Брылауды классификациялы тсілдері

ы брылауды неше трлі дістері бар. Ол дістерді барлыы лкен екі топа блінеді: ашаулар олданатын механикалы дістер жне ашаулар олданбайтын физико-механикалы дістер. Брылауды механикалы дістеріне мыналар жатады: 1.Соылап брылау. Оны екі трі бар: штангамен жне аранмен брылау. 2. Айналма брылау. Оны бірнеше трі бар: роторлы брылау, турбинамен брылау, электробрымен брылау, колонкалы брылау (атты оспамен, алмазбен, бытырамен), шнекпен брылау. 3. Айналсо брылау. Бл дісті екі трі бар: гидросоышпен брылау жне пневмосоышпен брылау. 4. Дірілді брылау. Бан таза дірілді серімен брылау, вибро-соымен брылау жне магнитострукциялы брылаулар жатады. ашаулар олданбайтын немесе физико-механикалы дістерге мыналар жатады: - термобрылау. Оны зі отпен жне плазмамен брылау болып екіге блінеді; - опарумен брылау. Ол аынды жне ампулалы опарыш бры болып блінеді; - гидравликалы брылау. Оан гидроимпульсті, гидровакуумды, гидродинамикалы, кавитациялы дістер жатады; - электрлік дістер. Жоарыда крсетілген ашау олданбайтын дістерден, тек ана отпен брылау ана карьерлерде опару ыларын брылау шін олданылады. аландары лабораториялы зерттеулер стадиясынан шыа алан жо.

Брылау ондырылары, рал-жабдытар жне инструмент

 

Мнай мен газа тере брылау шін брылау ондырылары, оларды негізгі сипаттамалары мен жіктемесі. Брылау ондырысыны жетектері. Айналмалы брылау мен тсіріп-ктеру операцияларына арналан рал-жабдытар. Брылау ондырысы циркуляциялы кешеніні рал-жабдытары. Шыарып тастауды болдырмайтын рал-жабды.

 

Брылау насостары

Брылау сорылары шін ызмет етеді айдау брылау ерітіндісін ымаа. Кезде тере брылау оларды рлі, детте, орындайды поршеньді двухцилиндровые сорылар ос рекетті

Брылау соры — насос, олданылатын брылау ондырыларында амтамасыз ету масатында брылау ерітіндісіні ымадаы. Шаю шін пайдаланылады жоары ысым жасайды, бл соры. Брылау сорысы кейде екі-жне трехцилиндровый. Негізгі брылау сорыш - бл амтамасыз ету айналымын брылау шламын жне алдын алу, оны шгуіні деуі брылау процесінде, сондай-а ктеру разбуриваемой жыныстары жер бетіне. Брылау сорысы тазартады кенжар жне ымаа тым.

 

Ыманы рылысы

 

Бры ысы деп, тередігіне араанда те кіші диаметрімен сипатталатын жер ыртысындаы цилиндр трізді тау азбасын айтады.

ыны жер бетіне шыатын шетін саа, ал оны тбін забой дейді. ыны ішкі бетін абыралары дейді. ыны тередігі ретінде оны осіні бойымен есептелетін саа мен забой арасындаы ашыты алынады. ыны диаметрі жыныс таландаыш ралды (коронка, ашау) млшерімен саналады. ыны тередігі бірнеше метрден 10-12км дейін болады. Ал ыны диаметрі 16 миллиметрден 900 миллиметрге дейін болады. ы-шахтаны диаметрі 1500 мм., кейде одан да лкен болады. Кеістіктегі орналасуы бойынша ылар тік баыттаы, горизанталь баыттаы, клбеу баыттаы жне рге баытталан болып келеді. ыны баыты клбеу брыш (і) немесе зениттік брыш (О) жне азимутты брышпен ( a ) аныталады. ыны клбеу брышы деп, горизанталь жазыты пен ыны геометриялы осі баытыны арасындаы брышты айтады. Зениттік брыш деп, вертикальмен ыны осіне белгілі бір нктеде жргізілген жанаманы арасындаы брышты айтады.Клбеу брышы мен зениттік брышты арасында мынадай байланыс бар: і =90- a . Азимутты брыш деп, саат тіліні айналу баытымен есептелінетін белгілі бір баытпен ыны горизанталь жазытытаы проекциясыны арасындаы брышты айтады. Белгілі баыт ретінде шын меридиан, магниттік меридиан жне баса бір шартты баыт алынады. Сондытан азимут шын, магниттік жне шартты болуы ммкін. ы бір забойлы жне кп забойлы болып келеді.Бір забойлы ы деп, тек ана бір опаны бар ыны айтады. Кп забойлы ыны бір негізгі опаны жне бірнеше осымша опандары болады. Ол опандар белгілі бір тртіппен не жоарыдан тмен, не тменнен жоары брыланады.

