А.С.Макаренконы жым туралы таылымы.

Оушылар жымыны даму кезедерін А.С.Макаренко зіні кп жылы педагогикалы тжірибелеріне сйене отырып, оан тере педагогикалы талдау жасайды. А.С.Макаренко таылымы жымды сатылы алыптастыруды технологиясынан трады. Ол жымны мір заын былай тсіндіреді: озалыс - жымны мір сру формасы; тоталу - оны жойылу формасы. йгілі педагог жымны даму принциптерін анытады (ашыты, жауапкершілік, туелділік, перспективалы, бірлікті рекет)

жым болу шін, топ сапалы жіктелу жолынан туі ажет. Осы жолда А.С.Макаренко бірнеше сатыларды белгілейді.

Бірінші саты - жымны рылуы (алашы бірігу сатысы). Бл кезеде жым педагогты трбие жмысыны масаты ретінде крінеді, мны зі йымдасан, белгіленген топты (сынып, йірме т.б.) жыма айналдыруа талпыну, яни оушыларды жыма атынасы бірлескен іс-рекет мазмнымен, масат-міндеттерімен, ндылытарымен аныталады.

жымны йымдастырушысы - педагог, барлы талаптар осы педагогтан басталады. жым белсенділері аныталып, трбиеленушілер жалпы масата, іс-рекетке жне жымды бірлікке келгенде бірінші кезе аяталады.

Екінші сатыда белсенділерді ыпалы арта тседі. Енді белсенділер тек педагогтарды талаптарын олдап ана оймай, жым мшелеріне жыма не пайдалы, не зиянды екенін байатып, з тсініктері бойынша басара бастайды. Егер белсенділер жым ажеттілігін дрыс тсінсе, онда олар педагогты сенімді кмекшілеріне айналады. Бл кезеде белсенділер жмысына педагог кп кіл блуі керек.

шінші жне одан кейінгі сатылар - жымны кемелденуі.Алдыы даму сатыларында ол жеткізген асиеттер киелі тлалы ерекшеліктерді топтастырады: жолдастарына араанда зіне жоары талап оюы, кзарастарыны, деттеріні, рекет-ылытарыны тратануы. Егер жым осы сатыа жетсе, онда толыанды, адамгершілікті тла алыптастыру стінде деген сз. Жалпы тжірибе, болан оианы бірдей баалай білуі – шінші сатыдаы жымны е негізгі белгісі.

2.жым жетілген сайын зін-зі басару да жетіле тседі.

зін-зі басару – жым шін маызды масаттара жету шін шешім абылдау мен оны жзеге асыруда балаларды з бетінділігін дамытуа негізделген жымды іс-рекетті ерекше йымдастыру. Жеке тлаа атысты зін-зі басару тмендегідей функцияларды орындайды:

адаптациялы (жым ішінде жеке тланы йлесімді зара арым-атынасын амтамасыз етеді);

интегративтік(жымды жне жеке іс-рекет трлерін йлестіруге ммкіндік береді; нтижелі іс-рекет шін ата-аналар, балалар жне педагогтарды ызметін йымдастырады);

прогностикалы(диагностика жне рефлексия негізінде ршыни перспективаларды анытауа жрдемдеседі);

басарушылы мдениетті мегеру (зі жне жым шін маызды шешімдерді абылдауда з бетімен тадау жасауды жзеге асыру ммкіндігі пайда болады).

Балалар жымындаы зін-зі басару іс-рекетті анытаудан басталады: басарушылы рылымды жасауда, міндеттерді блуде. жымны жалпы жиналысы (оушылар комитеті, кеес, штаб т.б.) зін-зі басару органдарын сайлайды жне оларды міндеттерін анытайды. Белгілі бір тапсырманы аланнан кейін рбір бала з міндеттерін жне ол жмысты орындау жолдарын білуі тиіс. зін-зі басару балаларды бостанды пен жауапкершілікті атынасын сезінуін талап етеді.

И.П.Иванов іс-рекетті з бетімен йымдастыру дістемесін жасады: рылан кеестер кмегімен жмыстарды дайындау, инициативалы топты жмысы, ксбасшыларды ауысуы, микрожымдар арасындаы тапсырмаларды ауысып келіп отыруы. Бл дістерді кез-келген балалар жымында олдануа болады. Педагог жым ішінде зін-зі басаруды дамытпайынша, онда жеке тланы дамыту ммкін емес екендігін немі есінде сатауы тиіс.

51. Табысты трбие жмысынсыз жымды топтастыру ммкін емес. Тек жым арылы сынып жетекшісі мектеп оушыларыны оу міндеттеріне, оамды пайдалы ебекке кзарастарына игі ыпал етеді, оларды тртібі мен лгеріміне ыпал жасайды. Жасы йымдасан жне топтасан жымны серімен оушылар саяси адамгершілік жне мдени жаынан седі, йымдастырушылы дадыларына ие болады. жымда оларды шыармашылы белсенділіг дамиды, досты пен жолдасты байланыстары ныаяды, оамды атынастара тн тртіпті жаа нормалары пайда болады. Орта іс шін ебекте, кресте жымны ынтымаы жеке адамны дамуы шін е маызды алы шарт болып табылады. Тату жне масатты жым (оу, ебек, спорт) з мшелеріні мірін бай да слу да етеді, тек сонда ана адамны жаымды асиеттері толы ашылады жне одан рі дамиды.

Мектеп тжірибесі жас рпа трбиесін йымдастыруды те маызды жне ештеемен алмастырмайтын трі оушылар жымы екендігін крсетті. А.С.Макаренко кп жылы тжірибесін орытуды негізінде жым трбие жмысыны е басты формасы деп санады. Ол «дрыс трбие бірлігі мол, кшті, сері мыты жым ру арылы йымдастырылуа тиіс» деп атап крсетті.

жымдаы трбие – трбиені негізгі станымдарын бірі. Ол мектепте алыптасан жаа трбиелік атынастарды бейнелейді. Балалар жымын ру мен топтастыру - малімдерді жне, е алдымен, сынып жетекшілеріні маызды міндеті. Егер мндай жым рылса , кез-келген трбие міндеттерін шешу лдеайда жеіл болады.

Дрыс оамды пікір, ашы жолдасты сын мен зара сын мектеп оушыларыны оамды белсенділігіні дамуына жне оларды баалы моральды асиеттеріні алыптасуына кмектеседі. Оушыларды р трлі мінездері, абілеттері, мдделері, бейімділіктері топтасан жымда бір-бірін толытырып трандай болады, уаныштары мен реніштері айыныра, ылытары жауыптылау,ойлары тередеу симятанады. Тату жне топтасан жым оамды пікір кшімен, иландыру дісімен (ал кейде зорлау) жеке мдделерін оамды мддемен штастыруды йретеді.

Оушылар жымын трбиелей отырып, сынып жетекшілері сонымен бірге р оушыны жеке басын алыптастырады. Оушыларды лайысыз ылытарын тек педагогтар ана емес, оушыларды здері де айыптайды. сіресе, оушылар з мірлеріні кп блігін ткізетін мектеп-интернаттарда, зартылан кн мектептерінде жне ауылды орта мектептер жанындаы интернаттарда жымны рлі зор. Бл мектептерде жым тек оу мен сыныптан тыс жмыс процесінде ана емес, сонымен бірге оушыларды демалысын йымдастыру кезінде де трбие ыпалын жргізеді.

52. Сонымен жым – бл кзделген масата жетудегі йымшылды пен масаттылы, іс -рекетімен сипатталатын адамдар тобы. В.А.Сухомлинский балалар жыммын дамыту теориясына айтарлытай лес осты. Оны тере ойлары бірсыпыра ылыми ебектерінде «Мудрая власть коллектива», «Коллективті діретті кші» т.б баяндалды. ВА.Сухомлинский пікірі бойынша рбір бала трбиесі жымда негізгі трбие ралы болады. Балалар мен трбиешілер арасындаы рухани арым – атынас жымды атынасты даму процесі, В.А.Сухомлинскийді арым – атынас жайындаы идеясы жаашыл малімдерді идеяларымен штасып жатыр. Демек, ынтыматасты балалармен арым – атынас жасауды нтижесінде туды. Ынтыматасты идеялары жаашыл малімдерді ебектерінде ылыми - дістемелік трыдан арастырылан.

