Саясаттануды негізгі парадигмалары?

Саясаттану парадигмалары - [грек, paradeiqma - теория, лгі] . Саясаттаы «парадигма» ымы зерттелетін мселені шешу шін лгі ретінде алынан теория. Ол ымны енген уаыты ХХ . 20-жылдарында. (американ тарихшысы-Г.Кун.)

Саясаттану парадигмаларын жинатай келе оларды теологиялы, натуралистік, леуметтік жне тиімді сыни деп жйелеуге болады.

· Теологиялы парадигма саясатты, билікті дайды діретімен тсіндіреді. Бл парадигма саяси ылымны алашы дами бастаан кезеінде пайда болан. Ол кезде барлы леуметтік-саяси рылыс, мемлекет дайды діретімен жасалады жне дамиды делінген.

· Натуралистік парадигма саясатты леуметтік сипаты жо табии себептермен, атап айтанда, географиялы ортамен, биологиялы жне психологиялы ерекшеліктермен тсіндіреді.

Географиялы ортаны саясата ыпал етуін теориялы трде негіздеген француз ойшылы Ж.Боден (1529- 1596) Ш.Монтескье (1689-1755). Оны ойынша географиялы орта, сіресе климат халыты рухын, мемлекетті рылыс трін, оамды рылысты сыр-сипатын айындап, саясатында шешуші рл атарады.

Саясатты биологиялы себептермен тсіндірушілер (неміс алымы П.Майер, австриялы К.Лоренц) саяси процесті адамны туа біткен физиологиялы асиеттерімен байланыстырады.

Ал психологиялы баытты негізін алаушылар саяси даму процесін адамны психологиялы асиеттерімен тсіндіреді. Бл баытты негізін алаандар Г.Тард, Г.Лебон,Э.Дюркгейм жне т.б.

· леуметтік парадигма саясатты табиаты мен пайда болуын леуметтік факторлар арылы тсіндіреді. Мысалы, марксизм саясатты мнін экономикалы атынастардан шыарады. Ол оамны рбір экономикалы базисі ажетті трде зіне сйкес ондырма тудырады деді. Яни, белгілі бір экономикалы базис негізінде саяси, ыты, философиялы, діни, этикалы, эстетикалы, т.с.с. кзарастар мен идеялар пайда болып, дамиды.

· Тиімді (рационалды) сыни парадигма саясатты табиатын оны з ішіндегі себептермен, асиеттермен, элементтермен тсіндіреді. Оны жанжалды жне ммілеге келу парадигмалары деп екіге блуге болады.

Жанжалды парадигма XIX г. пайда болды. Оны негізін алаандар - К.Маркс, А.Бентли, Земмель жне т.б. Олар саяси мірде дау-жанжал, шиеленістер шешуші рл атарады дейді. азір бл теорияны олдаушылара Р.Дарендорф, Дж. Бертон жне т.б. жатады.

Ммілеге келу (консенсус) парадигмасыны кілдеріне М.Вебер, Т.Парсонс жатады. Олар саяси мірдегі дау-жанжал, айшылытарды жоа шыармайды. Алайда оларды ммілеге келуден кейінгі екінші орына ояды. Халыты арман-асарыны, негізгі леуметтік жне мдени ндылытарыны, бадарларыны бірлігі адамдар арасында туатын айшылытарды саналы трде реттеп, шешуге, оамда тратылы пен ынтыматастыты орнатуа кмектеседі.

 

2. Саяси жетекшілік архетиптері?

Лидер (англ кшбасы) йымны немесе шаын топт беделді, аландарына сзі ететін, трлі мселелерді йымдастыруда, шешім абылдауда, іске асыруда шешуші рль атаратын мшесі. Функциялары:

· оамны ттастыын сатау, топ немесе йым мшелеріні орта масаттар тірегінде топтастыру

· Тиімді саяси шешімдер абылдау

· Кпшілікті абылдаан саяси шешімдерді іске асыруа жмылдыру

· Баылау, марапаттау жне жазалау арылы оамды тртіпті сатау, кпшілікті за бзушылытан сатау

· Билік пен бараны арасындаы байланысын амтамасыз ету

Соы кезде бл атауды маынасы кеейе тсті.йткені саяси топ бастаушыа басарушы ызметті ресми трде атармайтын,біра саяси мірде беделді,аты шыан адамдарды да жатызып жр.

Архетип (грек, агсе — бастау, tupos — бейне) — алашы лгі, тпнса. Архетип жалпы адамзатты рмізділікті негізіне, шыармашылы жасампаз иялды нр алатын бастауына жатады. Архетип нерде ерекше рл атарады. Мдени архетиптер — бл ілкі мдени тпнсалар, адам жне оны табиат пен оамдаы орны жніндегі тсінік-рміздер, тарихты тере ойнауларынан зілмей «сіп» шыып, казіргі мдениетті нормалы-ндылы кеістігінде з маызы мен маынасын жоалтпаан жне бгінгі адамдарды рекеттеріне жалпы жоба беретін бапты-ндылы бадарлар. Архетип туралы ілімдер К. Юнгті «аналитикалы психологиясында», Выготскийді «мдени-тарихи теориясында», Дж. Кулиді «Рміздік интеракционизмінде» жне мдениетті ндылы-рміздік жйе мен адамдар тіршілігіні рухани интенциясы деген тсініктерде жан-жаты дамытылды. К. Юнгті аналитикалыпсихологиясында архетип кмескі сананы тылсымды рылымдарында «жымды бейсаналы» тпнсалар ретінде саталды.

3. лемдік саясат жне халыаралы атынастар

Саясат бкіллемдік былыс. Бл процесстен тыс алан мемлекет, халы алан жо. лемдік саяси процесс дегеніміз дние жзі ауымдастыыны міріне атысты саяси шешімдерді абылдап, іске асыру жолындаы мемлекеттік саяси институттарды, оамды жне саяси озалыстарды, халыаралы йымдарды іс рекеті.

Халыаралы атынас дегеніміз ледмік ауымдастыты негізгі субъектілеріні арасындаы саяси, экономикалы, леуметтік, дипломатиялы, ыты, скери жне гуманитарлы байланыстар мен атынастарды жйеленген жиынтыы. Ерекшеліктер:

· Бкіллемдік сипата ие

· Кешендік, жйелік сипат тн

Халыаралы саясат принциптері:

· Демократизация мемлекттерді ішкі саясатында жне зара арым атынастарда демократия принциптерін басшылыа алу

· Демититаризация халыаралы ауіпсіздік жйесін ру, елдер халы арасынад сенім орнату, арусыздану

· Дейдеологизацияжалпы адамзат мддесін жоары ою

· Гумманизация халыаралы атынастара ізгілік, адамгершілік сипат беру, адам ауіпсіздігін амтамасыз ету, адам бостандыы е басты ндылы екенін немі басшылыа алу

Сырты саясат мемлекетті халыаралы арым атынаста стаан баыты. Принциптері:

· Бейбіт атар мір сру адам бостандыы ыын рметтеу, кш олданбау (жалпыдемократиялы нормаларды басшылы ету)

· Мделер тепе тедігі мемлекеттерді мселелерді бірігіп шешу

· Жалпы азаматты мдделерді маыздылыын мойындау

· Халыаралы ауіпсідік жйесін амт ету

Билет


Билет