Коменский, Г. Песталоцци, А. Дистерберг, К. Д. Ушинский, Л. Толстой, П.

1. ылыми жмысты йымдастыруда белгілі бір таырып бойынша кмек крсету, осымша малматтар беру.

2. ылыми баыт бойынша зерттеу материалдарыны тізбесін жасау жне срыптау.

3. Жмысты міршедігіне мн беріп, ортамен байланысына кіл блу. 4.Зерттеу кезедері бойынша олданатын діс-тсілдерді анытау.

5. Оушыны жмыс барысындаы жеке олтабасы, жаалы ыры, шыармаларын талдай білуі ескеріледі.

6. Жмысты соында орытындылар мен пайдаланылан дебиеттерді тізіміне кіл блінеді.

ылыми жоба жарыстарына дайындауда тмендегі мселелерге ерекше кіл блу керек:

1) Таырыпты абілетіне арай тадау ;

2) Аталан таырыпты ашудаы шкірт ебегіні сипаты, осан жеке лесі; 3)Шешендік сз саптауы, сйлеу мнері, ойын тымды,жаымды жеткізе алуы, зін стауы,аудиторияны тартуы;

4) Крнекілігі мен сынылан материалды сапалылыы;

5) Жмысты кркем безендірілуі.

Оушыны дарындылыын леуметтік ажеттігіне сай ылыми негізіде дамытуды шарттарын анытап, оны анааттандыруда оушылар жымыны дайынды дегейіні, дрежесіні диогностикалы р кезеде жргізу керек, себебі, ылыми –зерттеу жмысыны екінші, шінші кезедері осыны міндетті трде талап етеді, йткені, бл оушыларды жас ерекшелігіне байланысты.

Оушыларды зерттеу жмысын жргізуге йрету шін :

малімні зі теориялы білімдерін жетілдіріп отыруы ажет;

зерттеу процесіне баланы збей, сатылы трде атыстыру;

зерттеу кезедері мен діс -тсілдерін айындап алу;

зерттеу барысында з бетімен орытынды жасай алу;

шыармашылы жаттыу, тапсырмаларды мазмнын оушыларды жас ерекшелігіне, ызыушылыына сай тадау;

оушы жетістігін мадатап,ктермелеу керек.

ылыми-зерттеу жмыстары оушыны интеллектуалды дамуыны су дегейін арттырады. ылыми сипаттама беруді йренеді. алымдарды тжірибесіне негізделген материалдарды іздестіріп,танымды белсенділігін арттырады. ылыми ебектермен жмыс жасау дістерін мегереді. ылыми жмыстарды теориялы жне тжірибелік аспектілерін шешуде шыармашылы белсенділік крсетіп, ылыми нтижесін алады. оамды мірге бейімделген интеллектуалды жеке тла алыптасады. ай жмысты болсын ызыушылыпен,ынтамен жасаса нтиже шыатыны аны. Ал бізді кішкентай білгірлерімізді ызытыру,ынталандыру з олымызда.

2) Эксперимент трлері. Эксперимент трлері: табии (алыпты оу-трбие процесі жадайында) жне зертханалы – андай да дісті тиімділігін тексеру шін жасанды жадайлар тзу (экспериментке алынан балалар тобы з алдына блектенеді). Кп жадайларда табии эксперимент олданылады. Ол зерттеуге алынан педагогикалы былыс мазмны, масаты жне т.б. орай заа созылан не ыса мерзімді болуы ммкін.

Егер эксперимент педагогикалы процесті наты жадайымен танысуа баытталан болса, деректеуші (констатирующий) аталып, ал оушы не сынып жымыны дамуына ажет жадайларды анытауа арналан кнде мндай эксперимент- айта жасаушы (дамытушы) деп аталады. айта жасау экспериментінде салыстырып баруа керек баылау топтары тзіледі. Эксперименттік дісті иындыы: оны жргізу техникасын жете білу ажет, бл зерттеу барысында йымдастырушыны аса лкен сыпайылыы мен дептілігі, крегендігі мен егжей-тегжейлілігі, зерттеудегілермен атынас тзу абілеттілігі де маызды келеді.

Табии эксперимент. Сыныпты, бкіл жымды оу-трбие процесін бзбай, педагогикалы проблемаларды зерттеу шін деттегі жадайларда олданылатын педагогикалы экперимент дісіні трі.

Жасампаз эксперимент Ттас педагогикалы процесті мазмнын, йымдастыру формаларын, принциптері мен дістерін жаадан ру шін арнаулы эксперимент жргізіледі. Осы педагогикалы эксперимент дісіні трін жасампаз эксперимент деп атайды.

Лабораториялы эксперимент. Кейде жете баылау мен тексеруді нтижесінде оыту мен трбиені кейбір дістері мен тсілдеріне згерістер енгізуге болады. Бл жадайда педагогикалы былыстарды ыптылыпен баылау шін сынып жымынан бір топ бала блініп алынады да, олармен арнаулы эксперимент жргізіледі. Экспериментті бл трін лабораториялы эксперимент деп атайды.