ыларды классификациясы Брылауды олдану саласы те ке. Брылау жмыстарыны е кбі тау-кен нерксібінде олданылады. Онда брылау пайдалы кен орындарын іздегенде, барлаанда жне сол кен орындарын ндіргенде олданылады. Осыан байланысты брылау ылары атаратын ызметі бойынша карта жасаушы, структуралы, іздеме, барлау, ндіру, техникалы жне т.б. болып келеді.

Карта жасаушы ылар деп, геологиялы карталар жасауа керекті деректер жинауа арналан ыларды айтады.

Структуралы ылар тиімді свиталарды структурасын крсететін маркалы горизонттарды деректері арылы, структуралы ылар карталар жасау шін брыланады. Кейбір жадайларда структуралы ылар кен орындарын іздеу шін де брыланады. Ондайда брылау барысында кездескен тиімді горизонттара зерттеулер жргізіледі. Мндай ыларды тередегі 300-500 метрден 2000 метрге дейін болады.

Іздеме ылар геологиялы іздеме жмыстар жргізіліп дайындалан
учаскелерде жаа кен орындарын ашу шін брыланады.

Барлау ылары кен орны барлыы аныталан учаскелерде, сол кен орныны ндірістік категориядаы орын дайындау шін жне оны ндіруді жобасын жасау шін брыланады. Бл ыларды негізгі масаты кен орныны кемерін анытау жне осы кен орындарыны жаа горизонттарын барлау болып табылады.

ндіруші ылар сйы, газ тріздес пайдалы азба жне минералды кен
орындарын аршу жне ндіру шін брыланады.

Ыманы жуу

ыларды брылаанда жыныс таландаушы аспаптар ы тбіндегі тау жыныстарын таландайды. Осыны серінен ы забойында брылау нтатары (шлам) пайда болады. Егерде мндай нтатарды дер кезінде ыдан жер бетіне ктермесе, олар кбейіп ыны тередетуге кедергі жасайды, ал кейбір жадайда апата келіп сотырады. Сонымен атар жынысталандаушы аспаптарды кескіш штары брылау процесі жріп жатан кезде тау жыныстарымен йкелісу салдарынан ызады, сондытан оларды салындату ажет. Осы айтылан жмыстарды орындау шін ыларды брылап жатан кезде оларды здіксіз жуып немесе рлеп тазалап тру керек. Сонымен ыны жуу немесе рлеу деп ыны тбіндегі ыларды жуу дістері тура, кері, растырылан жне ыны тбіні маындаы жергілікті жуу болып тртке блінеді. ыларды тура діспен жуанда ( 40а- сурет), жуу сйыыны аыны жуу насосы арылы айдаыш ттікке беріледі де, одан рі сальник арылы бры бырлар тізбегіні ішімен тіп, ыны тбіне жетіп ондаы таландалан тау жыныстарын ы абыралары мен бры тізбегіні арасындаы саиналы саылаумен жоары ктереді. ыларды кері діспен жуанда ( 40 б - сурет), жуу сйыы насосты кшімен брылау тізбегі мен ы абыралары аралыындаы саина трізді саылау арылы ыны тбіне жетіп, таландалан тау жыныстарын

ндірісте тура жуу дісі те жиі олданылады. йткені бл діс кері жууа араанда ыны абырасыны лауына кедергі жасайды, содан со жуу сйыын ыа жіберу шін оны саасын бекітуді жне герметизацияны ажеті жо. Тура жууды бір кемшілігі бл діс саталан, жарышатары кп жне ерігіш тау жыныстарында керн шыымын те тмендетіп жібереді. Сондытан керн шыымын кбейту шін кері жне осарлас жуу дістері олданылады.осарлас жуу дісінде ( 40 в - сурет) жуу сйыы колонкалы быра дейін тура діспен жіберіліп, одан кейін яни ы тбіне жаын аумата кері дісті пайдаланады. Ол шін эжекторлы немесе эрлифті снарядтар, пакерлер жне батырылмалы насостар олданылады.

ы тбі маындаы бры сйыыны шыр айналысын туызатын брылау дісі, яни жергілікті жуу дісі насоссыз брылау кезінде жиі олданылады. Ол шін жуу сйыы ретінде ы ішіндегі жер асты суларын немесе арнайы жоарыдан йылан жуу сйыын пайдаланады. ны тбінде жуу сйыыны тйы шырайналма озалысы болу шін арнайы нососсыз брылауа арналан аспаптар олданылады. ыны жууды андай трі болса да жуу сйыыны шыр айналымына, тау жыныстарыны физико -механикалык асиеттері, мнай мен газ жне жер асты суларыны млшері, ау жылдамдыы, ысымы, температурасы, жне т.б. жадайлары те лкен сер етеді. Мысалы, мнай мен су атылаушы ыларда жуу сйыыны шыр айналымы толыымен бзылады, ал жоары температуралы ыларды брылаанда, жуу сйыы тек ана з асиеттерін жойып оймай, сіресе жуу

Жуу агенттеріні трлері, атаратын міндеттері жне оларды олдану айматары. Тау жыныстарыны физико-механикалы ерекшеліктеріне жне брыланатын ыларды масаттарына байланысты ндірісте р трлі жуу сйытары олданылады, оларды негізі ретінде:

а) су;

б) сулы ерітінділер;

в) сулы дисперстік жйе негізінде:

- саз балшы, бор, сапрофель, торф жне растырылан ертінділер,

- сйы дисперсиялы фазалар (эмульсиялар),

- нтаталан тау жыныстарынан пайда болатын жуу сйытары (табии

жуу сйытары),

г) негізі кмірсутекті дисперстік жйе;

д) ысылан ауа мен газ.

е) полимерлер.

азіргі кезде е кп тараан жуу агенттеріні атарына су жне балшы
ерітінділері жатады.

Жуу агенттеріні атаратын негізгі міндеттері. Жуу агенттері негізінен тмендегі міндеттерді атарады:

1. нтаталан тау жыныстарын ы тбінен жер бетіне ктереді.

2. Тау жыныстарын таландаушы коронкалар мен ашауларды кескіш штарын брылау кезінде салындатады.

3. Опырылыш, осал немесе ерігіш тау жыныстарын брылаанда ыларды абыраларын бекітіп, оларды лаудан жне сырудан сатайды.

4. Мнай мен газ немесе бірнеше слы абаттарды бірінен – бірін уаытша ажыратады.

5. Тау жыныстарын осымша таландайды (гидромониторлы сер).

6. Брылау бырларыны сыртын "майлап", бырлармен ы абырасы арасындаы йкеліс кшін жне ажалуын азайтады.

7. ыа тсірілетін тптік машиналарды (трубобур, пневмосоыш, гидросоыш т.с.с), механизмдерін іске осып жмыс істеткізеді.

8. Барлама ыларды гидротасымалдау тсілімен брылаанда тау жынысыны лгісін (кернді) жер бетіне ктереді жне де баса міндеттер атарады.