Бикбулатов Фаттых Хейсамович-1924. 2 страница

“и юллары буйлап”

Бек Ватан сугышы м хезмт ветераны Камалов Сахибетдин Шйхетдин улы

Камалов Сахибетдин Шйхетдин улы 1924 елда Олы шнк авылында туган. Авылдагы мктпт 7 еллык белем алганнан со авылда трле эшлрд эшли. 1942 елны 2 августында армия сафларына алына, шоферлыкка укый. Аны сугышчан биографиясе 2 нче Украина фронты составындагы 148 автомобиль-санитар полкында шофер булып хезмт итдн башлана. Алар сугышны алгы сызыгыннан яралыларны тылга ташыйлар. ан шеткеч хллрне д кп кр ул. 1944 елда ис Сахибетдинне танкистлыкка (механик-йртче) укырга ибрлр. Курслар тмамлангач, танкист егет 4 нче Украина фронтыны 875 нче зйрешле артполк составында СУ-76 арт установкада механик йртче булып хезмт ит. Кп брелешлрд катнашып, батырлык крст, Украинаны азат итд катнаша. Чехословакия ирендге брелеш аеруча хтеренд аны. 1944 елны декабрь аенда Чехословакияне Кошице шре янындагы бер авылга разведкага барырга, дошманны хрби техникасын, анлы кчен барларга, гр кирк булса, дошман белн сугышырга приказ бирел. Тигезсез мд алар дошманны ике Зенит установкасын, бернич ут ноктасын юк итлр. злрен лемнн башка юл югын белгн дошман аеруча каршылык крст. Безне танкка снаряд элг, аны пушка кпшсе сафтан чыга, тзче лак була.

Командир м коручы каты яралана. Йртче-механик Сахибетдин контузия ала. Лкин ул каушап калмый, зене танкын дошман солдатлары стен юнлтеп алып бара. Шул арада безне укчылар килеп ит. Дошман бирел, 250 солдаты сир тш. Бу батырлыгы чен якташыбыз III др “Дан” орденына лаек була. Курку белмс батыр егет Чехословакия, Польша, Германияне азат итд катнаша. III др “Дан” ордены, ике мртб II др Ватан сугышы ордены м кп медальлр иясе – якташыбыз илебез азатлыгы чен кп кч куя. Сугыштан иеп кайткан батыр тыныч тормышта да хезмтен жллми. Район масштабында трле ирлрд хезмт ит, уышлы м макталып эшли.1955 елны июнь-июль аеннан 1977 елны 1 гыйнварына кадр район Эчке Эшлр блегенд участок инспекторы хезмтен башкара, читтн торып укып, юрист белемен ия була. Районда 13 авылны з эчен алган участокта йреп эшл иеллрдн тгел лбтт. мма ул хезмтен рчак тугры кала, майор дрсен иреш. Хатыны Сабира апа белн 3 бала–1 ул, 2 кыз трбиялп олы тормыш юлына чыгаралар.

Сахип Шайхетдин улы Камалов кп еллар зене танкта яраланган сугышчан дустын эзли. Трле архивларга мржгать ит, ветераннар оешмаларына хатлар яза. Аны дусты, Владимир шренд яшп ятучы Евгений Ивлев шулай ук сугышчан иптшен эзлгн булып чыга. Тге очрашу сугыш бетеп, 35ел узгач, 1980 нче елны 9 маенда була.

Камалов Сахиб м Евгений Ивлев, сугыш бетеп 35 елдан со креш

Бу очрашуны шахите, хвскр рссам, шагыйрь Габдулла Сахиб улы Шиапов, истлек итеп шигырь язып калдыра. Бу шигырьг танылган композитор Азат Хсенов кй язды. “Сугыштагы дустын эзлде..” ырын Нип ианов исемендге консерватория студенты Рстм Насыбуллин башкара.

«Бакчалар патшасы» Г.Шиапов мкалсе

Сахибетдин Мифтахетдинов (Мифтахов)- сугыш м хезмт ветераны, мактаулы авыл хужалыгы хезмткре.

....Утызынчы еллар. Авылда комсомол ячейкасын оештыручыларны берсе- Сахибетдин. Егет ат иг, ир сукалый, ашлык чч, ура. Физик яктан шактый ныгыган егет 1934 нче елда Кызыл Армия сафларына чакырыла. Аа илебезне Ерак Кнчыгышында хезмт итрг туры кил. Хрби хезмтт д ул сынатмый. Трле хрби нрлр злштер. Туган якларына инде ул итлеккн, типс-тимер зрлек егет булып кайта. мма, ул елларда физик кч белн бер рттн, акыл кче д бик кирк була. Колхозлар тмам тернклнеп китсен чен, яадан-яа авыл хуалыгы тармаклары итенкерми. Сахибетдин умартачылык лксен айга салу чен Алексеевск районындагы махсус курсларда укып кайта. Егет, умартачылык белн берттн, илк-имеш, алма бакчасы да булса, тагы да йбтрк булыр иде дигн фикер йт. Аны сзен колак салалар, тиз арада авыл яныныны и матур бер иренд, “Тбк” инеше янында бакча сеп чыга. Бтен эшне д башында и сызганып Сахибетдин йри: имеш агачлары утырта, су сиб, тплрен йомшарта...

мма... яраткан эшен дхштле сугыш бл!

Сугышны беренче кннреннн алып, зен-зе аямыйча кршерг туры кил аа... Ленинград фронтында катнаша,173 нче сапёр батальоны составында отделение командиры булып Нарва, Висла елгаларын кичрг, Кингсберг шрен барып итрг туры кил. Польша, Кньяк Пруссиядге азат ит сугышлары турында сйлгнд, эле д колакта снаряд шартлаган тавышлар ишетел кебек, дип сйли ул. Яшь сержант дошманны Берлин шренд дмектер, кпсанлы орден, медальлрг лаек була. Сугышта аны хыялында рчак ти-нисе, туганнары, туган авыл, аны ямьле табигате м... алма бакчасы була!

Туган авылына кайтып тшкнд яшь солдатны ап-ак ччклре белн алма бакчасы каршылый! Егет тагын и сызганып яраткан эшен кереш. Аны тырышлыгын креп алалар м колхоз идарсе рисе итеп сайлап куялар. Сугыштан согы и авыр еллар... ир-атларны кбесе сугышта батырларча лак була, кайтканнарыны кбесе яралы. Тп кч- хатын-кызлар м балалар. ммсене гзерен колак салырга кирк, район заданиялрне тлешен сорый... Бик сак эш итрг д кирк... булмаса, вак кына доностан да Сталин лагерьлренд югалуы бар!

Халык белн кишлшеп эшли ул, башбаштаклыкка урын калдырмый, туры сзле, вгъд иткнен ти торган була. Колхозны торгызуны и авыр еллары аны илксен тш!

Еллар т, пенсия чыгып та Мифтахетдин эшсез утырмый. Куянчылык, кошчылык, дугызчылык лклренд иткчелек ит. Авыл халкы ул оештырган “Крк” кле буендагы яшелч бакчасын яхшы хтерли.

- Ничек барысына да лгерсе?- дигн сорауга ул болай дип авап кайтара:

- Коточкыч сугыш вакытында гел имерег туры килде, шуа кр тыныч тормышта балаларыбыз, оныкларыбыз хакына тырышып эшлрг карар кылдым!

Гаилсе д Сахибетдинне тырыш, тртиплелрдн санала. Тормыш иптэше... белэн... ............Олы улы Зиннур- хрби подполковник, кече улы Айдар да шул юлдан китеп Казандагы танк училищесын бетерде, кызлары югары белем алды.. Мен шуа да картаймый, барысына да лгереп, туган ирдн, туган туфрактан кч алып, тыныч тромышта яши м эшли минем авылдашым.

Мкал “Социалистик Татарстан” гитенд 1990 нчы елны 23 февраленд “Ул ччкн изгелек” исеме астында басылды.

“кияттгедй иде бертуган...” Г.Шиапов

Авылыбызны Зариф Гарифы йортыннан Бек Ватан сугышына иде бертуган ир-егетлр кит...

кияттгедй иде баадир трле фронтларда танкист, артиллерист, сапер, рота командиры, разведчик булып сугыштылар.

хт дигне капитан дрсенд рота командиры булды. Фйзерахман- лкн лейтенант, взвод командиры, Габдрахман-отделение командиры, калган дртесе солдатлар иде. Аяусыз сугышта аларны рберсе батырларча сугыша. Бер-бер артлы диярлек алты ир-егет лак була. Бары тик иденчесе- тпчек Габдрахман гына исн кала. Сугыш ахырында, канкойгыч бер брелешт ул да яралана, шактый госпиталд ятып чыканнан со, хрби комиссия аны демобилизаиялрг дигн карар чыгара.

Ул туган авылына кайтып тшкнд ле сугыштан ирлр кайтмаган була. Колхозда хатын-кызлар м бала-чага гына эшли. Алар тракторист та, бригадир, терлекче, игенче... Барысы да фронт, и чен!

Авылдашлар Габдрахман абыйны авыл Советына председател итеп сайлыйлар. Шул кннн аны чен икенче “фронт” ачыла. Бу аваплы эшт ул биш ел эшли. сугышка кадр Габдрахман абый укытучы була. Башка авылдашлары белн ул 1937 нче елда Чистай педагогия техникумын гел яхшы билгелрг ген бетереп кайткан була. Кызыл Йолдыз районыны Шомырбаш авылына укытучы булып билгелн м ч ел анда укыта. 1940 нчы елда Кызыл Армия сафларына хрби хезмтк чакырыла.Украинаны Шепетовка шренд хезмт иткнд сугыш башлана. Оделение командиры булып сугыш юлын т.

Габдрахман Мхммтанов авыл советы рисе булып эшлгннн со, аны Балыклы Чкй авылына, идееллык мктп директоры итеп билгелилр. 1950 нче елдан алып лаеклы ялга чыкканчы ул Шетнево-Тулуш сигезеллык мктбенд уку-укыту эшлре буенча директор урынбасары, укытучы булып эшли.

Габдрахман абый тормыш иптше, Олы шнктн Фатыйма Крим кызы (P.S. Гарипов Габдулла Крим улыны апасы) белн ч ул стереп, тормыш юлына бастыралар. Олы шнк авылы мактауга лаеклы, рнк кешелре белн бик бай!

P.S. Миа, педагогик тормыш башында, бернич ел Ш.Тулуш мктбенд эшлрг туры килде. Шунда бу гаил белн якынрак таныштым. Фатыйма апа безг туган тиешле. Алар хл-хвл сорашкач, авылны яалыклары турында рдаим белешеп тордылар. Олыгайгач, аралар ерак булмаса да, еш кайта алмыдылар, авылны сагынганнары сизелеп тора иде. Бу гаилг самими тыйнаклык хас иде. тине Габдрахман ага турында бу мкалсе басылгач, ул кз яшьлрен крстмск тырышып, гитне китап киштсеннн алып: “бу турыда кп кеше белми, мондагы рбер сз дрес, мондый сзлрне укыгач, тормыш юлы юкка, бушка гына узмаган икн... “-дип куйды. Фатыйма апа икдн-ик калгач: “абыйлары исн булса...” дип офтанып алды.

“Китапханче Махир” Г.Шиапов

“Рух бирс кеше кешег,

ир йзе кадерлерк!”

Казандагы тег фабрикаларыны берсенд Бек Ватан сугышындагы солдатлар чен шинельлр тегдн башлана Шакирова Маир Шакир кызыны хезмт юлы.

1943 нче елдан алып 1978 нче елга кадр Олы шнк авылы китапхансенд мдир булып шлде. 35 ел буе, бек Тукай сзлре белн йткнд Маир ханым- “Мгърифт эстр, иренмс ич – кеше булган кеше”. йе, китапны кадерен-тмен бел торган, башкаларда да китап дигн могизага мхббт трбиял чен кчен-слтен кызганмаган кеше ул.

Кп еллар двамында авылдагы зешчн снгать белн иткчелек ит, спектакль-концертлар кую, агитбригадалар белн чыгышлар ясау, трле музыкаль бйгелрд катнашу- ансыз тмде, зе д мен дигн итеп ырлар ырлый, нфис сз сйлп концертларны алып бара торган иде. Ул елларда кечесе д, олысы да андый чараларда бик телп катнаша торган иделр. Шуа кр д инде шнк авылы снгать коллективы бйгелрд адынгы урыннарны яулап, трле дрдге дипломнарга лаек була иде.