Модельдеу дісі – ылыми танымны зерттеу объектілерін оларды модельдерін жасап, зерделеу арылы танып-білу дісі. Модельдеу дісіні пайда болуы техникалы жйелерді крделілігіне, материалды процестер мен былыстарды зерттеу ажеттілігіне орай туындайтын ой-трткілерге, себептерге, таы баса байланысты. Модельдеу кез келген затты масатты, жылдам, нерлым тиімді тсілмен зерттеуге ммкіндік береді. Сонымен атар, модель зерттеліп жатан объектіні субъект баса кіл ойып отыран асиеттерін жоары длдікпен бейнелей алады. Ол объектіні былыстара, заттар мен процестерге тн осалы белгілерден айырып, ондаы жалпы, негізгі, елеулі зады белгілерді табуа ммкіндік береді. Сондытан модельдеу танымны формасы, дісі, ірі категориясы болып саналады. Модельдеу екі трге блінеді. 1) Пндік модельдеу зерттеу объектісіні белгілі бір физикалы, геометриялы, динамикалы немесе функционалды сипаттамаларын наыштайтын модель жасау арылы іске асады. 2) Идеалды модельдеу кезінде модель ретінде слбалар, сызбалар, формулалар, табии жне жасанды тілдердегі сйлемдер, таы баса олданылады. Мндай модельдеу тріне математикалы (компьютерлік) модельдеу жатады. лдебір былысты оны моделі арылы зерделеу модельдік эксперимент деп аталады. Крделі жйелерді зерттеу кезінде кбіне бірін-бірі толытыратын бірнеше модельдер олданылуы ммкін. Кейде бір былысты зерттегенде бір-біріне арама-айшы келетін модельдер пайдаланып, бл айшылы таным дамуыны аса жоары дегейінде шешімін табуы ммкін. Модельдеу танымны баса да формалары мен дістерімен (эксперимент, абстрактілеу, гипотеза сыну, теория ру, тсініктемелеу, таы баса) бірлесе отырып, адам біліміні тередей тсінуіне зор ыпал етеді.

3. ылыми дебиетпен жмыс. Жмысты бл кезеіні масаты оушыларды бойында таырып бойынша дебиеттерді тадай білуді, библиографиялы тізімді сауатты ра білуді алыптастыру. Осы жмысты орындаан кезде келесі таырыптар ескерілу керек:

1.Библиографиялы тізімде зіне тн е кем дегенде 15 трлі жмыс болу керек, оларды атарында монографиялар, жина маалалары жне ртрлі ылыми журналдар, диссертациялы авторефераттар, арнайы зерттеулер мен баса да жмыстар болу керек. Мселелерді жаашыл мен ккейкесті аидалары- соы 3-5 жыл ішіндегі дебиеттермен жиі жмыс жасауды, ал мселелерді жан- жаты жне кешенді арастыру аидалары азастанды, ресейлік, лемдік дебиеттермен жмыс жасау болжайды.

2. Тізімге енген барлы жмыстар алфавиттік тртіппен орындалу керек.

3. Таырыпты сипаттау кезінде авторды тегі, аты- жні, жмысты аты, шыу мліметтері: шыан жері, баспасы, жылы, бет саны крсетілуі керек. Журнал маалалары сипатталса, онда осы маала жарияланан журнал атауы, шыан жылы, нмірі крсетілу керек. Жина маалаларын сипаттау кезінде жина атауынан кейін оны редакторыны тегі келтіріледі. Интернеттен алынан маалалар, дйексздер дебиеттерді жалпы тізімдерінде тмендегідей крсетіледі:

Авторы (егер крсетілсе), маала атауы, электронды мекен- жайы, (интернеттегі сілтеме).

ылыми жмыстарда пайдаланылан дебиеттерге сілтеме тртбрышты жаша ішінде келтірілген дебиеттерді нмірін крсете отырып беріледі. Нмірлеу сілтемесі мтінде келуіне байланысты рет- ретімен келу керек.

Билет

1.ылымны даму задылытары. ылымны жіктелуі.

ылым — адамзат мдениетіні орасан зор жетістігі болып саналады. Ол адамзат мірін рпатан-рпаа жеілдетіп, туелсіз етеді жне материалды, рухани байлыты негізіне айналады. ылым адамзат мдениетіні бір сферасы ана, оны з ерек-шеліктері мен масаттары бар, бларды баса трге олдан згертуге болмайды. Ал ылым жеке зі адамзат ркениетіні е жоары ндылыы бола алмайды, ол — тек адамзат мір сруіндегі р трлі мселелерді шешетін бір рал ана. алыпты, йлесімді оамда ылыма да, нерге де, философияа да, дінге де, адамзат мдениетіні баса да рамдас бліктеріне бір уаытта орын табылады. Жоарыда айтылан жадайлара байланысты біз ылыма наты анытама бере аламыз. ылым — жаратылыс туралы объективті білім жиынтыы болып саналатын адамзат мдениетіні бір блігі. Бул тсінікті мазмунына сонымен атар білімді алу процесі мен оларды адамзатты тжірибелік мірінде олдануыны трлері мен механизмдері кіреді.

ылыма ойылатын критерийлер

ылымилыты е басты критерийі — жйелілік. ылыми білім р ашан белгілі бір жйе ретінде арастырылады: бл жйені зіндік басталу принципі, іргелі тсініктері болады. Сонымен бірге бул жйеге аталан ылым шін зор маызы бар тжірибелік фактілер, экспери-менттер, тжірибелік орытындылар мен сыныстар енеді.

ылыма ойылатын таы бір критерий — онымен айналысатын (оамда) бір дарынды адамдарды болуы жне ажетті материалдар мен технологияны болуы.

ылымилыты шінші критерийі — ылыми танымны масаты. Яни, масатсыз ылым дамуы ммкін емес, ылымны нтижесі адам-зат игілігіне айналуы шарт.

Таы бір тртінші критерий — рационалдылы (тиімділік). Зерттеуді р трлі (дістемелерін) тсілдерін згерте отырып, е тиімді жолын тадап алу.

ылыма ойылатын бесінші критерий — зерттеуді тжірибелік дістемесін олдану жне ылымды математикаландыру. Бл белгілер жаа уаытта пайда болды жне тжірибемен байланыстыра отырып, ылыма жаа сипаттар келді.

ылым – шынды жніндегі объективтік задарды жасап шыару жне ториялы жйеге келтіру жретін іс-рекет ауымы.

ылым – табиат, оам жне ойлау задарын зерделеу, табии байлытарды тымды пайдалану жне оамды тиімді басару масатында болмыс туралы объективті білімді тжырымдау жне теориялы жаынан жйелеу функциясы болып табылатын адам ызметіні саласы.

ылымны ауымындаы іс-рекет – ылыми зерттеу. ылыми зерттеу - таным процесіні ерекше формасы. ылыми зерттеу барысында объектілерді жйелі жне масатты зерттеу, онда ралдарды жне ылыми дістерді пайдалану жне зерттелетін объектілер жніндегі білімдерді алыптастыру мен орытындылау жргізіледі.

ылыми таным: танымды іс-рекетті арнайы адамдар тобы жзеге асырады. Жзеге асыру трі – ылыми зерттеу. ылым тарихында арнайы таным ралдары, ылыми зерттеу дістері шыарылып, жасалады.

ылыми зерттеу жйелі жне масата баытталан болады. ылыми-зерттеу ызметі – зерделеніп отыран объектілерге, былыстара (процестерге) тн ерекшеліктерді, задылытар мен задарды анытау масатымен оршаан болмысты зерделеу жне алынан білімді практикада пайдалануа байланысты ызметті трі. Іргелі ылыми зерттеулер – табиат, оам адам дамуыны жне оларды зара байланысыны негізгі задылытары туралы жаа білім алуа баытталан теориялы жне тжірибелік ызмет. олданбалы ылыми зерттеулер – практикалы масаттара ол жеткізу жне наты міндеттерді шешу шін жаа білім алуа жне оны олдануа баытталан ызмет.

Болжам - былыстарды мір сру себептеріні шындыын асиеттерін тсіндіру масатында ала ойан негізделген жорамалды крсететін ылым трі. Болжам деп кез келген ойдан туан жорамал немесе иялды айтуа болмайды.Обьектіге байланысты болжам жалпы жне дербес болып блінеді. ылымда іске басшылы болжамы маызды орын алады. Зерттеуді бастапы кезінде ала ойылатын баылау нтижелерін тыш жеге келтіру, біра оларды тпкілікті тсіндіру амтамассыз етпейтін шартты долбар болады. Болжам арылы дамытуды 2 кезеі бар: олар болжамды ру, тексеру. Болжамды ру алашы белгіленгендерді табу жне срыптау. Болжамды тексеру одан туындайтын нтижелерді жне оларды нрселерді наты кйімен салыстыруды жалпыдан жеке арай жретін ой туындалын жзеге асыру.

ылыми абстрактілеу - заттарды белглі бір асиеттерін немесе атынастарын ойша блуді з бетімен арастыруды амтитын танымны бір жаы, трі . Мны масаты малімдерді теориялы дегейін білімдігін дістемелік дайындыын ктеру, педагогика ылыми жетістіктерін насихаттау, озат трбиені жинатау, оушылармен жмысты тиімді дістер мен жмыс трлерін олайлы пайдалануды ндіру. ылыми тжірибелік конференция-оыту жне тжірибелеу жмыстарыны зекті мселелеріні тжірибесін жым болып зерттеу жне талылау трі. Мны масаты- теорияны басшылыа ала отырып наты трбие мекемесіні тжірибесіндегі белгіленген мселені шешілу барысын жан- жаты талдау.

ылыми педогогикалы хабар - пеодогогика ылымы пайдаланылатын арнайы басылымдар, техникалы рылымдар жне басалар арылы таратылатын оу жне трбиелеу теориясы мен тжірибені барлы салаларыны дамуы жайындаы малматтар жйесі.

2. ылыми болжам - теориялы жне тжірибелік деректерді тжырымдауа жне дамуды объективті задылытарына сйене отырып, табиат пен оамны, зерттелмеген немесе тжірибеде лі де болса аныталмаан былыстарын болжау.

Зерттеу логикасын тзу - те крделі жмыс.йткені, зерттеу логикасы жмысты бірден-бір маызды кезедерін рай отырып зерттеу процесіне зегілестік жасайды. Дегенмен, зерттеу логикасын тзу шін соы нтижені моделін жасап алу ажет болады. (Мысалы: кітап мазмны).

Зерттеу логикасы рылымын жасауды ш кезеін атауа болады.

Бірінші кезе - зерттеу таырыбын тадау, оны масатын ннытауа дейінгі, болжамды ру кезедері, жалпы тмендегі логикалы схема трінде берілуі ммкін: проблема ----- таырып----нысаны (объект) ----- пні ----- ылыми фактілер ---- жетекші идея---- жорамал-----зерттеу масаты мен міндеттері. Жмысты екінші кезеіні логикасы зерттеу дістерін тадаудан, зерттеу орытындысын тжырымдауа шейін тменгі .схемада жасалынуы ммкін:
дістерді тадау ----- жорамалды тексеру ----- алдын ала орытындыларды конструкциялау-----оларды практикады тексеру----- тжірибе жасау, натылау -----шешуші орытынды жасау. шінші, орытынды кезе - зерттеу нтижелерін практикаа ендіру жне жмысты деби кркемдеп баспаа дайындау. (Оулы, оу ралы, дістемелік рал жне т.б.)

3.

Билет

1. ылымны жіктелуі. ылым — адамзат мдениетіні орасан зор жетістігі болып саналады. Ол адамзат мірін рпатан-рпаа жеілдетіп, туелсіз етеді жне материалды, рухани байлыты негізіне айналады. ылым адамзат мдениетіні бір сферасы ана, оны з ерек-шеліктері мен масаттары бар, бларды баса трге олдан згертуге болмайды. Ал ылым жеке зі адамзат ркениетіні е жоары ндылыы бола алмайды, ол — тек адамзат мір сруіндегі р трлі мселелерді шешетін бір рал ана. алыпты, йлесімді оамда ылыма да, нерге де, философияа да, дінге де, адамзат мдениетіні баса да рамдас бліктеріне бір уаытта орын табылады. Жоарыда айтылан жадайлара байланысты біз ылыма наты анытама бере аламыз. ылым — жаратылыс туралы объективті білім жиынтыы болып саналатын адамзат мдениетіні бір блігі. Бул тсінікті мазмунына сонымен атар білімді алу процесі мен оларды адамзатты тжірибелік мірінде олдануыны трлері мен механизмдері кіреді.

ылыма ойылатын критерийлер

ылымилыты е басты критерийі — жйелілік. ылыми білім р ашан белгілі бір жйе ретінде арастырылады: бл жйені зіндік басталу принципі, іргелі тсініктері болады. Сонымен бірге бул жйеге аталан ылым шін зор маызы бар тжірибелік фактілер, экспери-менттер, тжірибелік орытындылар мен сыныстар енеді.

ылыма ойылатын таы бір критерий — онымен айналысатын (оамда) бір дарынды адамдарды болуы жне ажетті материалдар мен технологияны болуы.

ылымилыты шінші критерийі — ылыми танымны масаты. Яни, масатсыз ылым дамуы ммкін емес, ылымны нтижесі адам-зат игілігіне айналуы шарт.

Таы бір тртінші критерий — рационалдылы (тиімділік). Зерттеуді р трлі (дістемелерін) тсілдерін згерте отырып, е тиімді жолын тадап алу.

ылыма ойылатын бесінші критерий — зерттеуді тжірибелік дістемесін олдану жне ылымды математикаландыру. Бл белгілер жаа уаытта пайда болды жне тжірибемен байланыстыра отырып, ылыма жаа сипаттар келді.

ылым – шынды жніндегі объективтік задарды жасап шыару жне ториялы жйеге келтіру жретін іс-рекет ауымы.

ылым – табиат, оам жне ойлау задарын зерделеу, табии байлытарды тымды пайдалану жне оамды тиімді басару масатында болмыс туралы объективті білімді тжырымдау жне теориялы жаынан жйелеу функциясы болып табылатын адам ызметіні саласы.

ылымны ауымындаы іс-рекет – ылыми зерттеу. ылыми зерттеу - таным процесіні ерекше формасы. ылыми зерттеу барысында объектілерді жйелі жне масатты зерттеу, онда ралдарды жне ылыми дістерді пайдалану жне зерттелетін объектілер жніндегі білімдерді алыптастыру мен орытындылау жргізіледі.

ылыми таным: танымды іс-рекетті арнайы адамдар тобы жзеге асырады. Жзеге асыру трі – ылыми зерттеу. ылым тарихында арнайы таным ралдары, ылыми зерттеу дістері шыарылып, жасалады.

ылыми зерттеу жйелі жне масата баытталан болады. ылыми-зерттеу ызметі – зерделеніп отыран объектілерге, былыстара (процестерге) тн ерекшеліктерді, задылытар мен задарды анытау масатымен оршаан болмысты зерделеу жне алынан білімді практикада пайдалануа байланысты ызметті трі. Іргелі ылыми зерттеулер – табиат, оам адам дамуыны жне оларды зара байланысыны негізгі задылытары туралы жаа білім алуа баытталан теориялы жне тжірибелік ызмет. олданбалы ылыми зерттеулер – практикалы масаттара ол жеткізу жне наты міндеттерді шешу шін жаа білім алуа жне оны олдануа баытталан ызмет.

Болжам - былыстарды мір сру себептеріні шындыын асиеттерін тсіндіру масатында ала ойан негізделген жорамалды крсететін ылым трі. Болжам деп кез келген ойдан туан жорамал немесе иялды айтуа болмайды.Обьектіге байланысты болжам жалпы жне дербес болып блінеді. ылымда іске басшылы болжамы маызды орын алады. Зерттеуді бастапы кезінде ала ойылатын баылау нтижелерін тыш жеге келтіру, біра оларды тпкілікті тсіндіру амтамассыз етпейтін шартты долбар болады. Болжам арылы дамытуды 2 кезеі бар: олар болжамды ру, тексеру. Болжамды ру алашы белгіленгендерді табу жне срыптау. Болжамды тексеру одан туындайтын нтижелерді жне оларды нрселерді наты кйімен салыстыруды жалпыдан жеке арай жретін ой туындалын жзеге асыру.

ылыми абстрактілеу - заттарды белглі бір асиеттерін немесе атынастарын ойша блуді з бетімен арастыруды амтитын танымны бір жаы, трі . Мны масаты малімдерді теориялы дегейін білімдігін дістемелік дайындыын ктеру, педагогика ылыми жетістіктерін насихаттау, озат трбиені жинатау, оушылармен жмысты тиімді дістер мен жмыс трлерін олайлы пайдалануды ндіру. ылыми тжірибелік конференция-оыту жне тжірибелеу жмыстарыны зекті мселелеріні тжірибесін жым болып зерттеу жне талылау трі. Мны масаты- теорияны басшылыа ала отырып наты трбие мекемесіні тжірибесіндегі белгіленген мселені шешілу барысын жан- жаты талдау.

ылыми педогогикалы хабар - пеодогогика ылымы пайдаланылатын арнайы басылымдар, техникалы рылымдар жне басалар арылы таратылатын оу жне трбиелеу теориясы мен тжірибені барлы салаларыны дамуы жайындаы малматтар жйесі.

2. .Зерттеу дістері жиынтыын олдану мселелері.

