болуы XVII асыра жатызылады. Бл мрааттар ортаасырлы жаттар орына бай болып келеді. азіргі уаытта рбір коммунада мраат оймасы бар. Коммуналды мрааттарды йымдастырылуына ала мэрі жауапты болып келеді. Коммуналды мрааттара Мраат департаментіні директоры баылау жргізіп отырады. Коммуналды мрааттарда саталатын жаттарды категориялары келесідей:

1) Азаматты тіркеу жаттары

2) Кадастр ( жерге иелік жаттары)

3) Муниципалды кеесті шешімдері

4) Сайлау материалдары, т.б.

Коммуналды мрааттарды жмысын жасарту масатында XX асырды 70 жылдарынан бастап арнайы мраат ызметі рылытын болды. Сена аласыны ескі департаментіні коллекциялары рт кезінде жоалан болатын, сондытан да бл мраат зіні жаа орларымен танымал, орлар Париж аласыны XIX-XX асырлардаы тарихы туралы толыанды баяндайды.

Госпитальды мрааттар Францияда лтты мраата арамастан департаменттік жне коммуналды мраат категорияларын райды. Госпитальды мрааттарды Департаменттік мраатты инспекциясы адаалайды. Олар зіні зады жадайына байланысты коммуналды мрааттара сас болып келеді. Хронологиясы жз жылдан асан жаттар Департаменттік мрааттара тапсырылады.

Ведомствалы тарихи мрааттар. Бл мраатты жаттары Сырты Істер Министрлігінде саталады, жне олжетімсіз, яни тыйым салынан. Соы оймасы кітапханалар мен географиялы сексиямен байланысты.

Жаяу скерлерді мрааты. Бл мраат зіні бастауын XVII асырдан алады. ораныс министрлігіні тарихи ызметіні ол астына баындырылан.

Теіз флоты министрлігіні мрааты. Бірінші дниежзілік соыс аяталаннан кейін Теіз флоты министрлігіні тарихи ызметі йымдастырылды. Ол екі секциядан ралады:

1) Тарихи секция

2) Мрааттар мен кітапханалар секциясы

скери уе кштері министрлігіні мрааты 1934 жылы рылып, Францияны скери уе кштеріне атысты жаттарды жинау мен сатау міндеті тапсырылан. Мраатты генерал басарады. Е кне жаттары з бастауын 1909-1910 жылдардан алады. Екінші дниежзілік соыс кезінде айтарлытай зардап шеккен.

Мемлекеттік кеесті мрааты бас секретариата баынады, негізінен административтік жне занамалы жаттар орын сатайды. Мраат жаттарын олдану тек кеес мшелеріне рсат.

 

Пайдаланылан дебиеттер: