Мемлекет жне ыты пайда болуы

Масаты: Мемлекет жне ыты пайда болу теорияларын анытап жне ыты айнар кздерін крсету.

Жоспар:

1.Мемлекет жне ыты пайда болу теориялары.

2.Мемлекетті пайда болу, даму себептері.

3.ыты айнар кздері.

Таырып бойынша негізгі тсініктер: теология, нормативтік ыты акт, кштеу теориясы, ыты дстр, сот прецеденті.

Негізгі мазмны:

Адам оамы мыдаан жылдар мір сріп келеді. Жеке адамдар тиісті мемлекетті азаматы болып, сол мемлекетті билігіне, ыты тртібіне баынып, зіні іс-рекетін, мінезін, тртібін оамды мдде масатын орындауа жмсайды. Кне заманнан адамдар мемлекет пен ы ашан пайда болды, алай дамып келеді – деген мселелермен шылданып, ылы-ми зерттеу жасап келді. Енді мемлекетті пайда болуы туралы теорияларын атап кетейік:

1. Теологиялы теория-бл теория мемлекетті пайда болуыны е ерте жне кне теорияларыны атарына жатады. Теологиялы теориялар мемлекетті дайшыл мнімен келіп шыан,бл теориядан дайды идеялары мен тілегіні жзеге асуын жне жазмышты жазуын ана креді. Оларды айтуы бойынша,дай адамдарды жаратты,оларды оама жне мемлекетке біріктірді, олында билігі бар билеушілер берді;осы теорияны стаандарды ойы бойынша , дайды айындаушы ролі оны укілетті кілдері (мемлекет билеушілері,дін ызметкерлері) арылы да,тікелей де крінеді.

2. Патриархалды теория-бл теория Антикалы дуірде пайда болды. Мнда отбасы басшысы-ке, ал мемлекет басшысы монарх болып келеді.

3. Органикалы теория- бл теория мемлекетті рылымы, ал екінші жаынан –тірі организмні (атап айтанда-адамны) арасындаы сас бай-ланысын байап круімізге болады. Адамны басы, денесі, олы жне таы баса мшелері бар болатыны болса, жне оларды райсысыны орындай-тын трлі функциялары болады. Сол сияты мемлекетті де белгілі бір ма-сата жету шін мемлекет арнайы рылысын йымдастырып ызметін ж-зеге асырады десек болады.

4. оамды келісім теориясы- бл теория бойынша мемлекетті пайда болуыны негізінде адамдарды келісімі мен оларды келісіп іс істеу факто-ры жатыр.Бл теорияны жатаушыларды пікірі бойынша ,адамдар здеріні кнделікті тіршілігінде алыпты жадайы амтамасыз ету шін жне тртіпті сатап, трлі ол сылушытан орану шін ажетті билік кілдіктерін бе-ріп, мемлекетке бірігуді шешті.

5. Психологиялы теория –мемлекетті пайда болуы ,бл адамдарды психикасына байланысты болды. Яни адамдарды жріс-трысы, санасы-ны дамуымен байланысты болды, сонымен біз мемлекетті дамуын осыдан байап крсек те деуге болады. Адамдарды санасы жоары болан сайын мемлекетті де беделі жоары болады.

6. Материалистік теория-мемлекетті пайда болуы,ндіріс аржысына жеке меншікті пайда болуымен,оамны тапа блінуімен, шиеленіскен леуметтік келіспеушіліктер мен арсыласулар тудыратын оларды тесізді-гімен,тапты арама-айшылыты ымырасыздыымен тсіндіреді.

7. Кштеу теориясы-кшті тайпаларды лсіз тайпаларды жаулап алудын нтижесі.

ыты теориялары:

1.Табии теория-адамдарды табии жне мемлекетті мірімен байланысты ытары. Табии ытарын ешкім шектей немесе жоя ал-майды-деп тсіндірген. Цицерон –табии бостандыа,ыа арсы ке-летін мемлекеттік за болуа тиіс емес-деген.

2.Тарихи теория-бл теория адамдарды рухани сана-сезіміні даму процесінен мірге келіп алыптасады деп тсіндіреді. Адамдар субъективтік жолмен табии бостандытар мен ытарды жоя алмайды, тек оамны даму процесін алыптасан атынастарды реттейтін, басаратын нормалар-ды шыуын тездету керек деп тсінген.