Технологиялы жетістіктер мен іс-рекеттерді зерттеу. Ксіби педагогиканы наты мселелерін зерттеуде олданылатын дістер Педагогика ылымы дамуыны маызды факторы, оны зерттеу дістеріні кбеюі мен дайы жетіліп отыруы. Айта кетерліктей, бл баытта педагогика лкен прогреске ие. Бір кезендерде педагогика стірт философия- лы-леуметтік баылау, пайымдаулар бойынша ана зерттеліп, ал педагогикалы идеялар лы ойшылдарды тек шыармашылы ызметіні нтижесінде ана туындап келді. Ал XIII . бастап педагогиканы толы анды ылыма айналуына теориялы ізденулерді практикалы трбие істерімен байланыста жргізген алымдарды белсенді лесі болды. Бл трбиелік ой мен істі біріктіріп, ылыми тжырымдар жасаандарды ішінде бгінге дейін танымал Я.А. Коменский, Г. Песталоцци, А. Дистерберг, К. Д. Ушинский, Л. Толстой, П. П. Блонский, А.С. Макаренко, С.Т. Шацкий сынды педагог-алымдар болды. XIX . оыту жне трбие теориясыны бдан былай тередеуіне ыпал жасаан эксперименталды зерттеулер еді. азіргі кезеде педагогикалы зерттеулер ртрлі дістерді бтін бір жйесі жрдемімен ала басуда. Блара: педагогикалы баылау, гімелесу, мектеп жаттарын зерттеу, оушыларды шыармашылы жмыстарымен танысу, озат педгогикалы тжірибені йрену жне ортындылау, леуметтік талдау (сра, анкета жргізу, тестен ткізу, рейтингтік сараптау), математикалы статистиканы талдау, педагогикалык идеяларды теориялы талдаудан откізу жне т.б. дістер. Педагогикалы баылау дісі. Бл діс педагогикалы зерттеуді ай-айсысында да олданыс табады. Себебі педагогикалы былыспен танысу зерттеушіге педагогикалы жмыса атысы бар деректерді йреніп, жинатап, белгілеп алуды ажет етеді. Мысала, алым сабаа атыса отырып, оушыларды, егер малім саба материалын ызыты трде баяндаса, жым-жырт отырып, зейінді тындайтынын аарады. Одан рі зерттеушіге аян болатыны: бір оушылар зін сабата белеснділікпен крсетіп, малімні сратарына ыласпен жауап беруге тырысады; жолдастарыны жауаптарына толытырулар енгізеді, здері сра оя отырып, саба мазмнын тередете ысы келеді жне т.б. Ал кейбіреулер сабаа деген енжарлыы мен зейінсіздігін байатады. Осы былыстарды баылау зерттеушіге алашы болжам-дарын ортындылауа ммкіндік береді. Оны мн-маынасы келесідей болуы ытимал: 1) оушыларды зейінділігі сабаты мазмндыына байланысты; 2) сабата зейінділік жне белсенділік танытан оушыларды білімі біршама жоары дрежеде. Баылау дісі, осылайша, наты теориялы ой-пікірлерге нр беріп, кейін олар баса да дістерді кмегімен тередете зерттеліп, тексеріледі. гімелесу эдісі. Бл діс те алым-трбиеші мен трбиеленушіні екеуіні де бірдей педагогикалы дерек пен былыса деген ойы мен атынасын айындауа жрдемін тигізеді. Соны арасында ол крініс берген былыстарды мні мен себептері жнінде тередеу пайымдалан ылыми тотама келуге тырысады. Егер, мысала, жоарыда келтірілген оушыларды сабаа деген ртрлі мінез-лыты атынасын алар болса, зерттеуші бл былысты себептері жніндегі зіні пікірін малімні ойымен салыстыранды жн табады. Бл шін ол маліммен гімелесуді бірден-бір жол деп, сабаа кезіккен былыстарды себебін тсіндіріп беруге малімді ойыстырып, оны пікірін білуге мтылады. Белгіленген сратар бойынша, малім мен оушы пікірлеріні зара сай келуі немесе алшатыы, берген педагогикалы жадайды тп тркінін айындауа себебін тигізері, лбетте сзсіз. Мектептік жаттар мен оушылардыц шыгармашылы німдерін зерттеу дісі. Кптеген педагогикалы былыстарды зерттеу барысында мектеп жаттары мен оушыларды шыармашылы іс-жаттарын кздеп отыру лкен маыза ие. Мысалы, оушыларды кнделікті саба бааларыны оларды жалпы лгеріміне ыпалын білу шін мектеп журналымен, ткен жылдардаы табельдерімен танысып шыу орынды. Мектеп кітапханасындаы балаларды оырман карточкесімен танысу оларды ызыу рісінен хабар береді. й тапсырма дптерлерін кре отырып, зерттеуші баланы йге берілген жмыстарды орындауа деген атынасын байайды. Белгілі бір таырыпта еркін шыарма жаздырып немесе сурет салдырып, алым оушыны дниеге, оама кзарасын болжауы ммкін жне т.б. Педагогикалы эксперимент. Бл арнайы йымдастырылып, алдын-ала зерттеу масаты белгіленген малім мен оушыларды педагогикалы іс-рекеті. Бл сипаттаы эксперименттер ртрлі: жетіскен білім дегейін анытау, дамытып айта жасау, баылау эксперименттері. Жетіскен білім дегейін аныктау экспериментті зерттеу жмыстарыны бастапы сатысы болып, зерттелінуі тиіс. Ол проблеманы жалпы жадайымен танысуа негіз болады. Мысала, егер оу жмысы барысындаы шкірттерді зін баылауы зерттелінуі ажет болса, осы эксперимент арылы жне баса дістерді (гімелесу, анкета) олдана отырып, алым- оушыларды зіндік баылау дістерін аншалыты білетінін анытайды. Нтижеде оушыларды з оу жмысына зіндік баылауыны ммкіндіктері жнінде орытынды жасайды. Егер зерттеуші бл проблеманы мектеп ісінде кері сипата ие боланын анытаса, ол зерттеуді одан рі жаластырып, дамыту-айта жасау экспериментіне кіріседі, яни алдын-ала тзілген жоспар бойынша оушыларды білім игеру тжірибесінде зіндік баылауды тиімді тсілдерін ендіреді. Егер нтиже намды болып шыса, алынан крсеткіштер теориялы талдаудан тіп, бл дісті мектеп жмысында олданылуы жнінде ажетті орытындылар жасалады. Бл проблема жнінде зерттеу барысыны келесі кезеі аталан - эксперимент бойынша жетіскен крсеткіштер мен орытындыларды жалпы кпшілік мектеп тжірибесінде тексеру. Бл міндет баылау экспериментіні жрдемімен шешіледі. Бл мектепте сыналан діс баса мектептер мен малімдерді тжірибесінде пайдалануа сынылады. Егер ол да брыны орытындыларды дрыстыын негіздесе, зерттеуші е соы деректерді бір ылыми тжырыма жеткізіп, оларды педагогиканы теориялы жне методикалы орына з жаалыы етіп осады. Озат педагогикалык тжірибені йрену жне жинактау. Бл діс оыту мен трбие жмыстарын табысты ткізіп жатан озат мектептер мен малімдерді тжірибесін йрену жне оны теориялы пайымдауа негізделген. Кп жадайларда малімдер кнделікті саба тжірибесімен эмпирикалы трде маызды педагогикалы жаалытара жетіп отырады, біра оларды бл пайдалы істері педагогикада танылмай, тиісті зерттеуден тыс, жеке ынталы стазды пайымы ана болып, кпшілікке жетпей, алып кете береді. Яни, жеке мектеп трмысындаы педагогикалы практика теориялы ой-пікірі ме, дістемелік орытыдысына жетпейді. Оыту-трбиелеуді озат тжірибесі теориялы пайымдау мен талдауа тссе ана педагогикалы ылым жйесінде орныуа ммкіндік алады. Педагогикадаы леуметтік зерттеу дістері. Жоарыда арастырылан дістер біршама ндылыымен атар жалыз-а елеулі кемшілікке ие: алым ол дістерді олдана отырып, тар рісті деректерді ана дамытуы ммкін, яни зерттеу орытыдысы болмашы сандаы мектептер мен оушылара байланысты жасалынады. Ал кп жадайларда кейбір мселелерді шешімі ауымды зерттеуді талап етеді. Бл ретте педагогтар леуметгік зертгеу дістерін (анкета жргізу, рейтингтік баалау) ала тартады. Мнымен ойылан мселені жылдам рі кп сандаы оушылара сра ойып анытауа болады. Педагогикадаы дістер тізбегі аталандармен шектелмейді. Оларды трі мен формасы педагогикалы теориямен айналысан зерттеуші - алымдар мен озат малімдерді ынта-ыылас ізденуіне байланысты, дістерді жаман, жасысы болмайды, оларды рбірі оз орнында нды. кінішке орай, сталиндік жеке баса табыну мен брежневтік тоырау жылдары педагогика ылымыны ролі тмендеп, оны ызметі мектеп пен білім мселелері бойынша жоарыдан тскен "даналы" крсетпелерге тсіндірме беріп, оларды "тек дрыс" екенін негіздеумен болды. Бл теориялы ой-пікірді дамуына, лкен кедергі болып, шыармашылы ой мтылысын тсаулап тастады. азіргі кезеде, егеменді ел - азастан Республикасы аясында педагогика ылымында догматизм мен жеке пікір стемдігіне тойтарыс беріліп, шын мніндегі жаашыл педагогикалы зерттеулерге ажетті жадайлар жасалып, халыа білім беру саласыны бтіндей айта тзілуіне, бізді оамымызды демократиялануына, ылыми техникалы даму талаптарына сай жаа сапалы дегейге ктерілуіне тиімді жолдар ашылуда.

