Когнитивтік ымдар. 3 страница

ЕМТИХАН БИЛЕТІ

1.Когнитивті лингвистиканы зерттелуі. Когнитивтік лингвистика лингвистикалы зерттеулерді шеберін маызды трде кшейте тсетін азіргі антропоцентристік парадигмалар шегіндегі когнитивизм негізінде туындайды. А.Маслова когнитивтік лингвистика нтижеге жету шін оны міндеттеріне аламды тану, алам туралы апарат алу, айта деу, білімді концептілеу, концептілер жйесін суреттеу, аламны тілдік бейнесі мселелерін жатызады . Е.С.Кубрякова когнитивтік лингвистика міндеттерін « есте сатау, елестету, абылдау, ойлау арылы тілдік дерістерді, тілдік бірліктерді жне категорияларды араатынасын зерттеу ретінде анытап сипаттайды Когнитивтік лингвистиканы пні – тіл мен сйлеуде пайда болан наты тжырымдарды ( концептілерді) білдіретін тілдік ралдарды ( cз, сз тіркесі, мтіндерді) зерттеу.

аза тіл біліміні тарихында тілді танымды табиаты туралы зерттеулер Байтрсынлы ебектерінен бастау алады. алымны тіл табиатыны ерекшеліктерін, тіл ызметіні танытуа арналан ылыми пайымдауларын екі арнаа бліп крсетуге болады.

А. Байтрсынлы ебектері бойынша тілді танымды ызметін тмендегілер райды:

• Тілтаным теориясындаы тіл-ойлау-дние бейнесі араатынасына байланысты пікірлермен сабатас пайымдаулары;

• Поэтикалы тіл табиатын “арапайым” тілден айыра танытуа арналан

С.Аманжоловты да тілтанымды зерттеулері лингвистикалы талдауларды згеше амалын райды, себебі автор тілдік ралдар табиатын анытауда рылымды факторды адамны ішкі ойлау, абылдау, тану ммкіндіктерімен, сырты оамды-мдени негіздермен шебер сабатастыра білді.

Осы саладаы іргелі ебектерді бірі 1998 жылы жары крген .Жаманбаеваны «Тіл олданысыны когнитивті негіздері: эмоция, символ, тілдік сана» атты монографиясында «тілдік сана рылымын», «гештальт теориясын» тсіндіреді. Келесі ебекті бірі - .мірбекованы «Концептілік рылымдарды поэтикалы мтіндегі вербалдану ерекшелігі (М.Маатаев поэзиясы бойынша)» атты диссертациясы. алым з жмысына концептілік рылымдара жне аын М.Маатаевты танымды болмысын «мір» концептісіні негізінде талдау жасап, «Кркемдік сана», «Когнитивтік модель», «ассоцация», «бейне» т.б. ымдара поэтикалы мтіннен мысалдар келтіре отырып саралады. 2007 жылы Э.Н.Оразалиеваны «Когнитивтік лингвистика: алыптасуы мен дамуы» атты монографиясы жары кріп, зерттеуші з ебегінде аза тіл біліміндегі когнитивтік баытты алыптасу, даму алышарттарын ылыми теориялы тжырымдара сйене отырып арастырады.

2. Тіл біліміндегі функционалды баыт.Тіл біліміні зерттеу парадигмалары уаыт ткен сайын ауысып отырды. Кезегімен саралайтын болса, салыстырмалы-тарихи, жйелік-рылымдылы, антропоцентристік. азіргі уаытта антропоцентристік парадигманы саясында тілді функционалды баыты тіл біліміні зерттеу нысанына айналып жр. Десек те, тілді функцияналды атынас ралы екенін, А. Байтрсынлы «Тіл –жмсар», «Тіл- рал» деп тілді атынас ралы екенін айындай тседі.Ол зіні жоарыда аталан ебегіні сз басында «Тіл – адамны адамды белгісіні зоры, жмсайтын аруыны бірі» [1,30],-деген сйлемнен бастап, тілді рал екендігін, оны адама тікелей байланысты екенін, оны жмсалымды ызметін атап крсетіп, е алаш аза тіл білімінде функционалды (жмсалымды) грамматика туралы айтып кетеді. А.Байтрсынлы зіні ебектерінде «тілді – рал» деп, оны адамдарды ыайына арай олданатынын ескеріп, тілді жмсалымды ызметінен арастырады.