Бізді елмізде азіргі оамны маызды ясы – мектеп жымы баланы дамытуда жне алыптастыруда лкен рл атарады. Мектептегі оушылар жымы — бл іс - рекеттермен (оу, ебек т.б.) бірігіп топтасан балаларды масата баытталан траты бірлестігі. Мектеп жымыны негізінде бірнеше зара байланысты оушылар жымдарыны типтары пайда болады. Олар: мектеп сыныбы, зартылан кн тобы, клубтар, сексиялар оушыларды ебек бірлестіктері т.б. Бларды барлыын бастауыш жымдар деп атайды. Оушылар жымы ш кезенен теді. жымны даму кезендерін айындаан А.С.Макаренко. Ол балалар жымы дамуыны масатына, іс - рекетті мазмнына, тртібіне, балаларды ара –атынасы туелділігіне байланысты ажыратты.Бірінші кезенде оушылар жымы жеткіліксіз йымдастырылан топ. Сондытан малім сынып мірін йымдастыру шін жмысты талап оюдан бастайды. Талап іс - рекетіні барысында орындалуа тиісті наты міндеттер. Талап ою балаларды мінез – лы нормасын йрету, леуметтік тжірибеге тарту. Бл кезеде балалар жымы сирек кездесетін былыс. Мндай жадайларда бастауыш сыныптарда жне р мектептен біріктірілген оушыларды жоары сыныптарында болуы ммкін. Бірінші кезе аяталуы шін мына мселелерді еске алан жн: жымды ныайтуа баытталан масаттарды анытау; жым іс - рекетіні дамуы; жеке адам арасындаы арым – атынас іскерлік жне гуманистік атынастарды пайда болуы; барлы жым мшелері олдайтын белсенділер тобыны блінуі;

Бл кезеде малімні негізгі ызметі оушыларды жымды іс - рекетін йымдастыру, оларды ртрлі іс - рекеттеріне атыстыру, жымды балаа педагогикалы ыпал жасайтын рала айналдыру. А.С.Макаренко жымды ныайту шін трбие жмысын барлы жымды трбиелеуден бастау ажет дейді.

Екінші кезенде жым зін - зі басаруа, яни сынып жетекшісіні йымдастырушылы ызметінен траты жым органдарыно кшеді. Сондытан бл кезеде белсенді топпен жмыс істеуді маызы зор. Мысалы, жмысты бірігіп жоспарлау, р трлі оу, оамды ебек тапсырмаларын орындау, рбір жым мшелеріне кмектесу, іс - рекеттерін баылау т.б.

Малімні ызметі — коммуникативті, яни балалармен байланыс жасау, жымны мірі шін оушыларды ынтасын уаттау жалпы міндеттерді орындауда барлы оушыларды кш уатын ныайту. жымны бл даму кезеінде параллельді ыпал жасау принципі олданылады, яни тлаа талап ою жым арылы жзеге асырылады.

шінші кезе – бдан былай белсенді топты жне жым іс -рекетіні дамуымен сипатталады, онда оамды мірдегі деректерді, былыстарды баалауда оамды (жымды) пікір пайдаланылады. Бл саты жымны рлеу кезеі. жым мірінде, оушылар арасында жалпы істі бірлесіп орындауды арасында жымды, гуманистік атынастар дамиды, демек, жымда тілектестік, бір — біріне ілтипатты болу сияты болымды асиеттер пайда болады.

жымды йымдастыруды неден бастау керек? жым леуметтік жанды тла. Сондытан А.С.Макаренко: «Дрыс трбиелеуді бірден – бір жолы жеке адамды трбиелеу деп санамаймын, бтін жымды трбиелеу деп санаймын. зім де 17 жасымнан малім болдым, зімде кпке дейін е жасысы — жеке оушыны йымдастыру, соны трбиелеу, екіншісін, шіншісін, оныншысын трбиелеу, брі де трбиелі болан кезде олар жасы жым болады деп ойладым. Ал кейін мен жеке оушымен сйлеспей-а бріне айту керек, райсысы амалсыз кпшілікпен орта рекетте болатындай форма жасау керек деген орытындыа келдім. Міне сонымен біз жымды трбиелейміз, оны шыдаймыз, оны мыты етеміз, сонан кейін оны зі лкен трбиеші кш болып алады.» — деп жымды йымдастыруды неден бастау ажеттігін тсіндірген.

