Тсiндiрме беретiн жазба
Лтты ы жоары мектебі
Азаматты жне азаматты іс жргізу ыы кафедрасы
«БЕКІТЕМІН»
лтты ы жоары мектебі
директоры
з..д.,профессор Шапак У.
_________________________
«_____» _________________ 2014 ж.
АЗАСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫ ЕБЕК ЫЫ
ПНІНІ ОУ ДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
5В030100 - «ытану»
мамандыы студенттеріне арналан
Астана, 2014
Пнні оу дістемелік кешенін аа оытушы Сыздыкова Гулбаршин Алипкызы дайындады
Пнні оу дістемелік кешені азаматты жне азаматты іс жргізу ыы кафедрасы отырысында бекітілді
Хаттама № _____ «_______» _____________ 2014 ж.
Кафедра мегерушісі ___________________________ з..д., профессор Т.Е. Каудыров
лтты ы жоары мектебіні дістемелік кеесінде келісілді
Хаттама № _____ «_______» _____________ 2014 ж.
Оу дістемелік кеесті траасы_______________________ з..д., профессор Шапак У.
Мазмны:
- Типтік оу бадарламасы
- Силлабус
- Пн бойынша тапсырманы орындау жне тапсыру кестесі
- Пнні оу-дістемелік амтамасыз етілу картасы
- Дріс кешені
- Семинар (тжірибе) сабатарыны жоспары
- Пнді оытуды дістемелік нсауы
- дістемелік нсаулар: дипломды, курсты жмыстарды орындау, реферат, баяндама, эссе т.б. орындау.
- Білім алушыны зіндік жмыстарды орындауа берілетін тапсырмалар (й тапсырмалары, таырып бойынша зін-зі баалау тапсырмалары, аымдаы жмыстары орындау, тапсырмалар жне т.б.)
- Білім алушыны дегейлерін баылау жне баалау тапсырмалары (тест тапсырмалары, емтихан сратары)
- Оу сабатарын бадарламалы жне мультимедиялы ткізу.
ТИПТIК ОУ БАДАРЛАМАСЫ
_____________________________________________________
(Жоары ксiптiк бiлiм)
АЗАСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫ ЕБЕК ЫЫ
050301 «ытану»
бакалавриат мамандыы бойынша
135_(3)____
саат (несие) клемi
азастан Республикасыны Бiлiм жне ылым министрлiгi
Астана
Алы сз
1.«ы» мамандытар тобы бойынша оу-дістемелік секциясымен ДАЙЫНДАЛАН ЖНЕ ЕНГІЗІЛГЕН.
2.Республикалы жоары жне жоары оу орнынан кейінгі білім беру оу-дістемелік кеесіні 2006 жылды 22-маусымындаы хаттамалы шешімімен БЕКІТІЛГЕН ЖНЕ КШІНЕ ЕНГІЗІЛГЕН.
3.алашы рет енгізілген.
4.Типтік оу бадарламасы 050301 «Затану» мамандыы бойынша мемлекеттік жалпыа міндетті білім стандартына сйкес дайындалан.
Бл типтік бадарлама «ы» мамандытар тобы бойынша оу-дістемелік секциясыны рсатынсыз кбейтіле жне таратыла алмайды.
МАЗМНЫ
Тсiндiрме беретiн жазба ........................................................................................4
Пннi мазмны .......................................................................................................6
II.1. Кiрiспе .........................................…...................................................................6
II.2. Негiзгi блiм ......................................................................................................8
1-таырып. Ебек ыыны тсінігі жне пні, дісі .......................................8
2-таырып. Ебек ыыны аидалары.............................................................8
3-таырып. Ебек ыыны субъектілері...........................................................8
4-таырып. леуметтік ріптестік. жымды шарт.….........................................9
5-таырып. Ебек шарты …….…..................................................................9
6-таырып. Жмыс уаыты жне демалыс уаыты...............................................9
7-таырып. Жалаы. ызметкерлерге кепілді жне темаылы тлемдер.......10
8-таырып. Ебекті орау ……………................................................................10
9-таырып. Ебек даулары ………………………………....................................11
10-таырып. Халыаралы ебек ыы. Жаын жне алыс шетелдерде ебекті ыты реттеу…………...........................................11
11-таырып. леуметтік амсыздандыру ыы ы саласы ретінде, баса ы салаларынан айырмашыл......................................12
12-таырып. леуметтік амсыздандыру ыы жніндегі шараларды аржыландыру …………………...................................................12
13-таырып. леуметтік амсыздандыру ыындаы ебек тілі, оны трлері, есептеу, растау тртібі …............................................13
14-таырып. Орталытан ебекке абілетсіз азаматтарды зейнетаылы амсыздандыру ………................................................................13
15-таырып. Жинатаушы зейнетаы орларынан ебекке абілетсіз азаматтарды зейнетаылы амсыздандыру ……..........................13
II.3. Семинар (тжірибе) сабатарыны таырыптарыны лгі тізімі..............14
II.4. Студенттерді жеке жмысы таырыптарыны лгі тізімі........................15
II.5. Курсты жмыстарды лгі таырыпнамасы...............................................18
III. сынылатын дебиеттер тiзiмi .......................................................................23
IV. Типтiк оу бадарламасыны авторлары ......................................................24
Тсiндiрме беретiн жазба
«азастан Республикасыны ебек ыы» пніні масаттары мен міндеттері, оны загер-мамандарды даярлауда ролі мен мні, сонымен атар оу рдісінде алатын орны.
азастан Республикасы нарыты экономикаа кшумен байланысты ебек ресурстарын пайдалану жне ебек задылыын олдану тжірибесінде бірнеше мселелер туындады.
азастан Республикасыны ебек ыы негізгі ы салаларыны бірі, мемлекеттік жалпы міндетті білім стандартына сйкес «Затану» мамандыы бойынша заи жоары оу орындары мен факультеттерді студенттерін оытуа арналан.
Аталан оу сабаын оытуды пні ретінде ызметкерлерді ебегін олдану рдісінде жалпы ебектік атынастарды реттейтін ы нормалары жне ебектік атынастармен тыыз байланысты атынастарды, сонымен атар ебек ыыны ылымына тн теориялы концепцияларды оыту болып табылады. Ебек ыы ылыми пн ретінде за ылымдарыны бір блігі болып табылады.
Оу курсын оытуды масаттары студенттерді негізгі теориялы мселелер жнінде білім алу, ебекті реттеу жне халыты леуметтік орау саласында азастан Республикасыны задылыын зерттеу, задылыпен жмыс істеу абілетін иемдену, практикада туындайтын крделі мселелерде бейімделуге, алан білімдерін олдану абілетін пайымдау.
Оу курсыны міндеттері студенттерін аталан курса ызыушылыын арттыруа баытталан. Студенттер бл курсты рбір институттарыны жалпы жне арнайы блімдерін мегеру керек, ыты атынастарда туындайтын нормаларды олдану тртібін оу керек, ыты айнар кздерімен жмыс істеуді астарлы білімін мегеру ажет.
Оу курсын оып бітірген со студент ы олдану ызметін жзеге асыру шін ебек ыыны жне леуметтік амсыздандыру ыыны нормаларыны мазмнын жне институттарын білу ажет.
Курсты оуды орытынды кезеінде студентті алан е аз млшердегі білімі, білігі жне машыы: оу рдісінде студенттер жалпы блімні теориялы мселелері, ерекше блімні негізгі ыты институттары жнінде білім алуы ажет, сонымен атар практикалы жадайларды шешуде олданатын нормативтік-ыты актілерді олдану жне сараптау жнінде біліктену жне машытану ажет.
“азастан Республикасыны ебек ыы” курсын оып бітірген со студент азастан Республикасыны ебек задылыыны жйесі, оны аидалары, масаттары жне рылымы туралы малмат алуы керек, оларды жетілдіру тарихын машытау ажет, ызметкерлерді кейбір санаттарымен ебек шартын бекітуді ерекшеліктерін білуі ажет, жмыс уаыты мен демалыс уаытын белгілеу тртібін білуі керек, жалаыны нысандары мен жйесін амтуы керек, лауазымды тлалар мен ызметкерлерді ебек задылыын бзаны шін зады жауапкершілікті р трлі трлерін пайдалануды йренуі керек, ебек ыыны теориясын жне ебек задылыыны нормаларын олдана білу керек, ебектік жне зейнетаылы салада сапалы кеес беру, сонымен атар ебек ыын ебектік жне леуметтік-амсыздандырушылы ыты атынастарды жзеге асыру рдісінде пайдалана білуі керек.
Аталан курсты оытуды нормативтік негізін ебек ыыны жне леуметтік амсыздандыру ыы саласындаы нормативтік ыты актілері амтиды.
Бл тек ішкі лтты задылыты айнар кздері ана емес, сонымен атар халыаралы ыты нормалары оны ішінде ерекше орын алатын ХЕ Конвенциялары, азастан Республикасыны баса мемлекеттермен бекіткен екі жаты, кп жаты Келісімдері, Шарттары.
«азастан Республикасыны ебек ыы» курсыны рылыс логикасы, біріншіден, жоары білікті мамандарды дайындаудаы азіргі кезедегі талаптара штасады, екіншіден, практикада арнайы білімдерін олдана алатын студенттерді ыты ой-толауын дамыту.
айта жаттау
Аталан ы саласын ыты реттеу пнін райтын ыты атынастарды крделілігін, біртекті еместігні, кпвекторлы атынастарын ескере отырып, оу курсын оыту барысында алдын ала оытылатын пндермен ара атынасын жоспарлау ажет, олара мемлекет жне ы теориясы, конституциялы, аржы, азаматты, кімшілік, отбасы ытары кіреді.
Салалас пндер тізімі: кімшілік, аржы, салы, азаматты, азаматты-іс жргізу ыы
ПННІ МАЗМНЫ
КІРІСПЕ
Азаматтар ебек ету бостандыына конституциялы ыын р трлі нысанда олдана алады, біра халыты басым кпшілігі дниежзінде жалдамалы ебек тобыны тлаларына кіреді. Жалдамалы ебек саласында ыты атынастарды реттеуді алашы рекеті 19 асырда, ндірістік революция кезеінде басталды. Сол кездегі оама жне мемлекетке жалдамалы ебекті тлаларын ебегін асыра пайдаланудан орау тсінігі келді. Оны масаты жмыс кшін алыпты пайдалану жне лтты денсаулыын сатау. Сол кезде жмыс уаытыны затыын, демалыс уаыты, жалаы, ебекті орау, леуметтік амсыздандыру туралы алашы нормативтік-ыты актілер пайда болды. Осылай азаматтарды ыты орауды ыты базасы болып табылатын жаа сала – ебек ыы пайда болды.
Ебек ыы дербес ы саласы болып табылады, оны пні, дісі, аидалары бар жне баса ы салаларынан айрыша ерекшеленеді. Мысалы, ебек шарты ебек бостандыы аидасын жзеге асыруды негізгі нысаны болып табылады. Ебек шарты – ебектік ыты атынастарды айрыша ерекшеліктерін крсететін ебек ыыны е негізгі институттарыны бірі болып табылады. Ебек шартын азаматты-ыты шарттардан айыру азіргі тада зекті мселе болып ала береді. йымдардаы азаматтармен бекітетін азаматты-ыты шарттара кбінесе, мердігерлік шарт, сату-сатып алу шарты, оларды пні жмысты орытындысы болып табылады. Аталан шарттар бойынша атынастар йым мен жеке тлалар арасында бекітілуі азастан Республикасыны Азаматты кодексімен реттеледі жне азаматты задылыты бір блігі болып табылады. Бл жерде атап кеткен жн, жоарыда аталан шарттарды айыру кезінде тек жмыс беруші мен жмыскерді арасында ана емес, сонымен атар, жмыс беруші мен мемлекеттік органдарды, мысалы, салы органдарымен ебек даулары туындайды.
Ебек ыымен реттелетін оамды атынастар саласында жариялылы-ыты діс олданылады: ебек атынастарын реттейтін аидаларды жне жмыс берушіні міндеті болып табылатын ызметкерлерге кепілдіктерді мемлекет белгілейді. Баса жаынан жмыс беруші жымды жне жеке шарты арылы ебек жадайларын бекітеді. Ебек шарты тараптары мемлекетпен белгіленген кепілдіктерді бзбай шартын еркін пайдалана алады. Жмыс беруші задылыпен белгіленген кепілдіктерді нашарлатпай, керісінше жасарта алады. Кері жадайда шарт талаптары засыз болып табылады. Нормативтік реттеуді жйесіне жеке ксіпорын шегінде жмыс берушіні абылдаан актілері кіреді.
азастан Республикасы халыны экономикалы дегйін ктеру масатында азаматтарды леуметтік орау мселелері айрыша орын алады. азастан Республикасыны Конституциясы азаматтара жалаыны е тменгі млшерін, зейнетаы, жасына байланысты зейнетаылы амсыздандыру, ауыран кезде, мгедектігіне байланысты, асыраушысынан айырылан жадайда кмек алу кепілдіктерін бекітті. Ерікті зейнетаылы тлемдер, леуметтік амсыздандыруды осымша нысандары ктермеленеді. Аталан кепілдіктерді айрыша сипаты Елбасыны халыа «азастан-2030» Жолдауында атап крсетіледі.
Мемлекетті дамуыны за уаыттаы жеті басымдылыыны ішінде азастан Республикасыны Президенті Н..Назарбаев денсаулы, білім жне азастанны игілігін басшылыа алады. Сондытан да, ебек ыы саласын оу кезінде леуметтік амсыздандыру ыы саласыны мселелері ерекше орын алады. азастан Республикасы ТМД елдеріні ішінде алашы болып ынтыматасты жйеден жинатаушы жйеге кшті, оны мні халыты леуметтік жадайын жасарту. азастан Республикасыны 2002 жылы леуметтік-экономикалы дамуыны индикативтік жоспарыны басты баыты кедейлікпен кресу. Ебекке абілетсіздігіне байланысты, асыраушысынан айырылан жадайда міндетті леуметтік сатандыру шаралары олданылады. Мгедектерді леуметтік сауытыру жйесі дамуында ынтыматасты жне жинатаушы жйелер механизмін дйектеді. Мны длелі ебек ыыны жне леуметтік амсыздандыру ыы задылыын жетілдіру.
азастан Республикасында леуметтік амсыздандыру жйесін алыптастыруды белсенді рдісі дамуда. азіргі уаытта азастанда леуметтік амсыздандыру жйесіне зейнетаыны барлы трлері, жрдемаыны кптеген трлері, темаылы тлемдер, леуметтік ызмет крсету, азаматтарды кейбір санаттарына жеілдіктер беру жне атаулы мемлекеттік леуметтік кмек крсету ызметтері кіреді.
азастан Республикасыны Конституциясына сйкес жалпы абылданан аидалар мен халыаралы ы нормалары жне азастан Республикасыны халыаралы шарттары ы жйесіні бір блігі болып табылады, бдан шыатын орытынды ебекті реттеу жне азаматтарды леуметтік орау саласында халыаралы ы нормаларын оу ажет.
НЕГIЗГI БЛIМ
1-таырып. Ебек ыыны тсінігі, пні, дісі.
Ебектік ызмет жне ебектік атынастар. Ебектік жне ндірістік атынастар. леуметтік-ебектік атынастар. азастан Республикасыны Конституциясындаы ебек мселелері.
азастан Республикасыны ебек ыыны тсінігі жне лтты ы жалпы жйесінде алатын орны. Ебек ыыны пні: ебек задылыымен, леуметтік ріптестік туралы келісімдер, жеке жне жымды шарттармен бекітілген ызметкер мен жмыс беруші арасында келісімдер негізінде туындайтын ыты атынастар; ебектік атынастармен тыыз байланысты атынастар.
Ебекті ыты реттеу механизіміні тсінігі жне рылымы. Ебек ыы дісіні тсінігі, оны белгілері. ыты реттеу дісіні жне ебек ыы пніні араатынасы, ебек ыын ы саласы ретінде
анытауда оларды мні.
Ебек атынастарын мемлекеттік-ыты, жымды-шартты, жеке-шартты реттеу. Ебек ыыны функциялары.
2-таырып. азастан Республикасыны ебек ыыны аидалары.
Ебек ыыны аидаларыны тсінігі, оларды мні. Ебектік атынастарды ыты реттеу аясында аидаларды жіктелуі, мазмны. Ебек ыыны аидалары жне нормалары, оларды ара атынасы.
Ебек ыыны конституциялы аидалары. Ебек ыыны салааралы, салалы аидалары. Ебек ыы субъектілеріні субъективтік ытары мен міндеттеріні ебектік атынастарын реттеуді ыты аидаларыны араатынасы. Азаматтарды ебек ытарыны жне міндеттеріні орындалуыны шынайы кепілдіктері.
3-таырып. Ебек ыыны субъектілері.
Ебек ыыны субъектілеріні тсінігі жне трлері. Ебек ыыны субъектілеріні ебектік ысубъектілері, оны ыабілеттілігі, рекетабілеттілігі. Ебек ыындаы арнайы ысубъектілігі.
Жеке тла ебек ыыны субъектісі ретінде, оны ебектік ысубъектілігі. Шетел азаматтарыны, азаматтыы жо адамдарды ыты мртебесі. Ебектік атынастары ебек туралы за актілерімен реттелетін ызметкерлерді баса да санаттары.
Жмыс беруші ебек ыыны субъектісі ретінде. Жмысберушіні ысубъектілігі. Ебектік ы атынастара атысатын зады тлаларды трлері. ызметкерлерді ебегін олдану саласында зады тлаларды филиалдарыны, кілдіктеріні ыты мртебесі. Жеке тлалар жмыс беруші ретінде, оларды ысубъектілігі.
Жмыс берушіні кілдері. Ебек бойынша кілетті мемлекеттік орган. ызметкерлерді кілдері, оларды жалпы сипаттамасы.
Ксіподатар ебек ыыны субъектісі ретінде, оларды ыты мртебесі.
Мемлекет ебек ыыны субъектілері. Оларды леуметтік-ебектік атынастара атысуды нысандары.
4-таырып. леуметтік ріптестік. жымды шарт.
леуметтік ріптестікті тсінігі. леуметтік ріптестік масаттары, аидалары, жйесі, нысандары. леуметтік ріптестік тараптары. леуметтік ріптестікті мазмны.
ш жаты дегейде (трипартизм) леуметтік ріптестікті йымдастыру. леуметтік ріптестік органдары, аидалары, оларды алыптасу тртібі. леуметтік ріптестік органдарыны негізгі масаттары, міндеттері, оларды кілдері. леуметтік ріптестік органдарыны координаторлары. леуметтік ріптестік тараптарыны арасында келісімдерді бекіту тртібі. Келісімдерді орындауды баылау.
жымды шартты тсінігі. Ебек ыыны айнар кздеріні жйесінде жымды шартты мні жне алатын орны. жымды шарт тараптары, мазмны жне рылымы. жымды шартты нормативтік жне міндеттемелік талаптары, оларды мазмны. жымды шартты бекіту тртібі.
жымды шартты мерзімі жне рекет ету аясы. жымды жне ебек шарттарыны, жымды шарт пен (Бас), салалы (тарифтік), ауматы келісімдерді араатынасы.
5-таырып. Ебек шарты.
Шарт туралы білімні жалпы мазмны. Ебек шартыны тсінігі, оларды трлері. Ебек шартыны тараптары. Ебек шарты бойынша ебек функциясы мен жмыс орныны тсінігі. Ебек шартын бекіту тртібі. Ебек шартыны мазмны жне мерзімі. Ебек шартыны нысандары.
Ебек шартыны талаптарыны згеруіні шартты дісі. Жмыс берушіні бастамасымен ызметкерді ебек талаптарын згерту негіздері.
Баса жмыса ауыстыруды тсінігі жне трлері. Баса жмыса ауыстыруды жадайлары жне тртібі. Баса аймаа ауыстыруды ызметтік іс сапарлардан айырмашылыы. Баса жмыс орнына жылжыту.
Ебек шартын тотату жне бзу трлері. Ебек шартын тараптарды келісімімен бзу. Ебек шартын жмыс берушіні бастамасымен бзу негіздері. Ебек шартын ызметкерді бастамасымен бзу негіздері. Ебек шартын тараптарды еркінен тыс мн-жайлар бойынша тотату. Ебек шартын бзу тртібі.
6-таырып. Жмыс уаыты жне демалыс уаыты.
Жмыс уаытыны тсінігі жне оны белгілері. Жмыс уаытыны трлері. Жмыс уаытыны алыпты затыы. Жмыс уаытыны ысартылан затыы. Толы емес жмыс уаыты. ысартылан жмыс уаытыны режимін белгілеуді талаптары жне тртібі. ндірісті объектілерін аттестациялау ысартылан жмыс уаытыны режимін белгілеуді талабы ретінде.
Жмыс уаытыны режимі. Жмыс аптасыны, жмыс ауысымыны, жмыс кніні тсінігі жне трлері. Ауысым кестесі. Жмыс уаыты режимін белгілеу тртібі. Жмыс уаытын есептеуді трлері. Жмыс уаытыны жинаталан есебі. Вахталы діспен жмыс істеу кезінде жмыс уаытын есептеу.
Мерзімнен тыс жмыс. ызметкерді мерзімнен тыс жмыстара тарту. ызметкерді тнгі жмыстара тарту. Жмысты вахталы діспен йымдаструды ерекшеліктері.
Демалыс уаытыны тсінігі жне трлері. Тыныу жне таматану шін берілетін зіліс. Арнайы демалыстар. Демалыс жне мейрам кндері.
Жылды аы тленетін демалыса ы. осымша ебек демалысы жне оны беру тртібі. Жылды ебек демалысын алуа ы беретін ебек тілін есептеу жне жылды ебек демалысын беру тртібі. ызметкерлерге жылды ебек демалысын беру кезектілігі. Ебек демалысынан шаыртып алу. Ебек шартын бзу кезінде жылды демалысты пайдаланбааны шін темаы тлеу.
Жктілігі жне босануына байланысты демалыс. Бала асырап алан йелдерге (еркектерге) берілетін демалыс. Бала асырап алан йелдерге (еркектерге), ш жаса дейін баласы бар йелдерге жалаысы саталмайтын осымша демалыс беру. Оу демалысы.
7-таырып. Жалаы. ызметкерлерге кепілді жне темаылы тлемдер.
Жалаыны тсінігі жне ебегі шін ктермелеуді баса да трлерінен айырмашылыы. Нарыты атынастарды дамуына байланысты жалаыны функциялары. Жалаыны ыты реттеуді дістері. Жалаыны минималды шегі. Е тменгі жалаы, мір сру дегейі, айлы есептік крсеткішті араатынасы.
Ебекке аы тлеу нормаларыны жергілікті жне жеке ролі. Ебек нормалары жне нормалау тсінігі. Норма німі, норма уаыты, норма саны, норма ызметі. Ебек нормаларын енгізу, тексерту, згерту жне айта арау.
Ебек аыны нысаны жне жйесі. Премия жйесі ызметкерлерді материалды ктермелеуді нысаны ретінде. осымша жне стеме аы клемін белгілеуді тсінігі жне талаптары.
Жмысты алыпты жадайынан ауытыан ретте ебекке аы тлеу (мерзімнен тыс жмыстар, демалыс жне мейрам кндері, тнгі жмыстар). Іркіліс кезінде аы тлеу тртібі жне жадайлары. Засыз стап алудан орау. Жалаыны тлеу мселелері. Жалаыны тлеу мерзімі жне орны.
Орташа айлы жалаы. ызметкерлерді орташа айлы жалаысын есептеу тртібі. Орташа кндік жалаыны анытау.
Кепілді жне темаылы тлемдерді тсінігі жне трлері. Кепілді тлемдер жне трлері. ызметтік іс сапарда жрген кезде жне йыммен бірге баса аймаа ауысан кезде тленетін темаылы тлемдер. Уаытша ебекке жарамысыздыына байланысты, жктілігі жне босануына байланысты, бала асырап алан йелдерге (еркектерге) берілетін леуметтік жрдемаыларды таайындау жне тлеу тртібі.
8-таырып. Ебекті орау.
Ебекті орау тсінігі жне аидалары. ауіпсіздік жне гигиена талаптарына сай азаматтарды конституциялы ыы. Ебекті орау бойынша задылы. Ебекті орауды жне ндірістік санитарияны жалпы жне арнайы нормалары. ызметкерді ебекті орау ыыны кепілдігі.
Ебекті орауды амтамасыз ететін йымдастырушылы-ндірістік нысандары: ебекті орау жне ндірісітік санитария шараларын жоспарлау жне аржыландыру, дрігерлік айта куландыру, ызметкерлерді немі тексеруден ткізу, ебекті орау жне ндірістік санитария ережелері бойынша ызметкерлерді оыту, жеке орану шін ажетті заттармен амтамасыз ету; атарып отыран жмысты (ндіріс объектісіні) ауыр, ауіпті, зиянды екенін анытау.
ндірісте жазатайым жадайларды тергеу жне есепке алу жадайлары. Дрігерлік-леуметтік сараптау комиссиясымен ызметкерлерді айта куландыру тртібі.
ызметкерлерді жеке санаттарыны ебегін орау: йелдерді, кмелетке толмаандарды жне ебек абілеті тмен тлаларды.
Ебекті орауды адаалау жне орау органдары. Ебекті орау жне ндірістік санитария задылыыны нормаларын бзаны шін жауапкершілік.
9-таырып. Ебек даулары
Ебек дауларыны тсінігі жне жіктелуі: жеке жне жымды. Жеке жне жымды ебек дауларыны пайда болу негіздері. Азаматарды жеке жне жымды ебек дауларына конституциялы ыы, ереуілге ыты осанда. Ебек дауларыны арайтын органдар.
Жеке ебек дауларын келісім комиссиясында арау. Келісім комиссиясыны ыты мртебесі. Жеке ебек дауларын сотта арау. Ебек даулары бойынша шешімдерді орындау.
жымды ебек дауларын арауды негізгі аидалары. жымды ебек дауларын арайтын органдар (келісім комиссиясы, ебек трелігі) жымды ебек дауларын арау тртібі. жымды ебек дауларын арау жнінде келісім комиссиясы жне ебек трелігіні кілеттілігі. жымды ебек дауларын арауда делдалды ыты мртебесі. Ереуілді тсінігі. жымды ебек дауларын шешу кезінде ереуілді ткізу процедуралары. жымды ебек даулары жне ереуілдер туралы задылыты бзаны шін жауапкершілік.
10-таырып. Халыаралы ебек ыы. Алыс жне жаын шетелдерде ебекті ыты реттеу.
Ебекті халыаралы-ыты реттеу пні, дісі жне аидалары.
Ебекті халыаралы-ыты реттеуді субъектілері. Ебекті халыаралы-ыты реттеуді айнар кздері жне оларды сипаттамасы (Б, ХЕ, Еуропа Кеесі, Еуропалы ода, ТМД актілері). Халыаралы ебек стандарттары (Б, ХЕ стандарттары, ебекті ауматы стандарттары). азастан Республиксыны ебек задылыын жетілдіру шін халыаралы актілерді мні. Халыаралы жне лтты ебек ыы нормаларыны коллизиясы. лтты ебек задылыын жетілдіру шін халыаралы актілерді мні.