Маир Шакирова агитатор, пропагандист буларак та халык арасында агарту лксенд зур эш алып барды. Сугыш вакытында фронтовикларга оекбашлар, ылы киемнр ыюда, салым, заем туплап тапшыруда да актив катнашты. темле сзе, яхшы мгллмсе белн авылдашлары арасында абруйлы булды. Авылда чыгарылган “Яшен” гите д аны иткчелегенд днья крде.

Рсемд: Шакирова М. почта блекчсе иткчесе Мифтахов Габдрахман белн китапханд.

Аны михербанлыгы, авылдашларына гына карата тгел, аралашкан барча кешелрд сизел. 70 нче елларда сламтлеге какшагач, ул Кырымга ял итрг ибрел. Анда Наталья дигн Молдавиядн килгн агроном хатын белн таныша. Аларны бу дуслыгы кп еллар двам ит. Бер-берсен кунакка баралар. Наталья фаигале рвешт лгннн со, Маир апа аны гаилсе белн аралашуны двам ит, балаларына ылы оекбашлар, шарф, калфаклар бйлп ибр. Бу аны кешелеклелеген, шафкатлелеген крст торган мисалларны берсе.

Бер-бер артлы еллар уза бара... Маир апа лаеклы ялга чыга. Бер зе тормыш йген тартып кил. Юк, тормыш авырлыгынннан зарланмый ул, сабыр, тыныч кына барысын да хл ит. Олыгая барган саен йорт тирсендге эшлрне башкару гына аа авыррак бирел, бигрк т кыш кннренд кар крлре, су китерлре... Мондый вакытта аны авылдашлары, крше-клн, мктп укучылары ташламый: карын да кри, суын да китер, кибетк менеп ипи-шикрен д алып тш. Авыл халкы олы кешелрг бик ярдмчел.

Рсемд: мктп укучылары, “Тимурчылар” ....пионервожатая Мрн апа иткчелегенд Маир апага булышалар.

Маир апа ччклр стерег бик ярата. Аны георгиннары тир-якка ерактан ямь биреп тора, ччк орлыкларын, бргелрен сораган кешег лш. Матурлыкны яраткан кешене келе дэ бай. Язма башындагы эпиграф итеп язылган шигьри юлларны яратып, еш кабатлый Маир апа:

ирг- ягыр, глг-тамыр,

Кешег-кеше кирк!

“Рух бирс кеше кешег,

ир йзе кадерлерк!”

ылы караш, ягымлы сз,

Келлрне шифасы.

Кешег яхшылык эшл,

ркемне вазифасы!

Олылар да, кечелр д,

Сине якын крсеннр.

Миербансыз димсеннр,

Ки келле дисеннр!

““Катюша” ут яудыра”

Г. Шиапов.

Рсемд сугыш м хезмт ветераны Госман Шйхетдинов

Сугыш чоры, сирк булса да фронтаннан хатлар кил. Бер кнне эре гдле, туры сзле, эшк бик нык Мгъриф би, мин, яшсмер малайны чакырып китерде д, сугышка киткн уртанчы улы Госманны хатын укып биремне сорады. Бу безне чен мхим саналган эшлрне берсе иде. Хатны эчтлеге хтерг уелып калган, анда: “нкй! Хл-хвллре ничек? Минем чен борчылып з-зене бетерм. Сине белн д крешер кннрг д кп калмагандыр дип уйлыйм. Минем хллрг килгнд, хезмтем бик йбт, авыр тгел. Машинага гына утырып йри торган!”- дип язылган иде чпочмаклы хатта.

Бтен авыл халкы ихтирам ит торган жор телле Мгъриф би елмаеп:

-Минем Госманым сугышка киткнче шуфер да тгел иде, лл зур начальник булган инде, машинада гына йртлр зен,- дип кеткелдп кл иде.

Фоторсемд: у яктан (ске рт) Слхетдин Шйхетдинов, нилре Мгъриф би, Сахибетдин Шйхетдинов, Рбига, Фния Шйхетдиновалар, Слхетдинны улы Самат.