3.

Билет

1. азіргі ксіптік білім беру мселелері. Теория мен практиканы бірлігі Білім - адам ойында шындыты дрыс бейнелеуі оамды тжірибеде тексерілген таным барысыны нтижесі. Білім адамдарды оамдаы материалдык жне рухани іс рекеті нтижесі ретінде пайда болады кез келген шындыты бейнелеу білім болмайды(жануарлара байланысты арайтын болса) адам зін мірдегі ісінен , оны обьективті жадайлары мен заттарынан бліп арайды. Адамдар болмысыны тсілдеріні зі оларды лемге атынастарыны тсілдеріні масата сйкес жне тек баса адамдармен арым- атынасымен жзеге асатын наты іс. Сондытан да рбір жеке адам з рекеттері мен заттарына сырттай атынасатын сияты. рбір былысыны зіндік асиеттері мен сапалары бар шын лем оан сырты обьективті мір ретінде крінеді. Адамны обьективті лем заттары мен былыстарыны обьективті ммкіндіктері жніндегі ойы оны білімдеріні алашы трі. Тек білімдер ана іс масатын круге береді. Бл жерде адамны шындыа атынасы аралыа айналды. Осы атынас яни адамдарды шын мір барысын оларды болмысын саналы абылданан болмыса айналдырады. Сана дегеніміз адамны лемге атынасыны зі осы лемні шын абылеті андай жне оан зіні заттары мен кштері арылы сер еткенде не болатынын біле отырып атынас жасау. Білім беру - жйеге келтірілген білім,білік жне дадыларды игеру барысы жне нтижесі, оушы мірге жне ебекке дайындауды ажетті шарты, білім беруді негізгі жолы мектепте оыту білім беруді мектепке дейінгі бастауыш, ора, жоары таы сол сияты сатылары бар.

