Ауылшаруашылы даылдарыны зиянкестері, аурулары жне арамшптеріні таралуы мен дамуы жайлы шолу. Олармен кресу шаралары

3.1.1.Саршнактар (Citellus):

Ерекше ауіпті зиянкес атарындаы сарышна наурыз айыны19-шы кні Шиелі ауданы Ебекші ауылды округіні осйекі учаскесінде жол жиектерінде, канал жне атыз бастарында зиянкестерді шыуы аныталды.

Тексеру жмыстары ескі жоыша, бидай танаптарында, шабынды жерлерде, мал жайылымды жерлерден жне жол жиектерінде жргізілді. Ауа температурасы тмендеп, тн мерзімдерінде ауытуына байланысты зиянкестерді індеріне айта тыылып алуыда баыланды. Жаппай шыуы суір айыны бірінші он кндігінде басталды.

Саршнатар зиянкесіне тексеру жмыстары кп жылды шптер, жайылымдар, егіс алаптары, ты жерлерде, м тбелерде, жалпы ауыл шаруашылыына пайдаланатын жер орында жргізілді. Суір айыны ушінші он кндігінде саршнатарды шаылысу науаны басталды. Сарышнатарды жас тлдері мамыр айыны екінші он кндігінде індерінен шыа бастады. Сарышнатар бойынша мониторингтік тексеру жмыстары жоспарланан 4,0 мы гектарда жргізіліп, оны залалдананы 0,050 мы гектар болды. 1 гектара індерді орташа тыыздыы 4-5 інге дейінгі аралыта тіркелді. Ересек сарышнатар бгінгі кнге дейін оректеніп жр, май жинауда, ішінара йыа кетуі байалуда. Саршна зиянкестеріне арсы жргізілген мониторингтік тексеру жмыстарыны орытындысы тмендегі кестеде крсетілген.

 

Ауыл шаруашылы жерлеріндегі сарышнатарды

кктемгі тексеру мліметіні орытындысы

(19.03.2015-6.05.2015)

Мы.га

Ауылды округ аты	Тексерілгені	Залалдананы	деуге жататыны
Жоспар	Наты	Барлыы	Оны ішінде 1 гектардаы ін саны
5 дейін	10 дейін	20 дейін	30 дейін	30 жоары
Ебекші	1,5	1,5	0,020	0,020
Майлытоай	1,5	1,5	0,020	0,020
Гигант	1,0	1,0	0,010	0,010
Барлыы	4,0	4,0	0,050	0,050

Саршна зиянкестеріні жазы таралуы, жас кшіктерді оректенуі мен ауыл шаруашылы даылдарыны егістік алаптарында орналасуын анытау масатында жазы мониторинг жмыстары маусым айыны шінші он кндігіні аяына бастап жргізіле бастады. Жоспарланан 5,0 мы гектарда жргізіліп, залалданан клемі 0,080 мы гектарды рады. Зиянкестерді орналасу тыыздыы 1 гектарда 3-4 дана ін шамасында болды.

Ересек еркек саршнатар оректеніп, жаксы он жинап, салмаы 850-1500 грам шамасында болып, ысы орына шілде айыны аяында орналаса бастады. Саршна зиянкестеріне арсы жйелік баылау жмыстары 9,0 мы гектар жер клемінде атарылды.

 

Ауыл шаруашылы жерлеріндегі сарышнатарды жазы -кзгі залалдану мліметі орытындысы

Мы.га

Ауыл округ аты	Тексерілгені	Залалдананы
Жоспар	Наты	Барлыы	Оны ішінде 1 гектардаы ін саны
5 дейін	10 дейін	20 дейін	30 дейін	30 жоары
Ебекші	1,5	1,5	0,03	0,03
Майлытоай	2,0	2,0	0,03	0,03
Гигант	1,5	1,5	0,02	0,02
Аудан бойынша	5,0	5,0	0,08	0,08

 

2015 жыл саршнатарды салма жинауына олайлы болып, ысы йыа жасы он жинап алды. 2016 жылы саршнатарды саны алыпты болуы болжамдалады.

Днді даылдарды зиянкестері мен аурулары

 

Бидай трипсі (Haplothrips tritici Kurd):

Кздік бидай даылыны зиянкесі бидай трипсіні ыстау кезеіне тексеру жмыстары суір айыны 1-ші он кндігінде жргізілді. Тексеру барысында бидай алдытары мен бидай сабандары аралды. Зиякестерді ыстау кезеінде екендігі аныталды. Амая а/о Амая шаруа ожалыыны бидайлытарында 0,050 мы гектар жер клемінде мониторинг жмыстары жргізілді. Залалдананы 0,008 мы гектарды рауда. орытындысы бойынша орналасу тыыздыы тмен 0,6-0,8 дана, жоары саны 1 данадан болды.

Бидай трипсіні 1 сабатаы кктемгі санын

анытау мліметіні орытындысы

Мы га

Ауылды округ аты	тексерілгені	Залалдананы	Оны ішінде 1 сабаа
дейін	дейін	дейін	дейін	жо
Амая	0,05	0,008	0,008
Барлыы	0,05	0,008	0,008

 

Бидай трипсіні ересек зиянкестеріне арсы мониторинг жмыстары Гигант, Керделі, Тнкеріс ауылды округтеріні бидай алаптарында жргіздік. Трипс ересек зиянкестері канал жааларынан, арамшптерден, шабындытардан бидай алаптарына мамыр айыны басында орналаса бастады. Мамыр айыны екінші он кндігіні соы мен шінші он кндігінде трипс зиянкестері жмырта сала бастаандыы тіркелді. Орналасу тыыздыы мен заым келтіруі тмен дрежеде. 1 сабатаы зиянкестерді орташа саны 0,5-1,0 данадан. Тексерілген клем 0,350 мы гектар болса, залалданан клем 0,020 мы гектарды рады.

Бидай трипс оызына арсы тексеру мліметіні ортындысы

Ауылды округ аты	тексерілгені	Залалдананы	Оны ішінде 1 сабатаы саны
Тмен	Орташа	Жоары
Гигант	0,1	0,01	0,01
Керделі	0,1	0,01	0,01
Тнкеріс	0,15
Барлыы	0,35	0,02	0,02

 

Мониторинг жмыстары Керделі, Ебекші, Гигант, Тнкеріс ауылды округтеріні кздік бидай алаптарында атарылды.

Бидайды буаздану кезеінен толы амырлануына дейін заым келтіретін трипс рттарыны тыыздыы 1 масата орташа 0,3-0,5 дана болып, жоары саны 0,8-1 данадан келсе, заым келтіруі тмен, пайызы 2,5-3,0 % аралыында болды.

Кздік бидай днді даылы амырланып, толы пісуге жаындаанда, яни орымнан брын бидай трипстері бидай масаынан тсіп, сімдік алдытарында, бидай сабандарында тіршілігін жаластыра бастады.

Жалпы бидай трипсіні заым келтіруін анытау масатында 0,4 мы гектар жер клемінде мониторинг жмыстары жргізіліп, оны 0,040 мы гектарында зиянкестерді заым келтіруі аныталды.

Бидай септориозы.(Septoria nadorum Berk. S. Tritici (Rob.Et. pesm))

Аудан клемінде септариз ауруы жауын шашынды, ылылды жылдары крінеді. бірнеше жылы баылаулар нтижесінде бл ауру негізінен кздік бидайды жапыратарында ана кездесіп отырады. Оны стіне заымдалу детте 3-ші жапыратан жоары аспайды. рашылыты серінен ауруды дамуы детте жоары болмайды. Кктемде едуір уаыт белгі беріп, бидай буын ату кезеіне ткенше ауру белгілері саталанмен, одан рі жазы ыстытар басталанда ауру барынша лсірейді. Ауруды тарататын споралар (пикнидиялар) детте бидайды сіп жетілу кезінде пайда болмайды (біздегі ра жне ысты ауа райыыны серінен), олар детте сімдік алдытарында кзде, кктемде пайда болады. Шиелі ауданы бойынша кздік бидай септориоз ауруына арсы 0,050 мы.га тексеріліп, ауру белгілері байалмады. Мамыр айыны бірінші-екінші-шінші он кндігінде жауын шашынсыз, желді, ысты болуы ауру оздырыштарыны дамуымен таралуына олайсыз жадай тудырды. іріміздегі ауа райыны ысты, ра желді болуы септариоз ауру оздырыштарыны таралуымен дамуына олайсыз жеп болжануда.

Кздік бидай

 

Шиелі ауданы бойынша маусым айыны екінші он кндігінде кздік бидай сабатану дуірі биіктігі 15-20 см. Керделі а/о арасты «Халы» Ш «Бам» «Шулімше» блімшесіне арасты жерлердегі кздік бидайды тамыр шірігіне 0,050 мы.га мониторингтік зерттеу жмыстары жргізілді. Зерттеу-тексеру барысында 0,009 мы.га орташа жне тменгі дрежеде заымдаланы аныталды. мониторингтік тексеру жргізілді. Ауру сімдікті осымша жне жанама тамырларында байалды. Ауру оздырыштарыны дамуы мен таралуына суару рдісіні бзылуынан деп болжануда. Алдаы уаытта ауа райыны ысты желді кндерді кп болуы, жне кздік бидайды тамырларыны жетіле дамуы ауру оздырыштарыны дамуы мен таралуына олайсыз болады деп болжануда. Аудан бойынша барлыы 0,050 мы.га тексеріліп, 0,009мы.га орташа жне тменгі дрежеде залалдананы аныталды. Таралуы 2,3 %, дамуы 1,3 %