Нарыты экономикасы бар елдерде ебек саласында адамны негізгі ытары мен бостандытарын орау. Жаын жне алыс шетелдерде ебек задылыын салыстырмалы анализдеу (Ресей, Беларусь, Украина, ырыстан, Германия, АШ, Англия, Франция, Польша жне т.б.).
Шетелдерді ебек ыыны тсінігі жне пні. Шетелдерді ебек атынастарын ыты реттеу дістеріні ерекшеліктері. Алыс жне жаын шетелдерді ебек дауларын шешу тртібі.
11-таырып. леуметтік амсыздандыру ыы ы саласы ретінде, оны баса ы салаларынан айырмашылыы.
леуметтік амсыздандыруды тсінігі. леуметтік амсыздандыру ыыны пні. леуметтік амсыздандыру ыыны дісі. леуметтік амсыздандыру ыыны аидалары жне оларды жіктелуі. леуметтік амсыздандыру ыыны сала жйесі жне ылым жйесі. леуметтік амсыздандыру жне леуметтік сатандыру. леуметтік амсыздандыру ыыны салалас ы пндер жйесінде алатын орны.
леуметтік амсыздандыру ыыны субъектілеріні ыты мртебесі жне оларды жіктелуі. леуметтік-амсыздандырушылы ыты атынастар: тсінігі, трлері, пайда болу, згеру жне тотатылу негіздері, оны рылымы жне жіктелуі. ыты атынастарды негізгі трлері: материалды, мліктік, мліктік емес, процедуралы, процессуалды (процедуралы-процессуалды). леуметтік амсыздандыру ыы бойынша ыты атынастарды субъектілері жне оларды ыты мртебесі.
леуметтік амсыздандыру ыыны айнар кздері: за актілері, заа туелді актілер сипатында нормативтік-ыты актілер, азастан Республикасымен малданан халыаралы шарттар, азастан Республикасыны кіметімен бекітілген халыаралы шарттар, азастан Республикасында малдануа жатпайтын баса да халыаралы шарттар, Конституцияны жне баса да нормативтік ыты актілерді ресми талылау нормалары.
12-таырып. леуметтік амсыздандыру ыы жніндегі шараларды аржыландыру.
азастан Республикасыны бюджет жйесіні жалпы сипаттамасы. Республикалы бюджетті алыптастыру тртібі жне ебекке абілетсіз азаматтарды аржыландыру. Жергілікті бюджет леуметтік амсыздандыру ыы жніндегі шараларды аржыландыруды айнар кздері. леуметтік салы тлеу тртібі, леуметтік салы ставкаларыны дифференциациясы, жеілдіктер.
Зейнетаы тлеу жніндегі Мемлекеттік Орталы-аржыландыру жйесіндегі орны мен ролі.
Жеке зейнетаы жинаулары – леуметтік амсыздандыру ыы жніндегі шараларды аржыландыруды айнар кзі ретінде. Жеке зейнетаы жинауларын алыптастыру: міндетті зейнетаы жарналары, ерікті ксіби зейнетаы жарналары, оларды тлеу тртібі, міндетті зейнетаы жарналарын уаытында стап алмау. Міндетті зейнетаы жараналарын тлейтін агент, жеке зейнетаы жинауларын алыптастыру жйесінде алатын орны. Жмыс берушіні аражаты есебінен леуметтік амсыздандыру ыы жніндегі аржыландыру шаралары. “азастан Республикасыны леуметтік орау жйесін реформалау Концепциясына” сйкес азастан Республикасында міндетті жне ерікті леуметтік сатандыру институтын алыптастыру жне дамыту.
13-таырып. леуметтік амсыздандыру ыындаы ебек тілі, оны трлері, есептеу, растау тртібі.
Ебек тіліні ыты мні жне оны трлері. Жалпы ебек тілі. Жалпы ебек тіліне кіретін уаыт кезеі. Жалпы ебек тілін есептеу тртібі. Жалпы ебек тілін офицерлерге, прапорщик (мичмандара), ішкі істер органдары рамыны ызметкерлеріні, азастан Республикасыны ділет Министрлігі жйесіндегі ылмысты-атарушы жйесіні Комитеті, аржы полициясы органдарыны жне мемлекеттік ртке арсы ызметі жне олара теестірілгендерді тілін есептеу. Жалпы ебек тілін жеілдік трде есептеу. Жалпы ебек тілін растау тртібі. здіксіз ебек тілі, оны есептеу ерекшеліктері. Арнайы ебек тілі. Азаматтарды кейбір санаттарын зейнетаылы амсыздандыру жне леуметтік жеілдікті беру кезіндегі ебек тіліні трлерін аралас олдану.
14-таырып. Орталытан ебекке абілетсіз азаматтарды зейнетаылы амсыздандыру.
Ебекке абілетсіз азаматтарды зейнетаылы амсыздандыру тсінігі. Зейнетаылы тлемдерді баса ашалай тлемдерден айырмашылыы (жрдемаы, жалаы, алимент, темаы жне т.б.) азастан Республикасындаы зейнетаы реформасы: негізгі баыттары, жзеге асыру талаптары жне даму рдісі.