андай болмасын жымды йымдастыру негізі оны мшелеріні оамды орта масата баытталан ісі болады. жым руды масат ете отырып балалар ісін йымдастыруда е алдымен педагогикалы міндеттерді шешу керек: іс - рекетті тывдау жне сол істі масаты мен мазмнына балаларды ызытыру. Оушылар жымы іс - рекетті ртрлі саласында алыптасады.(ебекте, ойында, оуда т.б). Талап ою ережелеріні педагогикалы негізі — талапты бір — бірімен байланыстылыы, талап оюа дайынды, алдын — ала жым ережелерін зерттеп білу, бірінші кнні зор шешуші рлін тсіну, талап тсінікті, нанымды балалар орындай алатын, натылы, жігерлі трде айтылуы, біртіндеп иындатылуы, р талапты орындалу жолдары жнесенімді, дйекті болуы зделінеді. А.С.Макаренко талап оюдые алашы кездесуді жалпы оушылар жиналысын бастауды пайдалы,нтижелі екенін крсетті.

адаптациялы (жым ішінде жеке тланы йлесімді зара арым-атынасын амтамасыз етеді);

прогностикалы(диагностика жне рефлексия негізінде ршыни перспективаларды анытауа жрдемдеседі);

53. зін-зі баару йымыны рылымы негізінен 3 кезенентрады:

1. Сынып жадайында зін-зі басару: оу, ебек, пшілік-мдени, спорт сеторларыны жмысы. Оларды жмысына сынып кееіні траасы басшылы жасайды.

2. Мектеп оушыларыны зін-зі басаруы. Мнда рбір сыныпты зін-зі басару йымыны траалары мше болады.

3. Мектеп жадайында те траалы (сопредедатель) басару жйесі арылы атарылады. Оны рамына оушыларды зін-зі басару йымыны атарушы кеесіні мшелері, кеесші малімдер, ата-аналар кіреді.

Оушылар жымындаы зін-зі басаруда дамыту лісін шартты трде блай крсетуге болады:

1. рекетті масатын анытау;

2. жым болып масатты белгілеу (масатты жым болу талылау);

3. Басару мселесін ою;

4. Шешімді жым болып талылау;

5. Шешімді абылдау;

6. Шешімді жзеге асыру;

7. жым болып нтижесін орытындылау.

8. зін-зі басару процесіні озаушы кші – ондаы мотивті болуы. Сондытан зін-зі басаруды жоарыда келтірілген рбір кезеі мотивті алыптастыруа натылы ыпал етуі тиіс.

54.Жеке тланы алыптасып дамуы здіксіз сипатта болатыны бізге млім. Оны жзеге асуы тек саба жйесінде ана емес, сабатан тыс жргізілетін ртрлі трбиелік рекеттермен штасады. Ол детте ыныптан тыс жне мектептен тыс жмыс болып блінеді.

Сыныптан тыс трбие жмысы – тланы леуметтік алыптасуын амтамасыз етуде оан жадай туызатын малімдерді басшылыымен йымдастырылан жне сабаты масатымен зара байланысты болып елетін трбие жмысыны дербес трі. Ол ртрлі трбие рекеттеріні жиынтыы ретінде балаа ке клемде трбиелік ыпал ете алады.

Біріншіден, оудан тыс ртарапты рекет баланы сабата ммкін болмайтын жан-жаты дара абілетін ашуа ыпал етеді.

Екіншіден, сыныптан тыс р трлі трбие жмысыны трімен айналысу баланы жеке леуметтік тжірибесін жандандырып, жетілдіреді, оны адамзат ндылытарына негізделген білімдерін байытып, ажетті практикалы ікерлігі мен дадысын алыптастырады.

шіншіден, сыныптан тыс трлі трбиие жмысы оушыларда рекетті ртріне атысты ызыушылыыны дамуына, оан беленді атыуа деген лшынысын трбиелеуге нтижелі ыпал етеді.

Тртіншіден, сыныптан тыс ртрлі трбие жмысыны формасы тек ана баланы зіндік дара абілетін ашуа ыпал етпейді, сонымен бірге оушылар жымында мір сруге йретеді.

Бесіншіден, сыныптан тыс трбие жмысын йымдастыру мен тізуде уаыта атысты ата шектеу болмайды. Сынып жетекшісі оны формалары мен дістерін, ралдары мен мазмныны жне баытын тадауда ерікті.

Алтыншыдан сыныптан ты трблие жмыыны нтижесіне кнделікті баылау мміндігіні болмауы. Себебі, онда тек жалпы жетістік пен оушыларды жеке дара даму дегейін баылауа ана мміндік береді.

Жетіншіден, сыныптан тыс трбие жмысы оушыларды ммкіндіктеріне сай олдары бос уаытта йымдастырылады.

55.Педагогикалы ылымда трбие жмысыны формаларын тсіндіруді бірнеше нсалары бар.Форма – бл іщкі мнні сырты пішіні. Трбие жмысыны формасы дегеніміз малімдер мен оушыларды белгілі бір арым-атынастыр арылы крінетін трбие жмысыны мазмны. Трбие жмысыны формасы мына ызметтерге ие:

- йымдастырушылы. Кез-келген трбие жмысы белгілі бір йымдастырушылы міндетті шешуге баытталан. йымдастырушы ролінде маліммен атар оушылар да бола алады. Трбие жмысыны трлі формаларын йымдастыруды жалпылама дістемесі (алгоритмі) бар. Олар бгінгі кні дстрлі формалара (гіме, жымды шыармашылы жмыстар, конкустар жне т.б.) айналып, кптеген педагогтарды тжірибесінде олданылады.

- реттеуші. Трбие жмысыны белгілі бір формасын олдану педагогтар мен оушылар, оушыларды зара арым-атынастарын реттеуге ммкіншілік береді. Формаларды наты трін олдану оушылар тобын біріктіруге де з серін тигізеді.

- апаратты. Бл оушылара тек жаа апаратты беру ана емес, сонымен атар оушыларды здерінде бар білім мен тжірибесін белсендендіреді.

Форма шын мнінде балаларды трбиелеуді масатын, мазмнын, станымдары мен дістерін белгілейді. Педагогикалы теория мен практикада трбие жмысыны формаларын жіктеуді бірнеше трлері бар. ткізілу уаыты бойынша барлы формаларды ысамерзімді (затыы бірнеше минуттан бірнеше саата дейін), замерзімді (затыы бірнеше кннен бірнеше жмаа дейін), дстрлі (рдайым айталанатын) трлерге ажыратады.

Трбие жмысыны жеке формасы сабатан тыс уаытты брін алады, олар топты жне жымды формалара араласа отырып, баса формаларды жетістігін белгілеп отырады. Жеке формалара гіме, гімелесу, кеес беру, пікір алмасу, біріккен тапсырманы орындау, жеке тапсырма беру, кмек беру, наты проблеманы, міндетті шешуде ізденіс. Оларды райсысына зіндік діс-тсіл, ралдар тн. Жеке жмыс жасау формасындаы педагогты басты міндеті – оушыны танып-білу,оны дарынды асиеттерін ашу, оушыа тн асиеттерді анытау. Оушыларды райсысымен арым-атынас жасау трліше жруі тиіс.

Топты жмыс жасау формаларына шыармашылы топтар, зін-зі басару органдары, шаын йірмелер жне т.б. жатады. Жмыс жасауды бл формасында педагог атысушы немесе йымдастырушы ретінде танылады. Педагогты басты міндеті – бір жаынан, рбір оушыны зін крсетуіне жадай жасау, екінші жаынан, жымны барлы мшелері шін маызды болып табылатын дрыс нтиже алуа ммкіндік туызу. Топты формада педагогтарды сері балаларды зара рекеттесуі ізгіліктік трысынан дамытылуына баытталан.

жымды жмыс жасау формаларына педагогтар мен оушыларды трлері шаралары, конкурстары, концерттері, ойылымдары, серуендері, спортты жарыстары енгізіледі. Оушыларды жас ерекшеліктеріне жне баса да жадайлара байланысты бнда педагог жргізуші, йымдастырушы, атысушы, кеесші, кмек беруші рольдерін атара алады.

Трбие жмысыны формаларын тадауда педагог мына аидаларды басшылыа аланы жн:

- жмысты трбиелік міндеттерін есепке алу; жмысты формасы осы міндеттерід шешуге баытталуы тиіс;

- міндеттер негізінде жмысты мазмнын,іс-рекет трлерін натылау;

- трбие жмысын йымдастыру станымдарын, балаларды ммкіншіліктерін, дайынды дегейін, ызыушылытары мен бейімділіктерін, мектепті материалды базасын, сырты жадайларды, педагогтар мен ата-аналарды ммкіншіліктерін есепке ала отырып белгіленген міндеттерді шешу шін діс-тсілдерді жиынтыын жасау;

- жымды масат ою негізінде жмыс жасау формасын тадау.

Осылайша, педагог балалармен, ата-аналармен жмыс жасау формаларын белгілей алады. Жаа форманы ру былайша жруі ммкін: белгілі бір форма тадалып, содан со іс-рекетті мазмны мен тсілдері аныталады. Мысалы, сайыс немесе таырыпты кеш ткізу идеясы пайда болса, оларды неге арналатыны, оны мазмны андай болатыны содан кейін белгіленеді. Немесе алдымен мазмнды идея алынып, содан со оны йымдастыру формасы ізделіп, жзеге асырылады. Мысалы, педагогтар мен оушылар сынып жымындаы арым-атынастар проблемасын талылауды шешсе, оны ткізу формасы, рылымы, йымдастыру ерекшеліктері соынан белгіленеді.

Трбие жмысыны трлі формаларын есепке ала отырып, жымды шыармашылы іс-рекетті йымдастыру жне жзеге асыру дістемесін мегеру аса маыздылыа ие. Трбие жмысыны формасы егер ол оан атысушыларды біріккен ызметі негізінде пайда болса, жымды жне шыармашылы сипатта бола алады. Онда

1. рбір адамны ызыушылытары мен ажеттіліктері есепке алынуы керек;

2. жеке масаттар топты жалпы масаттарына арама-айшы болмауы тиіс;

3. жымды жмыс рбір адама жалпы істен з орнын табуа ммкіндік береді;

4. бл форма орындаланнан кейін айталанбайды.

жымды шыармашылы жмыс формалары баса формалардан трбиелік міндеттерді оюмен, оушыларды тжірибені мегеруімен ерекшеленеді. Трбиелік шарада трбиеші наты міндетті ашы трде балалара сынса, жымды шыармашылы жмыста трбиеші міндеттерді білдіртпей жасайды. Оушылар бл міндеттерді здері «тауып, ашуы» керек, ересектермен бірге жаа тжірибе жинатайды, алынан тжірибені практикада олдануа йренеді.

Бл дістемені негізі - ынтыматасты педагогикасы, біріккен іс-рекет. жымды шыармашылы іс-рекет формалары – жымды шыармашылы жмыстар, дстрлі тапсырмалар, сюжеттік-рольдік ойындар, жымды жоспарлау, жымды талдау жне .тб.

жымды шыармашылы жмысты йымдастыру кезедері:

1. Алдын-ала жмыстану. Педагогтар ата-аналармен, оушылармен бірге жоспарланан ШЖ-ты орнын, масат-міндеттерін, ткізу ерекшеліктерін, уаытын белгілейді.

2. жымды жоспарлау. Бнда балалар здері ізденеді.

3. Жмысты жымды дайындау. ШЖ даярлау, ткізу жоспары наыталнып, йымдастырылады.

4. ШЖ-ты ткізу, дайындыты орытындылау.

5. ШЖ-ты жымды орытындылау.

6. ШЖ-ты жаын арадаы нтижесі.

ШЖ-тар трліше йымдастырлады, оларды райсысы айталанбайды.

56. Сабатан тыс трбие жмысыны ерекшелігі тмендегі аталан міндеттерде крсетілген:

1. Балада зіне атысты жаымды атынасты алыптастыру жне ондаы зін-зі баалауды ділдігін амтамасыз ету.