Білім беру жне оыту теориясы - педагогика ылымыны саласы. Білім беру жне оыту теориясы жас кезедеріні барлы сатыларына сйкес оытуды задылытарын оан ойылатын талаптарды, білім беру міндеттерін мазмнын, оыту мен оу трлерін дістерін оу барысында ынталандыру мен баылауды анытайды. Білім беру жне оыту теориясыны методологиялы негізі таным теориясы, оушы тласын жан-жаты жне йлесімді алыптастыру туралы ілім болып табылады. .Бл теория білім беру жне оытуда арнайы йымдастырылатын іс деп арайды. Оыту барысында оушыларды білім, білік, дадыларды мегеруде малім мен оларды з бетіндік іс бірлігі айындалады .

Білім беру жне оыту теориясы адамны ісін санасын, арым-атынасын зерттейтін философия. Бл теорияны масаты оытуды задылытарын оам ажеттігіне сай оытуды масаттары мен міндеттері, дістері, трлері жне нтижелері байланысын ашу. Зады байланыстарды кптеген трлерін жинатай отырып бл теорис оытуа ойылатын талаптарды алыптастырады. Бл талаптарды орындай отырып малім оу барысын олайлы етіп ра алады. Соы жылдары білім беру жне оыту теориясы оу жктемесін тиімді жне тымды ету трысынан оытуды рбір наты жадайын сапалы жне масатты йымдастыруа ммкіндік беретін оыту барысын олайлы ету теориясын жасап шыарады. оамды ажеттілікті есепке ала отырып рбір тарихи кезеге білім беру жне оыту теориясын,оыту міндеттерін, білім беру мазмнын тадап алу белгілерін, оу жоспарларын, бадарламаларын, оулытарды оу ралдарын, дидактикалы материалдарды жасауды негізін ашып береді. Білім беру жне оыту теориясы оыту дістерін зерттейді, оларды трлі негізде топтайды, тжірбиелік эксперименттік жне педагогикалы озат тжірбие негізінде жаа дістер мен дістемелік жйелерді жасайды. Бан шешімі табылуа тиісті мселе ктере отырып, оушыларды танымды іс жасау кйін туызу, ізденіс, дістеріні пайда болуы длел. Білім беру жне оыту театры оытуды йымдастыру трлері мен ралдарын арастырады. ылым(наука)-масаты мен ызметі адамны зі жне оны оршаан лем жніндегі білімдерді жасап шыару болып табылатын адамзатты іс шебері, оамды санны бір трі. ылым деген атау мен табиат оам былыстарын тсінуге жне оларды дамуын алдын ала болжауа ммкіндік беретін бірте кеейіп келе жатан теориялы білім жйесін белгілейді. азіргі кезде ылым тікелей ндіргіш кшке айналып отыр.

Білім беру дістемесі – ылыми негізделген оуды дістері, ережелері, тсілдері, жйесі осыны арасында оушыны дуниеге кз карасын арастырып алан білімдерін тжірбие жйесі осыны арасында оушыны дниеге кзарасын алыптастырып алан білімдерін тжірбиеде з бетімен олдану дадыларымен аруландыру. Білім беру дістемесі таным теориясына суйенеді. Педагогика, психология, логика жне т.б біратар ылымдар жетістіктерін басшылыы алады. Білім беруде оытуа ойылатын талаптарды шыармашылыпен олдану лкен пайда келтіреді.Психология ылымындаы оушы зейіні, иесі, абылдауы, ызыуы мселелерін оыту барысында есепке алу ажет. Логика малімді ойлау задарын білу мен, сендіру дістерімен, ала ойан аидаларды ылыми длелдеу тсілдері мен аруландыру .Оыту барысыны кезедеріне сйкес дістемеде малімні сабаа дайындалу, жаа материалдарды баяндау, оушыларды дебиеттермен з бетімен жмыс істеуі, оларды оу жне тжірбелік тапсырмаларды орындауы орытындылау білімін тексеру жне баалау тсілдері арастырылады. Білімді бекіту - оытуды барлы кезедерінде жзеге асатын білімді игеру беріктігіні міндеттерін шешуге ммкіндік береді. детте білімдерді бекітуге арнайы уаыт блінеді. Оылатын материалды тусіндіру барсында оны негізгі мазмнын айталау шін гіме йымдастырылады. Білімді бекітуді е тиімді тсілі оларды тжірбиеде олдану болып табылады. Білімді бекіту оытатын жаа материалмен байланыстар негізінде брыны білімдерді тередетуді, білім , білік, дадыларды жетілдіруді талап етеді. Білімді бекітуді йреншікті дістері мен трлері брын оылан материалдар бойынша гіме, жинатау сипатындаы сабатар, шолулар, кітаппен жмыс, тжрибелі тапсырмалар болып табылады.мытуды алдын алу білімдерді бекіту масатында оу жмысыны барысында тексеру жне айталау жмыстары жргізіледі. Бл оу материалы жуйеге келтіруді ,жинатауды, толытыруды жне білім мен білікті беріктігін амтамассыз етеді. Осы жмысты жргізуге малім болаша оу жмысына ажетті білім ырларына баса назар аударады. дістемелік трыдан дрыс йымдастырылан білімді бекіту жмыстары трлі анытама дебиеттерді жмыс орындауда, баылау орындауда тиімді пайдалануа оушыларды танымды ызыуы, з беттерімен білім алу абілеттерін дамытуа бейімдейді.