Мемлекеттік зейнетаылы амсыздандыру ынтыматасты зейнетаы жйесіні негізі . Зейнетаы амсыздандыру жніндегі мемлекеттік кепілдіктер. Орталытан зейнетаы тлемдерді таайындау талаптары. Зейнетаылы амсыздандыруды жеілдік талаптары. Зейнетаы тлемдерін клемін анытау шін орташа айлы кірісін есептеу тртібі. Зейнетаы тлеу тртібі. Зейнетаыа тініш беру, оны арастыру рдісі. Толы емес ебек тілі кезінде зейнетаылы тлемдер. Зейнетаылы тлемдерден стап алу. Ебек ткерген жылдары шін зейнетаы: тсінігі, зейнетаылы амсыздандыруды баса трлерінен айырмашылыы.
скери ызметшілерді, ішкі істер органдарыны ызметкерлеріні, азастан Республикасыны ділет министрлігіні ылмысыты-атарушы жйесіні Комитеті, аржы полиция органдары, ртке арсы ызмет жне олара теестірілгендерді зейнетаылы амсыздандыруды ерекшеліктері.
15-таырып. Жинатаушы зейнетаы орларынан ебекке абілетсіз азаматтарды зейнетаылы амсыздандыру.
Жинатаушы зейнетаылы жйені ерекшеліктері. Зейнетаылы жинауларды саталуыны кепілдіктері. Жинатаушы зейнетаы орлары, оларды ыты мртебесі жне трлері. Жинатаушы зейнетаы орларыны ызметін ыты реттеу. Зейнетаылы амсыздандыру туралы шарт, оны орны жне зейнетаылы амсыздандыру жйесінде ролі, шартты талаптарын орындамааны шін жауапкершілік. Міндетті зейнетаы жарналарыны салымшыларыны жне зейнетаы тлемдеріні алушыларыны ытары мен міндеттері. Зейнетаы активтері, оларды алыптасуы жне пайдалануы. Жинатаушы зейнетаы орларыны зейнетаы активтерін басару.
Банк кастодиан, зейнетаылы амсыздандыру жйесінде алатын орны, зейнетаылы активтерді сатау жне есптеу жніндегі ытары мен міндеттері. Кастодианды шарт, оны ыты мртебесі. Жинатаушы зейнетаы орларыны ызметін лицензиялау. Жинатаушы зейнетаы орларын айта ру жне жойылуы. Жинатаушы зейнетаы орларын есептеу. Зейнетаы жинауларыны пиялылыын райтын мліметтер. Сатандыру йымдарынан зейнетаылы амсыздандыру. Сатандыру йымдарына зейнетаылы жинауларды ауыстыру. Зейнетаы аннуитет шарты, шарттары, бекіту тртібі жне орындау. Укілетті орган – оны ыты мртебесі, реттеуші жне адаалау кілдіктері.
Жинатаушы зейнетаы орларынан зейнетаылы тлемдерді есептеу жне тлеу, адаалау тртібі жне шарттары.
Жинатаушы зейнетаы орларыны жне жинатаушы зейнетаы орларыны зейнетаылы тлемдеріні баса да атысушыларыны жауапкершілігі.
Семинар (тжірибе) сабатарыны таырыптарыны лгі тізімі
дістемелік сыныстар
азастан Республикасыны ебек ыы курсы бойынша оу пндеріні негізгі нысаны – семинар. Бл нысан студенттерді теориялы ой-толамын, ебектік жне леуметтік нормаларды мнін жне мазмнын тсініп, анализдеу шін олданылады.
Семинар сабатарын ткізу барысында келесі педагогикалы дістерді олдануа болады:
1. Топты жне жеке жаттыулар;
2. Ойындар;
3. Шерулер;
4. Пікір-таластар;
5. Ауызша срау;
6. Тренинг;
7. Тестілеу.
Семинар сабатарында студенттерді алан білімдерін наты бір жадайа сйкестендіріп олдану.
Масат клемі, жаттыулар жне білім беру теориялары студентке кез-келген уаытта оытушыны бліп з кзарасын білдіруге ммкіндік береді.
Семинар сабатарын ткізуді німдісі тренинг ткізу. Тренинг рдісін йымдастыру студенттерге здіксіз гімелесу, жаттыулар, тжірибе алмасу, пікір талас арылы йымдастырылып отыр. Бл дістерді басты масаттары шешімдерді шыл абылдауа йретеді.
Ойындар. Бл діс студенттерді материалды мегеруге ызыушылыын арттырады, жеке ызметін жетілдіреді, практикалы абілеттіліктерін штайды.
Бл масаттарда рбір студент рбір семинарды сратарын орытындылап, толы жауаптарын дайындау ажет.
Семинар сабатарына дайынды кезінде жеке дптер арнап, сонда таырып бойынша теориялы жне нормативтік материалдарды жазып отыруы тиіс. Реферат, баяндама жзіндегі жауаптарын жазбаша трде жасайды жне семинарда ауызша жауап береді. Семинар сабатарында дптерде жне рефераттарда бекітілген тезизстерге, жазбаларына сйене алады.
1. Ебек ыыны пні, аидалары жне субъектілері
2. жымды шарт.
3. Ебек шарты.
4. Жмыс уаыты жне демалыс уаыты.
5. Жалаы. ызметкерлерге кепілді жне темаылы тлемдер.
6. Ебекті орау.
7. Ебек даулары.
8. леуметтік амсыздандыру ыыны тсінігі жне баса ы салаларынан айырмашылыы.
9. леуметтік амсыздандыру ыы жніндегі шараларды аржыландыру.
10. леуметтік амсыздандыру ыындаы ебек тілімі, оларды трлері, есептеу, растау тртібі.
