Мектеп жасына дейінгі балаларды эстетикалы трбиені теориялы негіздері

Оыту ылым абылдау абілетін дамыту сияты эстетикалы білім анытайды, сезінеді мірде слулыты тсіну жне білім беру нер задарына сйкес лемні згеру атысуа ниет Кркем ызметіне енгізу жне шыармашылы дамуына сияты Слулы, абілеттері.

эстетикалы білім - масатында жеке тлаларды масатты жйелі сер эстетикалы дамыту, яни, эстетикалы абылдау, сот алыптастыру болып табылады, таламын, сезім, эстетикалы сана, слулы дрыс тсіну шынды жне нер; эстетикалы ажеттіліктері мен мдделерін дамыту, слулы задарына сйкес мір шыармашылы трансформация атысуа ммкіндігі. Эстетикалы дамыту - эстетикалы алыптасуы мен жетілдіру за процесс сана, кзарас, жеке адамны эстетикалы ызметі. Мселелері G. Рошаль, V. сияты алымдарды айналысатын мектепке дейінгі балаларды эстетикалы білім Shack, М. Roemer, Н. Преображенский, Н. Dolomanova жне басалар.

Фон. Эстетикалы білім тыыз білім беруді барлы жаынан байланысты. Ол ныайтады эстетикалы алыптастыру арылы білім беру сер баса да аспектілері сезім, эстетикалы жауап, бастапы, эстетикалы жне этикалы ымдар мен баалаулар. Бл йлесімді дамуы шін кешенді кзарас амтамасыз балалар.

барлы трлері алдында Мектепке дейінгі білім беру мекемелеріні, оны ішінде білім беру, ол тр міндет насихаттау, ялатуа оларды оушы білім, дадылар мен абілеттерін беру мектеп жасына дейінгі балаларды эстетикалы трбие беру.

55,р трлі типті отбасында балаларды жеке басын алыптастыру

1. Жеке адамны бір-бірінен ажыраысыз жне оан прменді трде ыпал ететін биологиялы белгілері мен ерекшеліктері бір-бірімен байланысты. Анытауыш асиеттер - жеке адамны леуметтік сипаттамасы, оны себептері, мдделері, масаттары.
Жеке адам болу шін психикалы дамуды белгілі бір дрежесіне тіп, баса адамдара араанда ерекшелігі бар екенін білетіндей бірттас тла болуы тиіс.
мір бойы даму мен трбиені нтижесінде жеке адамны орныып, жетілуін алыптасу деп атайды.
Жеке адамны алыптасуы - крделі, азаны суі мен жетілуін, стихиялы серлерді, масатты, йымдасан трбиені амтитын арама-айшылыты процесс.
Жеке адамны алыптасуы мірге келген стінен басталады, жеткіншек жне жасспірім шата жедел жреді, ересек шата зіні біршама аяталу кезеіне жетеді.
Сондай-а жеке адамны дамуы деген ымды аныталы.
Даму ымына азаны суі мен пісіп жетілу процесін жатызады. Бл процестер психикалы дамумен зара тыыз байланыста теді, оан ыпал жасайды, біра адамны жеке адам ретінде алыптасуын белгілеп бере алмайды. Жеке адамны дамуы - бл оны рухани суіні, жетілуіні процесі жеке адам шін елеулі болып табылатын барлы сфераларды іс-рекетте, зін оршаан былыстара, адамдара деген арым-атынаса, танымды процестерінде болатын сапалы згерістер процесі.
Жеке адамны сіресе балалы жне жасспірім шатарында дамып, жетілуі е алдымен трбиені ыпалы арылы жріп отырады. Біра трбие серіні дрежесі мен сипаты кп жадайда трбиені даму задылытарын аншалыты ескергеніне байланысты болады. Сйтіп, трбие мен дамуды арасында екі жаты байланысы болады. Сондытан жеке адамны даму задылытарын тереірек арастыран жн.