3.Реалистік теория-ыты дамуы зіні эволюциялы ішкі себептері арылы згертіп, ескіріп, жаарып жатады. Оны дамуына сырты жадай-ларды сері мол болады –деп уаыздаан.

4.леуметтік теория- ыты атынасты, адамдарды ыты

тртібін жан-жаты ылыми трыдан зерттеуді жатайды.

5.Нормативтік теория - ы леуметтік мірді сырты арым-

атынасын реттеп, басарып, адамдарды мдде масатын орындау деп тсінеді.

6.Психологиялы теория-ы адамдарды психикасыны ішкі

рылысында алыптасып, оларды сырты іс-рекетіне, жмысына сер етуі. Адамны ішкі сана-сезімі мен сырты тртібіні, мінезіні, іс-рекеті-ні байланысын Петрижицкий этикалы сана деп атайды.

7.Материалистік теория- ы саяси-экономикалы стемдік жргізетін тапты мдде-масатын орайтын нормативтік актілерді жиынтыы. Мемлекет жне ыты пайда болу теорияларыны мазмнын толы тсіну шін .Д. Жоламан авторыны «Мемлекет жне ы теориясы» оулыын араыз.

Мемлекетті пайда болу даму себептері:

оамды басаруды, жасарту, дамыту: оамны жмысыны

клемі де, шебері де молайып, кеейіп ескі басару аппараты тиісті дрежеде жмыс жасай алмады. Жаа мемлекеттік аппарат ажет болды;

алы бараны аналушы тапты стемдік тапа, топа арсы

іс-рекетті лсірету, жою шін кшті мемлекеттік аппарат керек болды;

оамды, экономиканы дамыту шін леуметтік жадайды

жасарту шін басарушы аппаратты ныайту керек болды;

оамны оранысын кшейту шін, задылыты, ыты

тртіпті ата сатау шін мемлекет керек болды.

ыты айнар кздері-мемлекетті ресми трде бекітіліп белгіленген жне санкцияланан ы нормалары.

ыты айнар кздері:

1.ыты дет-рып-адамдарды санасында болатын, дайы олда-нуды барысында дадыа айналан жне ыты салдара апарып соты-ратын, тарихи трде алыптасан жріс трыс ережесі.

2.Сотты прецедент-наты іс бойынша абылданан жне кейінде осыан сас істерді шешуде олданылуы міндетті болатын сот немесе баса айсы-бір мемлекеттік органны шешімі.

3.Нормативтік ыты акт-биліктік ы нормаларын белгілейтін, оларды згертетін жне жоа шыаратын мемлекеттік органны жазбаша актісі.

4.Діни нормалар-жалпыа бірдей міндетті мемлекет пен оамда дайды танитын, мнда оамды атынастар діни ыты нормалармен реттеледі.

Орытынды.

Мемлекет оамны кп салалы, кп жйелі былыстарына сйкес да-мып мірге келген бірлестік. Оны себептерін оамдаы болып жатан объективті факторлар растырады: биологиялы, психологиялы, эконо-микалы, леуметтік, діни т.б. былыстар. Сондытан бір теорияны кле-мінде мемлекет пен ыты пайда болуын ылыми трыдан толы тсіну-ге болмайды.

Жоарыда крсетілген теорияларды брінде де кемшіліктер мен жетіс-тіктер бар. Оны алымдар пайдаланады. Мемлекет жне ыты пайда бо-луын, ылыми трыдан дрысыра тсіндіретін – тарихи материалистік тео-рия. Брі теория мемлекет жне ы тарихи туынды – оамны антога-нистік тапа блінуіні нтижесі болып табылады деп тсіндіреді.

дістемелік нсаулар:Мемлекетті пайда болуы теорияларын танып білгеннен кейін жалпы ы теориясымен танысып ту керек. За ылымы ткен дуірде, азіргі кезенде, болашата мемлекет жне ыты о-амды басарудаы объективтік жне субъективтік задарын, діс тсілдері-ні зерттеуіне назар аударып ыну ажет.

олданылан дебиеттер:

1..Д. Жоламан «Мемлекет жне ы теориясы».

Алматы, 1999 ж.

2.В.Н. Хропанюк «Теория государства и права». Москва, 1998 г.

3.Т.Т. Адарбеков «ы жне мемлекет теориясы»,

араанды, 2002 ж.

 

ІІ Таырып: