Билікті блінуі ыты мемлекетті принципі.

Билікті тарматара блінуі ыкты мемлекетті аидасы ретінде. Бл аиданы алаш рет Д. Локк пен Ш. Монтескье сынан болатын. аиданы басты талабы - саяси бостандыты бекіту, задылыты амтамасыз ету жне белгілі бір леуметтік топты, мекемені немесе жеке тланы билікті асыра пайдалануын болдырмау шін мемлекеттік билікті за шыарушылы (халы сайлайтын жне оамды дамытуды задар абылдау жолымен жзеге асыруа баытталан), атарушылы (билікті кілдік органы таайындайтын жне задар мен оралымды-шаруашылы ызметті жзеге асырумен айналысатын) жне сот (бзылан ытарды алпына келтіруді, кінлілерді ділетті трде жазалауды кепілі болып табылатын) биліктері деп блу ажет. Жне осы р бір билік трлері дербес жне бір-бірін тежей отырып, з функцияларын органдарды ерекше жйесі арылы жне арнайы нысандарда жзеге асыруы тиіс. Констиуцияда бекітілген «тепе-тедік жне тежемелік жйесі» за шыару, атарушы, сот билігіні наты бір билік тріне атысты ыты шектеулеріні жиынтыын білдіреді. Мысалы, за шыару билігіне атысты тежемелік жйесінде ерекше рлді Президент иеленген, ол за шыарушыа атысты вето ыын иеленеді: атарушы билікке атысты тежемелік сипатта болып президент кілеттіктеріні мерзімі, импичмент, сенімсіздік вотумы, атарушы органдарды жауапты ызметкерлеріне зашыару-шылы рылыма сайлануа тыйым салу, коммерциялы ызметпен айналысу табылады; сот билігі шін конституцияда крініс тапан ышектеуші ралдар болып мыналар табылады: кінсіздік презумпциясы, орану ыы, азаматтарды за мен сот алдындаы тедігі, іс жргізуді жариялылыы мен жарыспалылыы, соттара отвод жариялау жне т.б.

27/Саяси модернизация.Саяси дадарыс.Саяси дадарыс - оамны саяси жйесініызметі мен дамуындаы ерекше жадай, сіресе, оан мемлекеттік-биліктік рылымындаы саяси институттар ызметіндегі трасызды, тепе-тедікті жоалту, экономикалы рдістерді басару дегейіні тмендеуі, бараны сыни белсенділігіні суі сияты былыстар тн. Саяси дадарыс з дамуында бірнеше кезедерді басынан кешіреді:

оамны немесе саяси жйені дадарыс алдындаы жадайы;

кіметті оам алдындаы мселелерді саяси ралдармен шеше алмауа абілетсіздігін крсететін дадарысты туындауы;

дадарысты дамуы, рі шиеленісуі. оамны саяси жйесі шеберіндегі ішкі саяси дадарыстар:

1) конституциялы дадарыс (мемлекетті негізгі заыны ызметін тотатуын білдіреді);

2) кіметтік дадарыс (кімет беделіні жоалуы);

3) ішкіпартиялы дадарыс (саяси партияны жікке блінуі). Саяси модернизация - ауматы кеейту жне кімгершілік-саяси шекараны реттеултты немесе федеративтік мемлекеттерді рылуы, орталы (за шыарушы, атарушы) билікті кшеюі, сонымен бірге билік блінісі;екіншіден, мемлекетті оамны ішкі бірлігін жне тратылыын сатай отырып экономика, саясат жне леуметтік салалардаы рылымды згерістерге дайындыы;шіншіден, саяси рдіске трындарды кеінен осылуы;тртіншіден, саяси демократияны орнауы немесе билікті задастыру тсілдерін згерту.Саяси модернизация теориялары - ХХ . 50-60 жж. модернизация теориясы оамды-тарихи даму теорияларыны бір баыты ретінде алыптасты. Бл теорияны басты белгісі - универсалды, яни, оам дамуын барлы елдер мен халытар шін орта задылытары мен кезедері бар жалпы (универсалды) процесс ретінде арастыру. Модернизация теориясындаы либералды баыт. Либералды баытты зерттеушілер (Р.Даль, Г.Алмонд, Л.Пай) саяси модернизацияны масатын немі згеріп отыратын леуметтік жне саяси талаптармен жмыс істей алатын институттарды алыптасуынан креді. Либералды баыт шін саяси модернизацияны негізгі белгісі - азаматтарды саяси араласуыны дегейі мен ртрлі топтарды, саяси жетекшілерді ашы саяси бсекелесуіні алышарты.Модернизация теориясындаы консервативтік баыт. Консервативтік баыт кілдері (С.Хантингтон, Дж.Нельсон) модернизацияны негізгі кзі деп саяси мірге араласатын бара халы кресін немі згертіп отыратын леуметтік масаттар кепілдігін амтамасыз ете алатын саяси институттарды беріктігі мен йымшылдыын айтты. Модернизацияны мні неде?Ол дстрлі саяси жйені жаа замана, жаа жадайлара бейімделу рдістерін, мемлекеттік жйе мен оамды згертуге сеп болатын саяси згерістерді ішкі механизмдерін жзеге асыруда. азастан 1991 жылы з туелсіздігін жариялап, социалистік жйеден бас тартан уаытта-а саяси модернизацияны жолына тскен болатын. Саяси мірде жйелік, сапалы згерістер арын алды. Дстрлі оамнан жаа жадайлара бейімделу, ту процестері здіксіз жргізілді. Мемлекеттік жйе тбегейлі згерді, жеке меншік пайда болды. зін-зі ебекпен амтамасыз ете алатын трындарды саны кбейді, нарыа ерік берілді (либерализация). Шетелдік инвестицияны келуі оамны саяси санасына да оды ыпал етті. Осындай жадайда жаа саяси жйе саналуан мдделерді басын осып ана оймай, жаа леуметтік топтарды талаптарыны ддесінен шыып, леуметтік жаынан ркелкі оамны ттастыын атамасыз етуі керек болатын.Сол бір тарихи кезедегі азастандытарды самараулыы, посткеестік болмыс пен мінез, сондай-а, кеестік аза элитасыны зін-зі сатап алуа талпынан рекеттері згеше азастанды жолды тадауа мжбрлеген еді. Саяси реформаларды тменнен емес, жоарыдан реттеуге тура келді жне ол талпыныс стті шыты. азастандаы демократиялы модернизация Саяси модернизация дегеніміз – оамны барлы салаларыны арта алан жатарын дамытуа байланысты бірден згеріске келтіп, глдену процесі. азастан Республикасыны Президенті зіні 2005 жылы жодауында жасы атап крсеткен. Жалпы модернизация азіргі тада лтты мддемен тыыз байланысты. Соан байланысты бізді мемлекетіміз біршама шаралар жргізуде: апаратты ауіпсіздік - елдегі іс - рекет ететін экстремистік топтарды есепке алу жне оларды негізгі баыттары жнінде толыымен апараттанып отыру;леуметтік-экономикалы ауіпсіздік - елді леуметтік-экономикалы жадайыны бл топтарды таралуына те жасы ыпал ететінін ескере отырып, осы салаларды ата адаалау; ыты ауіпсіздік - за трысында терроризмге жне эктремизмге толы анытама бере отырып, оны жоюды жне жазалауды толыымен амтамасыз ету; лтты ауіпсіздік – оамны ттастыын сатау, интеграциялы шаралар жргізу.