Жеке тла мен оамды ортаны арым-атынасы философия, психология, педагогика, т.б. оамды ылымдарды кптен айналысып жрген ккейкесті мселелері. Бл жнінде кейінгі жылдары жары крген философиялы, педагогикалы, психологиялы, этикалы, лтаралы арым-атынастара арналан ебектерден баса П.И.Подласыйды, М.Ф.Хар-ламовты "Педагогика" (М.1996-1997), Б.С.Гершунскийді "XXI асырда білім беруді философиясы" (1993), Г.К.Нралиеваны "Тланы ндылы баытын алыптастыруды методологиясы, практикасы" (АД995) секілді ондаан монографиялы ебектері жары крді.
Адам баласы материалды жне рухани мірді ортасында тіршілік етеді де, зі мір сріп отыран оамны, жымны, лтты, руды мшесі ретінде зіндік аыл-парасатымен, жеке басты зіне тн аыл-ой, ерік-жігер, мінез-лы ерекшелігімен крінуге тырысады. оам мшелеріні бріне орта біркелкі мінез-лыты, асиетті болуы ммкін емес. р адам зінше жеке тла.
Жеке тланы ерекшелігі дегеніміз — оны зіне тн мінез-лындаы, іс-рекетіндегі, кзарасындаы ерекшелігімен даралануы.
оамды тлалара орта этикалы бірыай талаптарды болуына арамастан, оршаан орта жнінде р адамны алыптасан зіндік ой-пікіріні, кзарасыны болуы, оларды зі сіріп-білген былыса деген кзарасын, ой-пікірін білдіруі зады былыс. Мселен, біреулер - айналасындаы былыса тадана, тамашалай араса, енді біреулер - сын кзімен арап, ой-орытуы, сын пікірлер айтуы ммкін.
Адамдарды оршаан ортадаы былыстарды тсініп абылдауы да р трлі. Ол р адамны жеке басына тн физиологиялы, психологиялы, биологиялы ерекшеліктеріне байланысты. Жеке тланы ой-санасыны, білім клеміні толысуына байланысты оны мірге кзарасы, белгілі былыстара баа беруінде де згерістерді болуы, толысып жаарып отыруы зады былыс.
мірде бір анадан туан егіз балаларды тр жаынан бір-біріне сас боланымен, мінез-лы, іс-рекеті, мірге деген икемділігі, абілеті бірдей болмайды. Сондытан р адамды зінше даралаан жеке тла деп араймыз. Адамны саналы, мінездемелік асиеттерін анытайтын оны санасы болып табылады. Сана аыл-ойдан туындайды. Адамны аыл-ойы біркелкі дамымайды. Адамдар бір-бірін баалауда ателіктер жіберуі де ммкін. Кейбір адамдар зіні жеке басын басалардан арты баалауа тырысады.
Жеке тлаа тн асиеті - аыл, ес, яни, мірді зіні сана-сезім лшемімен арап баалауа бейім труы. Сондытан мірді танып білу - миллиондаан жеке тлаларды сезім, тсінігінен трады.
Жеке тланы еске сатауы зге адамдарды тжірибесін жинатауа да негізделеді. рбір тла оларды оып, кріп, оыанын, естігенін, кргенін з ойына тоып, содан саба алу арылы да зіні іс-рекетін, мінез-лын, сана-сезімін байытады.
Адам мірде зі жіберген ателіктерден де, басаларды ателіктерінен де саба алады. Оны айталамауа тырысады. Мны педагогикада адамны зін-зі трбиелеуі деп атайды. Басаларды негелі іс-рекетінен йрену, оны зіні жасы асиетіне айналдыру мір заы.
Тла — жеке адамны масатыны орындалуы, ерік-жігеріні іске асуы, зі жніндегі ойын, еркін іске асыруа дайындыы жне оны іске асыруыны нтижесі. Ерік-жігер механизмі дегеніміз - адамны зіне тн асиеттерін іске асыруы. Адам ойына келген іс-рекетті іске асыруда ерікке жол береді. Біра адам бір нерсені істерде алдымен еркін аыл-парасат таразысына салып, оны іске асыру жн бе, басалар оан алай арар екен? -деген ойа алады. Ерік-жігерді іске асырылуы аыл мен санаа баынышты.
мірде кейбір адамдар бір іс-рекетті іске асырарда те байыппен арап, осыны нтижесі алай болар екен деп "мы ойланып, жз толанып" іске кіріседі, ал кейбіреулер бірден ойына аланын апыр-топыр іске асырып, кейін опы жеп жатады. Осыны брі адамны ерік-жігер кшіні тріне байланысты. Тла дегеніміз - сезімні, серді, ішкі кйініш-сйінішті бойа жинаталан крінісі.
Алайда, р тланы эмоциялы сезім дниесі р баса. Біреу жауыздыты кргенде айайлап, баырып, ішкі сезіміні сырта шыуына еркіндік берсе, екінші біреу іштей булыып, кгеріп-сазарып, тас-тйін болып атып алады. Бл р тланы эмоциялы сезімі зін-зі стай алу еркіне байланысты былыс.
Адамны даму жне алыптасуы жайында осы уаыта дейін р трлі пікірлер мен теориялар орын алып келеді. Ататы грек философтары Платон жне Аристотель адамны дамуын, алдын-ала тадыр белгілеген тым уалаушылы табиатынан деп длелдеді. Аристотель л болушылы немесе баынушылыты табиатты заы дейді.
Тым уалаушылы теориясын олданушы жне уаыздаушыларды бірі - преформистер. Преформизм - XVIII асырда биология саласында стемдік еткен, адамны дамуы жайлы диалектикаа арсы философиялы аым. Преформистер ересек адамдарды барлы асиеттері мен белгілері ана рсаындаы сбиді азасында болады, сондытан жеке адамны дамуын алашы рет рыта пайда болан асиеттерді рістеп кшеюі мен сан жаынан артуы деп арастырады.
Баланы дамуына сер ететін факторлар жне оны мні.
Даму - жеке адамды жетілдіруді те крделі жне диалектикалы процесі. Балада анадан туа біткен белгілі идеялар мен тсініктер жне жет, жмса немесе байсалды мінез болмайды. Плланы адамгершілік, уестік, белсенділік жне батылды сияты асиеттері даму процесінде алыптасады. йткені, оны сіп жетілуіне белгілі леуметтік трбие мен орта сер етеді. Адаманы дамуы жне оны дниені тануы трлі леуметтік жадайлара байланысты. Сондытан оны мінезінде р трлі ерекшеліктер мен процестер пайда болады. Баланы дамуына ыпал ететін факторлара тым уалаушылы, леуметтік орта, трбие, т.б. жатады.
Тым уалаушылы - рпаты ата-ананы биологиялы састыын елестетуі. Кейбіреулері баланы сырты пішініне арап, бірден алай кесіне не шешесіне сап алан деп таданады. рине бл кездейсо нерсе емес. йткені, баланы шашы мен кзіні бояуы, терісіні пигменті, бет келбеті мен басыны формасы, жрісі мен зін стау алпы тым уалаушылы арылы берілетін биологиялы састыты еске тсіреді. Бала озалыс мшелерін, нерв жйесіні функциялы асиеттерін, ал кейде дауыс тембрі, музыкаа, биге, математикаа абілеттілігі сияты те нзік ерекшеліктерді тым уалау арылы алады. Біра, те нзік ерекшеліктерді тым уалау жолымен берілуі те сирек кездесетін жадай. Мысалы: йгілі лы компо-зитор Иоганн Себастьян Бахты рпатарында 300 жыл ішінде тек ана 20 адамдай музыканттар болан. Мны бір жаынан отбасы мшелеріні табии ммкіншіліктерді (нышанны) болуына, екінші жаынан отбасындаы музыкалы дстрге, музыкалы трбиеге байланысты деп арастыран жн.
Орта - адам дамуына табии жне леуметтік орта ыпал жасайды.
Табии орта - бл трлі табиат жадайыны адам трмысына ызметіне ыпал жасауы. Жылы жне суы климат жадайы халытарды трмысына рекетіне елеулі ыпал етеді. Климаты ысты жерлерде егін шаруашылыымен шылданады. Ал солтстіктегі жерде балы, бы шаруашылыымен айналысады. Табиат жадайына байланысты оларды мінез-лытары да ерекшеліктер байалады.
леуметтік орта - жеке адамны мінез-лыны дамуына ыпал жасайтын леуметтік атынас, оларды кп ырлы іс-рекеттері. леуметтік ортаа мектепті ыпал жасауы нтижесінде баланы дниеге кзарасы, лыты, эстетикалы жне осы сияты болымды асиеттері дамып алыптасады. Егер адамдарды алыптасуына ортаны атысы шамалы болса, онда орта адамдарды талабын анааттандырмайды. Сондытан адам зіні дамуы шін ажетті материалдарды осы леуметтік ортадан жинайды. Егер бала леуметтік ортадан тыс алса, онда оны даму дрежесі жануарлардан жоары болмайды.
Африкада, ндістанда, Инденезия елдеріні ормандарында Трлі себептерімен адарды гірлерінде леуметтік ортадан тыс мір сретін жас баланы санасын ояту, абілетін дамытуды ммкін емес екендігіне ылыми мліметтер длел бола алады. 1920 жылы ндістанны Гадамури деревнясында трындарды хабарлауымен ашылар асырды інінен бет лпеті адама сайтын, біра трт аятап жретін екі ыз баланы табады. Олара Камала жне Амала дейтін ат ояды. Камала 7-8 жаста, ал Амала 2 жаста. Амала кп кешікпей леді, ал Камала кн сулесінен жне оттан атты орып, тек шикі ет жеп ана кн кріп, трт аятап жріп, кбінесе кндіз йытап тнде блме ішін кезіп жрген, зіні кешкі саат ондарда, тнгі саат бірлерде, таа жаын, ш мезгіл лыитын уаыты болан. Камаланы адама айналдыру те иын болан.
Адам арасында жрген 2 жылдан кейін Камала трегеліп труды жне екі аяымен жріп, бірте-бірте тнде йытап, таматы олымен жеуді йренеді. Адам тілін йрету бдан да иын болан. Жеті жыл ішінде Камала 45 сз ана тсіне білді. 15-ке келгенде оны есі екі жасар баладай, ал 17-ге келгенде ой-рісіні дамуы 4 жастаы баланы дегейіне ре жетті. Камала 17 жаса дейін мір срген.
Адам жеке тла болып алыпты суі жне дамуы шін тек ана адамдар арасында мір сруі ажет. Соы кезде орталы Австралияда жне Филиппинні Менданао аралы ормандарынан табылан жабайы адамдарды сана-сезіміні те тменгі сатыда екендігі байалады. Оларды тіршілік рекетіні де алашы ауымдаы жабайы адамдарды мір сріп, кнін кру рекетіні састыы аныталады.
Педагогика адам дамуындаы леуметтік ортаны ыпалын мойындайды, оан зор мн береді. Біра ортаны шешуші жне мидын ала анытаушы фактор деп арастырмайды.
2. Трбиені бала дамуындаы рлі. Жеке адамды дамытудаы басты факторларды бірі - трбие. Трбие балаларды жеке жне дербес ерекшеліктеріне, дайындыы мен дрежесіне лайы іске асырылып, трбие адамдарды іс-рекеттерін йымдастырады. Ол шін трбиеші алдын ала жасалан арнаулы жоспар бойынша трбие жмысын масата баыттап йымдастырып, трбиені ралдары мен дістерін жне формаларын іздестіреді, оларды тиімді етіп пайдаланады.