11. Орталытан ебекке абілетсіз азаматтарды зейнетаымен амсыздандыру
12. Жинатаушы зейнетаы орларынан ебекке абілетсіз азаматтарды зейнетаымен амсыздандыру.
Студенттерді жеке жмысы таырыптарыны лгі тізімі
№1 СЖЖ. Таырып: Ебек ыыны айнар кздері (нысандары).
Ебек ыындаы ыты атынастар.
Ебек ыыны айнар кздері (нысандары) тсінігі,оларды жіктелуі. Негізгі жне осымша нормативтік ыты актілер. За актілері жне заа туелді нормативтік ыты актілер. азастан Республикасыны Конституциясы ебек ыыны айнар кзі ретінде. Конституциялы Кеесті нормативтік аулысы. Жоары Сотты нормативтік аулысы. Ебек ыы субъекілеріні кеістікте, уаытына арай, адамдар тобына арай рекет етуі. ы нысандар жйесінде ыты дет-рып, сот прецеденті, ебек ыында оларды мні. Ебек задылыын жетілдіру туралы азастан Республикасыны ыты саясатыны Концепциясы.
Жергілікті актіні тсінігі. Жергілікті актіні трлері. Жергілікті актіні кеістікте, уаытына арай, адамдар тобына арай рекет етуі. Нормативтік ыты актілер жне нормативтік актілерді ара атынасы. Жмысберушіні актілері (бйрытар, кімдер, нсаулытар, ішкі ебек тртіп ережелері жне т.б.)
ы актісіні тсінігі, нормативтік ыты актіні азастан Республикасыны кшінде бар актісімен араатынасы. леуметтік ріптестік келісімдеріні (Бас), салалы(тарифтік), ауматы (облысты, алалы, ауданды) ебек ыы айнар кздері жйесінде ролі мен алатын орны.
Ебек ыындаы ыты атынастарды жйесі. Жмысбеуші мен жмыскерді арасындаы ы байланыс ретіндегі ебек ыты атынастарды ебек ыыны ыты атынастарындаы мні мен орны. Ебектік ыты атынастарды тараптары (жмыскер, жмысберуші). ызметкерлерді негізгі ытары мен міндеттері. Жмысберушіні ытары мен міндеттері. Ебектік ыты атынастарды мазмны. Ебектік ыты атынастарыны уаытына арай затыы. Ебектік ыты атынастарыны баса салалас ыты атынастардан айырмашылыы (кімшілік, азаматты, ызметтік жне т.б.).
Ебектік ыты атынастарды пайда болу негіздері.Крделі зады фактілер. Коммерциялы жне коммерциялы емес йымдарды басшыларыны жеке ебектік атынастары. Мемлекеттік ызметшілерді, кші-он ызметкерлерді ебектік ыты атынастарыны ерекшіліктері .ы теориясы атынастарыны тсінігі. Жмыстылы жне жмыспен амтамасыз ету жніндегі ыты атынастар. йымдастырушылы-басарушылы ыты атынастары.леуметтік-ріптестік ыты атынастарыны жалпы сипаттамасы. леуметтік-ріптестік ыты атынастарыны мазмныны ерекшеліктері.
жымды келіссздерді жргізу жніндегі ыты атынастар. Ебек задылыын сатау жне ебекті орауды баылау жне адаалау жніндегі ыты атынастар. Ебек даулары бойынша ыты атынастар. Ебек ыындаы процедуралы-процессуалды ыты атынастар.
№2 СЖЖ. Таырып: Азаматтарды жмыстылыы жне халыты жмыспен амтамасыз етуді ыты реттеу.
Жмыстылы тсінігі жне нысандары. Халыты жмыспен амтамасыз етуді мемлекеттік саясатыны негізгі аидалары жне баыттары. Халыты жмыспен амтамасыз етуді мемлекеттік кепілдіктері. Жмыстылыты мемлекеттік саясатын жзеге асыруда атысатын тлалар шебері,оларды ыты мртебесі, укілеттілігі. Жмыстылы саласындаы азаматтарды ыы. Жмыссыздытан мемлекеттік леуметтік орау трлері. Азаматтарды жмыссыз деп тану тртібі. Жмыссыздарды тіркеуден шыару. Тіркелген жмыссыздарды ытары мен міндеттері. Лайыты жмыс. Жмыссыздарды ксіби даярлау, біліктілігін ктеру, айта даярлау. оамды жмыстар. Азаматтарды жеке санаттарын жмыса трызуды ерекшеліктері.
№3 СЖЖ. Таырып: ызметкерлерді жеке санаттарыны ебектік ыты атынастарын ыты реттеу.
Ебек ыы нормаларыны бірттастыы, жйелеу (интеграция), жне дифференциациясы. Ебектік атынастарды реттеуді жйелі жне дифференциациялы жолдары. Ебектік атынастарды ыты реттеуді дифференциациясыны негіздері.
Маусымды, й жмыскерлері, йде жмыс істейтіндерді ебек атынастарын ыты реттеу. Вахталы діспен жмыс істейтін тлаларды ебегі.
Жастар,йелдер, мгедектерді ебегін ыты реттеу.
Мемлекеттік ызметшілерді ебек атынастарын ыты реттеу ерекшеліктері. ы орау органдары ызметкерлеріні ебегін ыты реттеу(ділет органдары, сот, прокуратура жне т.б.). скери ызмет туралы контракт. Ксіпкерлік салада ебек атынастарын ыты реттеу.
№4 СЖЖ. Таырып: Ебек шартыны материалды жне тртіптік жауапкершілігі.