2. Балада ынтыматасты, жымды зара рекет ету дадысын алыптастыру. Егерде балада зіне атысты жаымды кзараы бар жадайда жолдастарымен тіл табысу, оларды пікірін тыдау, зара міндеттерін блісу, баса адамдарды мддесін ескеру, кмектеу білітілігі алптасан жадайда, онда толыымен жымды зара жаымды рекеттесу дадысы алыптасады.

3. Балада кркемнер рееттеріні трімен тікелей танысу арылы ондаы ажеттілікті алыптатыру.

4. Баланы дниетанымыны компоненттері: адамгершілі, эмоционалды, ерік-жігерін алыптастыру.

5. Баланы таным ызыушылыын дамыту. Мндай міндетте сабатан тыс жмыс сабата жне сабатан тыс рекетті сабатастыын амтамасыз етеді.

Сыныптан тыс трбие масат жне міндеттері ттас педагогикалы процесті ызметіне ерекше сипат береді – білімдік, трбиелік жне дамытушылы.

Сыныптан тыс трбие жмысыны ерекшелігіне сай анытайтын талаптар:

1. Сыныптан тыс трбие жмысын дайындау жне ткізу барысында, бірінші кезекте оны масатын анытау міндетті. Маатты белгілемеу немесе оны оны натылы жадайа байланысты аныталмауы немрайлыты, жаландыты тудырады.

2. Сыныптан тыс трбие жмысын йымдастыруды бастапы кезеінде ондаы ол жеткізетін нтижені алдын ала болжау.

3. Сабатан тыс трбие жмысына оптимисттік кзарасты болуы.

4. Сыныптан тыс трбие жмысын йымдастырушы малім немесе сынып жетекшісі жоары тлалы сапаа ие болуы тиіс.

5. Сыныптан тыс трбие жмысын йымдастыру жаа формалар мен тсілдерді немі ойластыру жне оларды олдануа баытталан траты шыармашылы ізденісті болуы шарт.

6. Сыныптан тыс трбие жмысын йымдастыруа оушыларды тгелдей атыстыру, райсысыны талап-тілектерін ескеру.

7. Оушылара белгіленген шараны таырыбын, масат-міндеттерін алдын-ала таныстырып, олара ажетті материалдар табу шін тапырма берілуі тиіс.

8. Трбие жмысыны барлы трінде оушыларды оамды пайдалы істерге белсенді аралауына, оларды оамды беленділігі мен здігінен жмыс істеуге штарлыын трбиелеу.

9.Мектеп оушыларыны сабатан тыс уаыттарын тиімді йымдастыру, оларды райсысыны тлалы алыптастыруда, е алдымен педагогикалы басшылыты дрыс йымдастыран жадайда жне малімдер мен оушыларды ынтыматастыына ол жеткізгенде ммкін болма

Сыныптаы трбие жмысы мектептегі трбие жмысыны рамдас блігі боландытан, ол трбиені жалпы масатын орындауа баытталан. Соан орай оны негізгі масаты – саба стінде жзеге асатын трбие міндеттерін толытыру жне тередету, оларды абілеттерін нерлым тере ашу, белгілі бір нрсеге ызыушылыы мен ынтасын ояту, оамды белсенділіктерін шыдау, бос уаытын дрыс йымдастыруды кздейді.

Талаптарды практикалы рекетте жзеге асыру, трбие жмысын йымдастыруда белгілі бір жйелікті болуын ажет етеді. Ол жеке дара немесе кпшілік жмыстарда олданылуы ммкін.

1. Трбие міндеттерін зерттеп тану жне оны белгілеу.

2. Болашата атарылатын сыныптан тыс трбие жмысын лгілеу.

3. лгіні практикада жзеге аыру.

4. Атарылан трбие шарасын араптау, талдау.

Трбие міндеттерін зерттеп тану жне оны белгілеу кезеіні масаты – педагогикалы жадайды шынды трысынан баалау жне е ажетті міндеттерді тадауда жне оны алыптастыруда згеріс енгізуді ажеттігін анытауа септігін тигізеді.

Зерттеп тану жмыстары, бізге млім педагогикалы зерттеу дістері арылы жргізіледі (баылау, гіме, сауалнама, тжірибе жргізу т.с.с.)