азіргі функционалды грамматиканы масаты тілді табиатын ашу, жеке-дара тйыталан шебер аясында ана арастырылмайтындыын анытап, р трлі тілдік ралдыр зара рекеттесе отырып белгілі ымны мнін, мазмнын ашу, сз сйлеу кезіндегі ситуация мен контекстік жадаяттарымен байланыста аныталатын, сондай-а оларды баса да ымды категорияларды аясында крінетін маыналы-мазмнды сипатын ашу болып табылады. Олай болса, функционалды грамматика тілдік былысты табиатын толы рі тере тсінуге жол ашады. Жалпы тілдік жйедегі р алуан тілдік бірліктерді зара рекеттесуі, парадигмалы жне синтагмалы атынасы белгілі ымдара жне категориялара жинаталып, оларды табиатын толы тануа ммкіндік ашады. Функционалды грамматиканы негізгі объектісі грамматиканы ішінде «мазмннан – формаа, ымнан – лгіге» сияты тілдік бірліктерді зерттейтін баыт болып табылады. Жалпы тіл білімінде функционалды грамматиканы негізгі нысаны функционалды-семантикалы ріс теориясы болып табылады.

Тіл – оамдаы адамдарды практикалы атынасыны ралы. Тілді бір адам зі шін ана олданбайды, баса адама зіні ойын білдіру, жеткізу шін олданады. Тіл – конкретті сана боландытан, оамды мір згерісіне сйкес азаты деби тілі кн санап дамып келеді. аза тіліні лсіз жерін кшейтіп, кедей жерін байыта тсті. Осындай сатылап, бірте-бірте дамуды нтижесінде деби тіліміздегі грамматикалы категорияларды айсысы болса да дамып, бір жйеге тсті. Сол грамматикалы категорияларды функционалды-семантикалы аспектідегі тілдік бірліктерді трлі тіл дегейі трысынан зерттеу азіргі тада тіл білімінде, оны ішінде аза тіл біліміндегі е басты рі маызды мселе болып табылады.[4, 327 б. ]

аза тіл білімі ай баыттаы зерттеуде болсын ылыми жетістіктерге ол жеткізіп отыр. Бл орайда этнолигвистика, лингвомдениеттану салалары бойынша .Т.айдар, М.Копыленко, Е.Жанпейісов, Ж.Манкеева, стилистикадан Р.Сызды, Б.Шалабай ебектерін атауа болады. Тілді жйелі-рылымды жаы А.Ысаов, .Есенов, М.Балааев, Т.ордабаев, Р.мір, Н.Оралбаева, .Айтбаев, М.Сералиев, Ш.Сарыбаев, М.Оразов, К.Хсайын, Т.Сайрамбаев, .Жнісбек, Б.алиев, Н.Ули, Б.Саындыов, Б.асым ебектерінде крініс тапса, З.К. Ахметжанова, А.Жбанов, Т.Абдыалиева, Ж.Жакупов, .Рысалды, З.Ерназарова, .Есенова, Д.лкебаева зерттеулерінде функционалды, коммуникативтік-прагматикалы, когнитивтік аспектіден арастырылан. азіргі кезеде аза тіл білімінде е актуалды проблемаларды бірі тілдік жйені функционалдылы механизмін зерттеу. Мны зі функционалды грамматиканы негізін алауа лкен сер етті.

3. аза прагмалингвистикасыны зерттелу жайы.Адресантты мтін арылы кздеген масат-ниеті оырмана, яни адресата сер етуі мтінні прагматикасын крсетеді. Жалпы аланда, прагматика негізгі ш тжырыма негізделеді: 1) сз коммуникациясын тсінуді тірегі болып рекеттік аспект саналады [23, 34 б.]; 2) тіл адама ыпал ету амалы ретінде арастырылады [24, 98 б.]; 3) тілдік амалдарды функционалдандырылуы арым-атынасты жадаяты мен мнмтіні арылы негізделеді [10, 21 б.]. Ал сйлеу актілеріні теориясыны негізі тілді ызмет ету, яни функционалдылы трысынан арастыруды негізге алады. Ал сйлеу актілерін зерттейтін бірден бір сала ол – прагматика, яни арым-атынаса атысушыларды зара рекеті мен адресант тарапынан діттелген масат адресата стті жеткізіліп, кздеген масата жетуге баытталуымен тсіндіріледі. Осы орайда зерттеуші Г.Ю. Аманбаеваны пікірін келтіре кетуге болады: «Прагматикада тілді рекет барысында зерттеу азіргі лингвистикалы

парадигманы принциптік тжырымдары арылы актуалданатын лингвистикалы сипаттаманы автономды пні мртебесіне ие болады. Аталмыш баытты пндік аясыны идентификациясы «прагматика» термині арылы іске асады, яни тілдік табаларды масатты трде олдану механизмі мен оны сипаттамасыны сйкесінше аспектісін біріктіреді» [25, 29 б.].

Прагматика сйлеу актісі баыты трысынан арастырылып, ш бірдей аспектісі есепке алынады: 1) сйлеушіні олданылып отыран табалара атынасы; 2) тыдаушы тарапа сз ыпалы; 3) сйлеушілерді аялы білімі мен оларды сз зыреттілігі [26, 16 б.]. Р.С. Столнейкерді ебегінде прагматиканы спецификасы айындалады: «Синтаксис сйлемді зерттейді, семантика пропозицияны зерттейді. Прагматика сйлеу актілерін жне онда жзеге асатын мнмтінді зерттеумен айналысады... Сйкесінше, прагматика алдында екі трлі мселе пайда болады: біріншіден, сйлеу актісіні ызыты типтері мен сзді «німдерін» анытау; екіншіден, белгілі бір пропозицияны белгілі бір сйлем арылы бейнеленетінін анытауа сер ететін сйлеу мнмтініні сипаты мен ерекшеліктерін сипаттау» [27, 423 б.].

Алдымен, прагматика ымыны мнін айындап алайы. Жалпы прагматика сзі грек тілінен аударанда «іс-рекет» деген маына береді [3, 389 б.]. азіргі тіл біліміндегі прагматикалы зерттеулер 1930 жылдардаы Ч.У. Моррис ебектерімен байланысты. Прагматика – семантикамен тіл біліміндегі тілдік табалардын кызметін зерттейтін тіл білімі саласы. Тілді прагматикалы функциясын тілді когнитивтік функциясымен байланыстыра зерттеу – тиімді баыттарды бірі болып табылады. Тілді прагматикалы функциясыны берілу жолдарын анытау жне оны интерпретациялау тілді когнитивті жне прагматикалы функциясына сйенеді. Прагмалингвистика арым-атынас іс-рекеті туралы ылым саласы боландытан, тілді барлы аспектілеріні ызметіне тікелей атыса алады.

Семантика мен прагматика – зара тыыз байланысты тіл біліміні саласы. Бл мселе бойынша семиотикалы зерттеулерді негізін салушы Ч.У. Морристі ебектеріні рлі айрыша. Ч. Морристі зерттеулері бойынша семиотикада ш трлі сала ерекшеленеді: біріншіден, ол семиотиканы табаларды объектіге атынасын зерттейтінсемантика, екіншіден, табаларды зара арым-атынасын зерттейтін синтактика жне шіншіден, сйлеушілерді табалара атынасын зерттейтін прагматика саласы [28, 50 б.]. Осы орайда Ю.С. Степановты ойы да жоарыда аталан ойды натылай тседі: «Синтактика таба мен оны нені табалайтыны арасындаы – адамны сырты лемі мен ішкі лемі арасындаы атынасты зерттеумен айналысса, ал прагматика таба мен сол табаны олданушы сйлеуші, тыдаушы, жазушы, оырман арасындаы атынасты зерттеумен айналысады» [29, 325 бб.]. Кейінірек Ч. Моррис прагматика аясына табаларды шыу тегіні биологиялы, психологиялы жне оамды аспектілерді олданысы мен оларды сері туралы сз озайды.Табаларды бір-біріне атынас синтактика (немесе синтаксис) клемінде зерттеледі. Яни Ч.У. Морристі пайымдауынша, семантика – «таба – референт» арасындаы, прагматика – «таба – пайдаланушы» арасындаы байланысты зерттейді дейді [28, 51 б.].

Ч. Морристі кзарасын ары арай зерттеп, ылыми трыда дамытан Н.Д. Арутюнова, Ю.С. Степанов есімдерімен байланыстырса болады, ал отанды лингвистикада Д.А. лкебаеваны «аза тілі стиликасыны прагматикасы», Г.Ю. Аманбаеваны «Макроязык: структура, семантика, прагматика», Н.Ж. Даулеткерееваны «аза баспасзіндегі айталамаларды прагматикалы мні», А.К. Кущегалинова «Прагматические функции глаголов речи», Е.Б. Тяжинаны «Одаай сздерді прагматикалы олданысы», З.Ш. Ерназарованы «Сйлеу тіліні синтаксисіні прагмалингвистикалы аспектісі», .. Есенованы «азіргі аза медиа-мтіні прагматикасы (аза баспасз материалдары негізінде)» атты ебектері прагматика ылымыны дамуына осан лесі деп білеміз.

