Мнай жне газ ымаларын брылауа арналан брылау ондырысыны ралы.

Мнай ндіру саласында таайындалуы ртрлі ымалар салынады жне оларды тріне арай рылымды-ізденісті, барлаушы, ндіруші, айдаушы, сонымен бірге арнайы деп ажыратады.

ндіруші ыма деп детте соны тікелей кмегімен мнай, газ немесе газды конденсатты ндіруге арналан ыманы айтады.

Мнай жне газ кздерін деу тек ана жер ыртысыны німді беткейлерін брылайтын ымаларды кмегімен жзеге асырылады.

ыма – тік немесе иілікі болады, диаметрі кішігірім (75-350мм-ге дейін) жне мынадай тередіктерге кетеді: 100-150-ден 5000-6000 метрге дейін жне одан жоары болады. ыманы блшектері: сырта шыу ауыз уысы (саасы); ыма-тбі, дігек жанындаы блігі мен жоары жаы. Мнай-газ ндірісінде ыртыстарды зара жаластыратын ылар да орын алады жне ол ымалар да тік немесе иілікі баыттарда болуы ммкін.

ымалар мынадай санаттара блінеді: ндіруші, барлаушы, баылау жне пьезометрлік. Мнай жне газ ндіруге немесе конденсация жасауа арналан ымаларды ндіруші деп атайды (1.2-сурет).

ндіруші ы негізгі ш телімнен трады: саалы, опанды жне сзгілік. Оларды райсылары ажетті жабдытармен амтылан: тізбек басы (1), баыттаушы (2), кондуктор (3), ндіруші тізбек (4) жне сзгі (6). Кей кезде ы пакермен немесе абатты ажыратыш клапанмен (5) жабдыталады.

ндіруші ыны опанды блігі тау жынысына цементтелген концентрикалы орналасан шегендеуші тізбектерден трады.

Ішкі шегендеуші тізбек сйы ндірілетін абатты ыны саасымен байланыстырады. Оны диаметрі ыны пайдалануа ажетті жабдытарды орналастырып, барлы технологиялы операцияларды орындай алатындай етіп тадап алынады.

Сырты шегендеуші тізбек баыттаушы деп аталынып, бірнеше метр тередікке дейін тсіріліп, оны биіктігі тгелдей цементтеледі. Оны ішіне, детте, зындыы 200 м-ден 600-800 м-ге дейін жететін кондуктор орналасады.

Ал суды немесе баса да сйыты заттарды тартуа арналан жне абатта жатан орлара жасанды трде сер етуге арналан ымалар айдау ымалары деп аталады. Ал барлау ымалары болса, мнай-газ кендеріні бар-жоын, мнай-газды таралу аймаын айындауа арналан.

Баылаушы жне пьезометрлік ымалар жер ыртысы мен ыртысты сйыты жадайын анытау бойынша жмыстарды атаруа, сонымен атар ыртысты ысымдарды ажетті дегейде стап отыруды жзеге асыру масатында пайдаланылады.

 

1.2-сурет. ндіруші ыны слбасы:

1-тізбек басы; 2-баыттаушы-сырты шегендеуші тізбек; 3-кондуктор-ішкі шегендеуші тізбек; 4-ндіруші тізбек; 5-ажырату клапаны; 6-сзгі

 

ндіруші ымасы ымаларды ішіндегі е негізгі жне маызды рылым болып табылады, ал оларды жиынтыы іске асыру оры болып саналады, оны ны азіргі ксіптегі барлы технологиялы жабдытар ныны 75-80 пайызын райды. Бтіндігі тараан, аауы табылан ымалар олданылудан тыс алады. Оларды крделі жндеуден ткізеді болмаса тіпті жарамсыз болып табылады.

Осыан байланысты ымаларды за уаыта жарамдылыы жерді німді абатын ндіру кезеіне сйкес болуы ажет. Яни бл бірнеше он жылды деген сз. Мндаы е басты нрсе жабдыты жоары сапалылыы. ыма рылысына ажетті талаптар оны іске асырылу шарттарымен айындалады. Брінен брын оны сапасы жер ыртысыны геологиялы ерекшеліктеріне байланысты болады.

Пайдалану ымасы екі негізгі типте болады: тік жне иілікі. Иілікі лгісі – ыртысты берілген жерінде ыманы бастауын баыттау ажеттілігіні нтижесі. Осы ымаларды профильдері технологиялы талаптара сйкес алуан трлі болып келеді.

Тізбекті за жмыс жасауы ыманы жмыс жасау уаытымен сйкес келуі тиіс.

ыманы сырты шегендеу бырлар тізбегі бірнеше метр тередікке тсіріледі жне олар быр бойы толы цементтеледі. Баыттаушыны ішіне тізбек басы орнатылады да, оны зындыы 200-ден 600-800 м-ге дейін болады. Бл кондуктор деп аталып, барлы зындыы бойынша цементтеледі. Пайдалану тізбегі мен кондукторды арасына шегендегіш бырлар тізбегі тсіріледі. Олар ыманы ру кезінде технологиялы функцияларды жасайды, тередікке тсірілуі геологиялы абата байланысты аныталады.

Тізбек басы кондуктора жаластырылып, ыманы пайдалану кезінде ымаа жабдытарды тсіру шін олданылады.

Пайдалану ымасыны сзгілі блімі газды немесе сйыты жне де абата су мен газды айдаанда аып кетпеуін амтамасыз етуі тиіс.

ыма опаныны шегендеу бырлары тау жыныстарыны ысымында болады жне олар пайдалану тізбегі – сйы жне газды айдаандаы немесе абатты ысымыны серінде де болады. Ішкі жне сырты ысымдардан блек шегендеуші тізбек, сонымен бірге бырды з салмаыны жктемесін де ктереді, ал кондуктор болса алан шегендеуші тізбекті салмаын ктереді. Тізбек басы шегендеуші тізбекті салмаын, ішкі ысымды жне оан артылан ндіру жабдытарыны салматарыны жктемесін ктеруге мжбр.