Трбиені рлін педагогика тарихында, аса арты баалаушылар да болды.
Д.Локк (1632-1704) "трбие адамны кзарастары мен адамгершілік асиеттерін жасайтын негізгі рал, адам трбие арылы жасы болады" - деп сыаржа пікір айтты. Бала мірге келгенде, оны жаны сттей а, судан таза, содытан трбиеші зіне керек адамды жасап алады деп, трбиені рлін аса дріптеп, тым уалау мен леуметтік ортаны баланы алыптасуындаы рлін онша бааламады.
Революционер-демократ В. Г. Белинский (1811-1848) баланы жаны таза татай емес, тата да сапалы, жазу да демі болу керек деді. Белинский трбиені рлін жоары баалап, адам дамуындаы тым уалаушылы пен ортаны серін де ескерген жн деді.
Д.Локк, т.б. кзарастар бойынша трбие арылы адамды трлі дрменсіздіктен, кемістіктен таруа болады. Демек, олар трбие арылы адам баласыны трмысын жасартуа жне санасын згертуге болады деген жорамал ойа келді.
Трбие арылы халыты трмысын жасарту шін материалистік педагогика тапты оамды жойып, демократиялы оам руды сынды.
Трбиеші трбие арылы баланы трлі іс-рекеттерін тиімді етіп, оны жасы дамуына ажетті материалдарды іріктеп алады, айналадаы табии жне леуметтік ортаа кзарасын дамытады. Трбие жмыстарыны сара жолдарын табу нтижесінде баланы ой-рісі кеейеді, эстетикалы сезімі мен таламы артып, адамгершілік сапасы алыптасады.
Мектеп мемлекет олындаы апарат ралдарды (баспа-сз, радио, теледидар) кмегімен оушылара трбие береді, сондай-а, мемлекетті саясатын жргізеді. Баланы жеке басыны дамуы мен алыптасуына ыпал ететін ш факторды ішінен трбие адамны дамуына орасан кшті ыпал етіп, тым уалаушылы пен ортаны ыпалына белсенді сер етіп, баланы дамуын оам талаптарына сйкес баыттап, белгілі баытта баланы мірі мен іс-рекеттерін йымдастырады, ортадаы жадайлардан тла дамуына ажетті материалдарды іріктейді, жеке басты дамуына теріс, зиянды сер алдыратын жаымсыз ыпалдардан аластайды. Осы трыдан келгенде трбие аа рпаты жаа рпаа оамды тарихи тжірибені беру процесі, жаа рпаты мірге, ебекке дайындау арылы оамны ала арай дамуын амтамасыз ететін процесс.
Сонымен, трбие бала дамуын баыттайды, басарады, сондытан да ол — баланы алыптастырудаы негізгі кш. Трбие негізгі кш боландытан, оны жетімсіздігі, лсіздігі баланы алыптасуына кері сер етеді.

56, Шыармашылы ойындары: сюжетті-рольдік ойындар, театр ойыны, крылыс ойыны, режиссерлік ойындар

Ойын – оурдісіндегі оытуды рі формасы, рі дісі ретіндедербес дидактикалы категория. Сонымен біргеойынды маліммен оушыларды бірлескен оурекетіні зарабайланысты технологиясы ретінде олдануа болады, азатілі сабаында ойын формаларын егізу барысында интерактивті татаныда олдануды маызы тезор. Бастауыш сынып оушыларыны мектепке келгенге дейінгі негізгірекеті - ойын болса, оу-трбие рдісінде олар біртіндеп ойын рекетінен оу рекетін орындауа бейімделуі тиіс. Олсаба барысында пайдаланылатын дидактикалы ойындар арылыжзеге асады. Ойын- оамды тжірибені алыптастыру баытындаы іс-рекетті біртрі, янитртіпті, зін-зі басаруды жетілдіреді. Адам тжірибесіндегі ке тараандамыту ойыныны ызметі:ойынатарту, раатберу, демалдыру, ызыушылыын тудыру. Заманталабы екітілде сйлеуді одан ріорнытыру, аза тілінйренгісі келетінбаса лткілдеріне мемлекеттік тілді мегерту, сондытан балабашамызда азатілін оытуды сапасын жасартуды міндеттерін ойды.