алым Нргелді Ули «прагматика – тілді мірдегі олданысын, оны жымды тжірибеде жзеге асыруын крсетеді. Ал мны зі жымны мір задылытарымен, тілді олданушыны психологиясымен, дниетанымымен, оны когнитивтік базасымен, мдени стреотиптермен, лтты дстрмен байланысты» деп есептейді [2, 35 б.].

Ке анытамаларды ішіндегі анытамаларды бірі ретінде Т.А. ван Дейкті «Прагматизм – мнмтіндегі тілді зерттеу» деген тжырымында крсеткен прагматикалы компонентті асиетін келесідей трде крсетеді:

а) прагматика – лингвистикалы теорияны ажыраысыз компоненті, оны мртебесі синтаксис пен семантика мртебесімен те;

) прагматика міндеттеріне сйлесімні жйелік асиеттерін тілдік жне иллокутивтік актілер ретінде айындау жатады;

б) прагматикалы интерпретация тек синтаксистік трыдан дрыс, семантикалы олданыса ие белгілі бір шарттылыа негізделген сйлесімдерде ана олданылады;

в) прагматикалы интерпретациялар прагматикалы мнмтіндерде айындалады, яни белгілі бір ой когнитивтік жне леуметтік факторлар жиынтыы ретінде аныталады [20, 13 б.].

азіргі тада прагматика пнаралы ылым саласы болып табылады, йткені прагматика лингвистика, логика, философия, леуметтік зерттеулер, психология, этнография жне кейбір кибернетика салалармен де тыыз байланыста. Прагматиканы жалпы теориясыны эмпирикалы міндеттері: когнитивті модельді растыру, сйлеу актілерін, сонымен атар коммуникативтік зара арым-атынасты моделін тсіну, есте сатау жне тілді белгілі бір леуметтік ортада олдана білу.

Жалпы прагматикаа берілген анытамаларды біріктіре отырып, орта бір анытама берсе болады:

- адами фактор басым талылау (толкование);

лингво-прагматикалы зерттеулердегі функционалды аспект пен оларды мнмтіндік негіздемесі назар аударылатын анытамалар: «тілді олданысы» туралы ылым, «мнмтіндегі тіл» туралы ылым;

3) тілдік коммуникацияны арым-атынас кезіндегі коммуниканттарды зара серін зерттеуге баытталан анытамалар;

4) белгілі бір коммуникативтік мнмтінде пайда болатын сйлеу актілеріні прагматикалы зерттеулеріндегі интерпретациялы аспектісі сипатталатын дефинициялар тізбегі [30, 19 б.].

5) Ал А.Ж. Машимбаева зіні филология ылымдары кандидаты ылыми дрежесін алу шін дайындаан «Тілек-бата сздеріні суггестиясы мен прагматикасы» атты диссертациясында прагматикаа берілген анытамалара шолу жасай келе, азіргі тіл біліміндегі ылымдарды тілдік бірліктерге прагматикалы трыдан араан кзарастарын былайша жіктейді:

7) – прагматика сйлеу актілері мен оларды жзеге асу мнмтінін;

9) – прагматикалы лингвистикада коммуниканттарды сйлеу рекетін;

10)

11) – прагматика тілдік атысымны задылытарын, сйлесімні масатты баамын, сйлеушіні коммуникативтік интенциясын, сйлеу актілеріні функционалды типтерін;

12)

13) – прагматика сйлесімні мазмнын, сйлесім авторыны коммуникативтік масата сай тілдік ралдары тыдау мнін, сондай-а тыдаушыны айтылан ой мен тіл арылы берген бааны дрыс тсінуін анытайтын наты атысым жадаятын зерттейді;

14)

15) – лингистикалы прагматика – коммуниканттарды атысым актісінде тілді олдану шарттарын зерттейтін ылым;

16)

17) – прагматиканы наты белгіленген шекарасы жо, оан сйлеуші субъект пен адресатты (тыдаушыны) араатынасынан туындайтын мселелер кіреді;

18)

19) – адресаттан алынан апараттан кейінгі адресатты белгілі пікірге келіп, айтадан андай рекет жасайтынын прагматика зерттейді. Прагматика адамны белгілі жадайда андай масатпен сйлеп транын оса арастырады.

ЕМТИХАН БИЛЕТІ

1. ХХ-ХХІ .. лингвистикалы мектептерді алыптасуы.Жас грамматикалы баыт. Жас грамматикалы баыт (младограмматизм) XIX асырды 70-жылдарынан бастап алыптасты. Алаш Германияда туанымен, кп замай оан тілектес, пікірлестер р елден табылып, те тез ркен жайды. Францияда М.Бреаль, Швейцарияда Ф. де Соссюр, Америкада Уитни, Италияда Г.И. Асколи, Россияда Ф.Ф. Фортунатов бастаан Мскеу лингвистикалы мектебі мен Бодуэн де Куртенэ бастаан азан лингвистикалы мектептері болды. Жас грамматистер мектебі з зерттеулеріне екі трлі принципті негіз етті. Оны бірі - тарихи принцип те, екіншісі - психологизм принципі. Осы себептен де жас грамматикалы баытты кейде психологиялы салыстырмалы-тарихи тіл білімі деп те атайды. Мскеу лингвистикалы мектебі. Мскеу лингвистикалы мектебін XIX асырды 70-80 жылдарында Мскеу университетіні алымдары алыптастырды. Оны басаран сол кездегі орыс тіл біліміні крнекті алымдарыны бірі - академик Филипп Федорович Фортунатов (1848-1914). Ол Германияда, Францияда, Англияда болып, жас грамматикалы баыттаы крнекті алымдарды лекциясын тыдаан, зі де осы баытты уаттаан, компаративистиканы Россиядаы крнекті кілі болан, нді-Еуропа тілдеріні фонетикасын, морфологиясын зерттеп, бл саладан біраз ебектер берген. Бл мектеп рамында орыс тілі біліміні крнекті кілдері академик Алексей Александрович Шахматов (1864-1920), Александр Матвеевич Пешковский (1878-1933) , т.б. болды.

XX асырды бас кезінде Батыс Еуропада жас грамматизм баытына арсы баытта пайда болан лингвистикалы мектепті таы бір трі - эстетизм немесе эстетикалы лингвистика. Оны алыптастырушы - неміс алымы, роман тіліні маманы, рі дебиетші, Мюнхен университетіні профессоры Карл Фосслер (1872-1949). Эстетизм мектебіні негізгі принциптері К.Фосслерді "Тіл -біліміндегі позитивизм мен идеализм" (1904), «Тіл - шыармашылы жне даму» (1906) деген ебектерінде баяндалан. Мектепті эстетизм деп аталу себебі - оны тілдері тілді эстетикалы тла, эстетикалы крсеткіш дейді де, оны зерттейтін тіл ылымы - эстетиканы бір саласы, эстетика -оны негізі, айнар блаы. Тіл жніндегі зерттеу эстетикадан басталып, эстетикамен аяталады деп санайды.

Когнитивтік ымдар.

Когниция– адам санасындаы білім арылы крініс табатын апараттар жйесі.

«Фонды білім» дегеніміз-тілдік ойлау рекетіндегі (речемыслительная деятельность) тжірибені вербалданан крінісіні (фрагментіні) коммуникативтік бірліктерді (мтіндерді) кейбіреулерімен байланысы.

Концепт – жымды білімні бірлігі, сана (жоары рухани ндылытара жол ашушы) этномдени ерекшелігі бар тілдік бірлік ретінде табаланады.

«аламны тілдік бейнесі» дегеніміз - « ... тірі (табии, лтты) тілдер арылы бекіген ішкі жне сырты дние туралы бкіл апарат».

Фрейм-санада концепт тзеуші оиа бірліктеріні бірінен кейін біріні жйелі, тртіпке сай тілуін адаалайтын апараттар жинаы, концептілік жйені рылымды элементтерін танытатын арапайым нобай.

Схема– когнитивтік санада сырты сигналдар мен ішкі сезімдер кмегі арылы жинаталан апараттарды бір рылымда таныту тсілі.

3. Лингвоэкология, зерттеу нысаны, зекті мселелері. Лингвоэкология - тілдік жадаят пен оны проблемалы мселесін арастырады. Тіл жанды организм ретінде згереді, дамиды, олданыс аясы немі динамикалы сипатта болатындытан, коммуникативтік дегейі де рдайым згеріске шырып отырады. Ал мндай жадаяттарды себептерін лингвоэкология зерттейді. Сондайа, лингвоэкология лексикалы абаттарды толыуын, трлі леуметтік ортаны сйлеу ерекшеліктерін, жетістіктері мен кемшіліктерін де зіні назарынан тыс алдырмайды. Лингвоэкологиялы зерттеуді басты нысаны тілдік орта болып саналады. Тілдік орта дегеніміз - сол тілде сйлейтін оам мшелеріні тілдік санасыны крінісі, олданыстаы тілді жайкйі, тілді оамдаы орны мен дамуы. Тілдік ортадан оамны леуметтікпсихологиялы, идеологиялы, мдени, этнопсихологиялы болмысы айындалады. Адамдарды тіршілік ортасыны ерекшеліктері оны олданыстаы тілінен байалады. Мндай ортада лтты жымны рухани тіршілігі алыптасады. Тілдік ортасыз адамдар жеке дара мір срмейді. Лингвоэкология лингвомдени мселелермен тыыз байланысты. Зерттеуші алымдар тілімізде жат сздерді жааласып жруін, жастар тіліні жаргон сздерге жаындыын жне ылым мен техниканы дамуына арай, тілдегі «технизация» сондайа, -филологиялы, оамды білімді технократты биіктіктен алыстату сияты лингвистикалы проблемалар атарына жатызады.Мысалы, орыс тіліні аза тіліне кері сер еткен тсы бар. Дегенмен де баса тілді басыншылыынан дендеп кеткен тілдік жадаят, сіресе, сйлеу мдениетіне нсан келтіреді.

ЕМТИХАН БИЛЕТІ

1. Этнолингвистика.Этнолингвистика «этнос», «этнос болмысы», «этнос тілі», «тіл лемі» деген ым тсініктерге ерекше мн береді. Этнолингвистика - халыты этногенезін трмыс салты мен дет-рпын, мекен-жайын, баса халытармен тарихи-мдени байланысын, кнделікті трмысын материалды жне рухани мдениетін зерттейтін тіл біліміні жаа саласы.

Проф. Ж.А. Манкеева: «Этнолингвистика- тілді мдениетке атысты зерттейтін, сонымен бірге тілді ызметіндегі жне дамуындаы тілдік, этномдени жне этнопсихологиялы факторларды зара серін арастыратын тіл біліміні саласы» [1, 55б.] –деп, мдениет пен этнопсихологиямен байланыстырыла арастырылатын тіл біліміні саласы ретінде крсетеді. Ал акад. . Кайдар: «Этнолингвистика – этнос болмысын оны тілі арылы танып білу масатында туындаан лингвистиканы жаа да дербес бір саласы», - дейді [1, 8б.]. алым . айдар этнолингвистиканы тілмен байланыстырады да, «Этносты басы ткен сан асырлы даму жолы, оны белгілері біздерге тас мсіндер мен жартастара ашалан сына жазулар арылы, мдени ескерткіштер мен ртрлі имараттар трінде жетуі ммкін. Біра бларды брі этнос міріні мы да бір елесі ана. Оны шын мнісіндегі даналыы мен дниетанымы тек тілінде ана саталады. рбір дуірде мірге ажет болан рал-сайманны, ару-жараты, киер киім мен ішер таматы, трмысты заттар мен салт-санаа, дет-рып, наным-сенімге, ойын-клкі, той- томалаа байланысты ымдарды аты-жні, сыр-сипаты т.б. тек тіл фактілері ретінде ана, яни жеке сздер мен сз тіркестері, фразеологизмдер мен маал- мтел арылы ана бізге жету ммкін» екендігін айтады [2, 34б.]. Демек, тіл арылы жеткен кнені кзі, тарихи атпарлар сырын ашу –этнолингвистика саласына тиселі. Жалпы тіл біліміндегі этнолингвистикаа шолу жасап, жеке сала ретіндегі негіздерін анытаан - профессор М.М. Копыленко. алым М.М. Копыленконы пайымдауынша, «этнолингвистика» термині ылым лемінде е алаш шетел алымы Б. Уорфты идеясы негізінде этнография мен социология ылымдарыны аралыынан туындаан болып табылады. Ал, бл идея Э. Сепирді тіл фактілерін этнос мдениеті мен жеке тла трысынан арастыратын теориясымен сйкес боландытан, ылымда «Сепир - Уорф болжамы» деген атпен де белгілі болып келді [3, 16б.]. аза этнолингвистикасына атысты мселелермен акд. .Т. айдар бастаан этнолингвистика ылымыны тірегінде ылыми мектеп алыптасандыын атап кету орынды.