28/Саяси лидерлікті табиаты. Саяси лидерді фунькциялары.Саяси кшбасшылы - саяси іс-рекетті жзеге асыруда халыты немесе белгілі бір леуметтік топты мддесін толы сезініп, орай білетін, бойына саяси айраткерге лайыты асиеттерді жия білген адам жатады. Ол ала ойан масата жету шін аланы, айматы, мемлекетті клемінде адамдарды кш-жігерін біріктіріп, белсенді ыпал ете алады. Соы кезде бл ым маынасы кеейе тсті. йткені саяси кшбасшыа басарушы ызметті ресми трде атармайтын, біра саяси мірде беделді, аты шыан адамдарды жатызып жр. азір саяси кшбастаушылар деп оамды-саяси йыма, озалыса, мемлекетке рдайым жне шешуші ыпал ететін тланы айтады.

Саяси кшбастаушы болуды 2 жолы бар:

\1) кпшілік халыты масат-мддесін кездейсо дп басып, ойынан шыу;

2) ол мдделерді масатты трде тал май зерттеу нтижесінде.

Саяси кшбасшыны атаратын ызметтері

Саяси кшбасшыны атаратын ызметтері - оамны тбегейлі ндылытары мен арман-асарлары негізінде р трлі топтарды басын біріктіріп, мдделерін йлестіру, топтастыру; халыты, топтарды ажеттіктерін тейтін жне арыштап ала басуа ммкіндік тудыратын саяси баыт-бадарлама жасау; оам алдындаы масаттарды жзеге асыруды дістері мен тсілдерін айындау; халыты ынталандыру арылы ажетті згерістерді іске асыру; жртшылыпен, р трлі йым, топтармен тыыз байланыс жасау негізінде зін-зі саяси йымдастыруды траты трлерін амтамасыз ету; ділдікті, задылыты, тртіпті кепілі болу.

Саяси кшбасшылыты жіктелуі

Саяси кшбасшылыты жіктелуі - Неміс ойшылы М.Вебер саяси кш бастаушыларды топтастыруа алаш адам жасады. Ол саяси серкелерді "бедел" ымына негіздеп былай жіктеуді сынды:

1) билік кеден балаа мирас ретінде алатын дет-рып жетекшілігі;

2) ерекше адір-асиеті, абілетіне (аылдылыына, батырлыына, т.б.) байланысты билік басына келген харизматикалы топ бастар;

3) Конституция негізінде сайлау арылы басшылы орына келген саяси серкелер.

Саяси сананы рылымы жне функциялары.

Саяси сана - мірдегі саяси атынастарды бейнелейтін, оларды тсініп-сезінетін, адамдарды бл саладаы іс-рекеттеріне баыт-бадар беретін леуметтік сезімдер, тсініктер, кзарастар жиынтыы. Яни, адамдарды саяси мірді тсініп, сезінуі. Оан е алдымен оамдаы саяси идеяларды, кзарастарды, масат-мдделерді ынуы, саяси билікке атынасуы жатады. Олар адамны іс-рекетіне, р трлі жадайда зін-зі стауына тікелей сер етеді.