Ойынны масаты - Ойын технологиясы арылы 5-6 жастаы балаларды сйлеутілін дамыту, сйлеу дадысын алыптастыру .
Міндеті - баланы ызыушылыын ояту,белсенділігін арттыру.
Дидактикалы ойындар - балаларды білімдерінарттыруды ралы. Сабата ойындарды олдануды трлі жолдары бар.
Дидактикалы ойындар арнайы масатты кздейдіжне наты міндетті шешеді.
Ойын сабаты басында – ткен сабаты ескетсіреді.
Сабаты ортасында – кіл-кйін сергітеді,ерік-жігерін дамытады, сабаа ынтасын арттырады.
Сабаты соында – таырыпты бекіту, сабатаалан білімді жинатау масатын кздейді.
Ойын –оушыларды оуа деген ынтасын арттыратын рал. Сондытан бастауыш, дайынды
сыныптарында оушылар саба стінде ойынды кп ажет етеді. Олара
пайдаланылатын ойындар оушыларды жас ерекшеліктеріне арай крделеніп
отырады. Мысалы, дайынды сыныбында арапайым ана ойын трлерін ойнатса,
сыныбы лкейген сайын баланы жас ерекшелігіне сай болып крделенгені дрыс.
Олай болса, ойынды пайдалануды маызы зор. Мндай ойынны кптеген трлері
бар. Сондытан ойын балаларды жас ерекшеліктеріне жне тілетін сабаты
таырыптарына мазмнына сай етіліп тадалып алынаны дрыс. Бала ойын
іс-рекеті стінде білімді алай игеріп жатанын, ал оу рдісіні алай ойына
ласып кеткенін аармай алуы тиіс. Сонда ана ойын жне іс-рекеттері табии
бірлікте болып, пндік білім, білік жне дадыны игеруге толы ыпал жасайды.
Мысалы, дайынды сыныптарда сан санауа заттарды санап жне оларды екі тобын
салыстыруа, лшеміне, пішініне жне тстеріне арай ажыратуа йрету
масатында трлі ойындарды ойнатуа болады. Ойын да халы педагогикасыны
рамдас бір блігі болып келеді. лтты ойындар халыты
леуметтік-экономикалы жадайларына байланысты туып, дамыанына аза халыны
ойындарымен таныса отырып, кзіміз бден жетеді. Халы ойындарын сабатарда
пайдалану оушыны алан білімін кнделікті мірмен берік штастыруа олайлы.
Ойын –бала рекетіні негізгі бір трі. Бала шін ойын – мір сруді белсенді
формасы, сол арылы ересектерге еліктейді, оларды іс-рекеттерін,
арым-атынастарын йренеді, ебекті мнін тсіне біледі, адамгершілік
нормаларын игереді, леуметтік рлдер атарады.
Саба стінде жргізілетін жмыс трлері,таырыпа сай алынан трбиелік мні бар ойын элементтері оушыларды ойлау
белсенділігін керек етеді. Сондытан малім р сабаында ойын трлерін орнымен
олданып, оны ызыты ету арылы оларды білімге ынта-ыыласын, пнге деген
сйіспеншілігін алыптастыруды масат етеді. Демек, малім сабаын баланы
абілет-арымына, психологиялы ерекшелігіне сай байланыста жоспарлау керек.
Сонда ана саба тартымды, жеіл болады, оушыларды жалытырмайды.
Оушыларды ойын кезіндегі белсенділігі кбінесежарыс нтижесін дрыс есепке алуа байланысты. Оушылар ойындаы з
жетістіктері мен кемшіліктерін біліп отыруы тиіс. Ойын нтижелерін есепке алу
трліше: рбір дрыс орындалан грамматикалы ойын шін пай есептеу, рбір
тылыс шін кем пай беріледі, оушылар татаа жазылан тиісті команда
баанындаы сз немесе сз тіркестерін жазып отыру; ол сздерді есепке ала
отыру; ол ктеріп немесе тиісті орфограммалар жазылан карточкаларды
ктеру арылы білімдерін анытау; жаттыуажіберілген уаытты есепке алу.
Педагогикалы ылым тарихына кз салса, балаларойынына атысты мселелерге сопай кеткен аартушы, педагог болмаан екен.
Тлалы, кезіндегі прогрессивті лы педагогтар Я.А.Коменский, Ж.Ж. Руссо,
И.Г.Песталоцций халыты ойына назар аударып, олданып, халыты ойындарды
теориялы негізін жасауа талпынан. Ойынны балаларды денін сауытыратынын,
аыл-ойын белсенді ететін жне барлы азаларын икемді озалуа баулитын мнін
Я.А.Коменский дріптеген. Ж.Ж.Руссо пікірінше білім алу ойынны ойынны балалар
мірінде кезектесіп, алмасып отыруы бір-бірімен сабатаса байланысуы бала
дамуындаы ажетті шарт болады.
азіргі азастан мектебіндегі жаа згерістерлемдік білім беру тжірибелерін пайдалана отырып, баланы жеке-дара кшіні
дамуын амтамасыз ететін жаа технологияларды іздестіру жне оларды олдануа
баытталан.
Инновациялы оу оудытсіндірмелі-иллюстрациялы трінен рекетшілдікке ауысу арылы жзеге аса
отырып, оушыны оу рекетіні белсенді субъектісі болуына ммкіндік береді.
Оны зі сабаты ртрлі технологиялар бойынша жобалауды ажет етеді.
Ойынды технология мнді мір жадаяттарынлгілеу жне оны шешуін іздестіруге рылады. Ойынны йымдастырылу трлері:
іскерлік ойындар, рлдік жне оиалы ойындар, саяхатты жне білімдік
ойындар.
«Сен жаластыр» ойынын ойнатуа болады.
Келесі ойынны трі – лтты ойындар. лтойындары отбасы трбиесінен бастап, мектептегі жеке пндерді оыту барысында,
осымша материал шін баланы сол пнге ызыушылыын арттыру шін пайдалануа
болады. Саба рдістерінде лтты ойындарды ойнату - баланы тілін ширатады,
ойын дамытады, зейінділікке, стамдылыа, ойлылыа, зерделілікке, мергендікке
баулиды.
«Сиырлы оржын», «орамал тастамау», «асыойыны», «саина», «а серек, кк серек», «бйге», ойындар балаларды шираты,
озалышты, жинаылы сияты жеке тлалы асиеттерін алыптастырып, жне
физиологиялы дамуын жетілдіре тседі деп ойлаймын. Мектепалды даярлы сыныпта
арапайым ана ойын трлерін ойнатса, сынып жоарлаан сайын, ойынны мазмны
да баланы жас ерекшелігіне сай пайдаланан дрыс.
Оушыларды психологиялы-физиологиялыерекшеліктеріне сйкес, мінез лы, темпераменті, абілеті, ызыушылытары да
р трлі. Баланы дамуына отбасыны леуметтік жадайлары да сер етеді жне
балаларды даму процестері де р трлі болады
аза тілі сабаында бір буынды, екі буындысздерді айту, буындара блу таырыбын ашу шін «Саина салу» азаты лтты
ойынын жргіздім. Мен бір оушыны алдына саина оямын да «дп» - деп
дауыстаймын. Саинаны алан оушы «тер»- деп дауыстайды. Сонымен дптер сзі
шыады. Айтылан бір буына, екінші буын жалау керек, мысалы:те-резе.
«Достасан буындар». атар отыран оушыларауызша орындайды. Орындау тртібі бойынша бірінші оушы а буынын айтса, екінші
келесі буынын тауып сз рауы керек.
Ойын –оу рдісіндегі оытуды рі формасы, рі дісі ретінде дербес дидактикалы
категория. Сонымен бірге ойынды малім мен оушыларды бірлескен оу
рекетіні зара байланысты технологиясы ретінде олдануа болады.Сонымен
атар, аза тілі сабаында ойын формаларын егізу барысында интерактивті
татаны олдануды маызы те зор.
орыта келгенде, ойын – балаларды негізгііс-рекеттеріні бір трі. Бала мірі ойына байланысты. Бала ойынсыз сіп
ркендей алмайды. Бл – мірді задылыы. Сондытан да аза тілі сабаында
ойын элементтерін пайдалануды оушыларды ой белсенділігін арттырудаы маызы
зор.
Балалармен болан р кездесу,оштасу жылулышеберінен басталады
Жылулы шебері-бл балаларды зейінінбелсендендіретін жне топта
Жаымды психологиялы жадай алыптастыратынтамаша дістемелік тсіл.
Балалара шеберге трып, бір-бірімен олстасып амандасу,оштасу бір-біріне сттілік тілеу,хормен тапатар
жаттау,айталау,шаын дерді айту,музыка ыраымен билеу,сауса жаттыуларын
ойнау сті те найды.
Оу рдістерінде ойын трлерін балаларды жасжне психологиялы ерекшеліктеріне сйкес трлендіріп, жаа таырыпты ткенде,
тілген материалды айталаанда, білімді тиянатау жне тексеру кезінде, яни
сабаты кез келген стінде оыту дісіні ралы ретінде пайдаланады.Бала тек
ойын ойнап ана оймай, осы ойын арылы білім алып, жан-жаты тла дамиды.
Ойын-оушыларды оуа деген ынтасын арттыратын рал. Сондытан да мектепалды
дайынды сыныптарда оушылар саба стінде ойынды кп ажет етеді.Оларды
жалытырмай р трлі ойын трлері мен сабаты ызыты ткізуге тырысамын. Ойын
рекетіні ызыты болуын амтамасыз ететін, баланы танымды ызыушылыы
сапаларын дамытатын басты нрсе: білім, рекет, арым-атынас. Міне осы
жадайларды ескере отырып, ойын трлерін тмендегідей жйеленеді:
1. Мазмнды бейнелі ойын: отбасы, балабаша,мектеп, аурухана, шыштар, мал фермасы, рылысшылар, мнайшылар, темір жол,
теізшілер;
2. имыл озалыс ойындары: «а серек, кксерек», «шты-шты», «ашылар», «сиырлы тая», «мысы пен торайлар», «баташы
мен озылар», «соыр теке», мысы пен тышан, .
3. Дидактикалы ойындар: заттарды тсін аныта,уыршаты серуенге дайында, орныды тап, ойлан тап, тсті лото, тез ретке
келтір, кршілер, аралар, дкен, сен жаластыр, дл тауып айт, т.б.
4. рылыс ойындары: лото, жне баса констукторлардыпайдалану.
5. Рлді-сюжетті ойындар: ертегі, гімелердіролдерге бле отырып орындау, сахналы крініс крсету.
зімні іс-тжірибемнен саба рдісіндепайдаланатын ойындарды бірнеше трлерін атап крсетуіме болады.Оушыларды
ызыушылытарын туызытын, ойын рекетіні е негізгі тріні бірі-
дидактикалы ойындар. Дидактикалы ойын трбиеленушіні жас ерекшелігіне сай,
бадарламадаы материалдара, оны ішінде наты сабаты мазмнына сай болып,
тапсырманы мнін ашады.