Білімді ып алу - білім, білік дадылады игеруге баытталан іс-рекет. Зерттелетін былыстарды деректерді, барысмтарды талдау жне мсрыптау нтижесінде ылыми ымдарды негізін алайтын жинатау алыптасады. Білімдерді ып алудаы жинатаулар сипатын оушыларды жеке ерекшеліктерімен жне абілеттерімен аныталады.Малім бул ерекшелктерді еске ала отырып оушыларды талдау, срыптау, жинатау, жалпылау, сияты аыл адамдарын йретеді мысалы, жалпы ымда шыару шін жеткілікті деректер мен былыстарды талдай отырып бекітеді. Оыту барысында тек дайын білімдерді беру ана емес, оушылара оларды з бетімен алу білігін йрету, оны тиімді тсілдері мен рекекттеін алыптастыру маызды нрсе болып табылады.

Ксіби педагогика – жалпы педагогиканы бір тармаы ретінде кісіптік білім беру жйесімен атар алыптасып келе жатан ылым саласы. Ксіби педагогиканы теориялы жне олданбалы ылым ретінде сипаттауа болады. йткені ол, бір жаынан, ксіби педагогикалы былыстарды баяндап тсіндірсе, екінші жаынан, ксіптік білім беруді міндеттерін шешуге баытталан оыту жне трбиелеу жолдарын арастырады. Ол теориялы жаынан дами отырып, ксіптік білім бойынша оу-трбие процесін жетілдіруді кздейді.

Ксіби педагогика – трлі типтегі ксіби оу орындарында жзеге асырылатын ксіптік білімні орта, жоары жне жоары білімнен кейінгі мселелерін арастырады.

Ксіби педагогиканы объектісі – ксіптік білім беру жйесі.

Ксіптік білім – бл белгілі бір жйеде ксіп бойынша алынан білім, білік жне дадылар жиынтыы жне оны тиісті ксіптік ортада пайдалана білуді ережелері мен нормалары тртібі. Ксіби даму – жеке тланы ксіби іс-рекетті субъектісі ретінде дамуы. Ксіп – жалпы адамзатты мораль нормаларымен келісілген ебек трі жне адамзат шін материалды игіліктер бастамасы. Ксіптік оыту – бл болаша маманны зі тадаан ксібі бойынша ылыми-техникалы ілімді игеруі жне ксіптік білік, дадыны алыптастырудаы бірлескен іс-рекеті. Білік - йтеуір бір ережеге жне оны наты міндеттерді шешу барысында лайыты пайдалануа негізделген жаа рекетті мегеруді нтижесі.Білікті рекетті орынды тсілдерін тадай білуден, тек ана тадай білуден емес оларды тжірибеге олдану.

Білікті жне дамуны е тиімділігін амтамамсыз жалпы шарттар:

- тжырымдалан ережені тусіну:

- орындалатын ажет рекет бейнесін алыптастыру:

- жаа міндеттерді шешу барысында рекетті оындауды нтижілігі жнінде хабар алып отыру:

2.Педагогикалы баылауды йымдастыру жне жргізу. Зерттеу нысаны – жастарды мамандыа дайындыы.

Зерттеу пні- жалпы білім беретін мектеп оушыларын мамандыа дайындауды мазмны, формасы, дістері жне дидактикалы ралдары.
Зерттеу масаты – оушыларды мамандыа оытуды ылыми - дістемелік негіздерін дайындау.

Зерттеуді жмысшы жорамалы: жалпы білім беретін мектепте ксіби оыту тиімділігі артады, егерде:

ртрлі ксіпке дайындау мазмнында ылымны, жаа технологияны талаптары, айматы мселелер ескерілсе;

оыту процесінде, оытуды дидактикалы ралдары ретінде ндірістік негізде рылан техника- технологиялы есептер мен тапсырмалар: жинатау процесін ескеретін жинатауды технологиялы схемаларын тсіндіретін графикалы тсілдер олданылсы;

оушылар ебегін йымдастыруды жетік формалары арастырылатын болса;

оу бадарламаларына ксіпке оытуды біріай мазмны тзілетін болса;

оу- трбие жмыстары барысында оушыларда ксіби маызды сапаларды алыптастыруда V – VІІ, VІІ – ІХ, Х-ХІ сыныптарда сабатасты алыптасатын болса.

Зерттеу міндеттері

1.ндіріс салаларына ылым мен жаа технологияларды арынды енуі, оларды ксіби дайынды мазмнына оятын талаптарын анытау.

2.Оушыларды ксіпке баулу мазмнындаы біріай ксіби дегейді анытаушы талаптарды саралау.

3.Ксіби оытк бадарламасы мазмнын тзу жне оны эксперименттік тексеру.

4.Ксіби оытуды тиімді дидактикалы ралдарын, формасын, дстерін анытау.

5.Ксіби оытуды дидактикалы негіздерін дайындау.

Зерттеу жмысыны діснамалы жне теориялы негіздері – табиат, оам, ой дамуыны задылытары; теория мен практиканы диалектикалы бірлігі туралы; жйелі – рылымды атынас туралы; философиялы жне психологиялы-педагогикалы тжырымдамалар; жеке тланы іс-рекет арылы дамыту теориясы; дамыта оыту теориясы.

Зерттеу кздері. азастан Республикасыны “Білім туралы” Заы, Р Конституциясы, аулы-арарлары, философтарды, психологтарды, педагогтарды материалдары,; азастан Республикасы орта білім мемлекеттік стандарты; Жоары педагогикалы оу орындарыны, ксіби оыту орындарыны оу жоспарлары, бадарламалары мен оу –трбие процесі.
Зерттеу дістері. Зерттеу маыздылыы бойынша дебиет кздерінен ажетті мліметтерді жинатау жне оларды жйелеу; ылым мен ндіріс салаларындаы прогресті анытау; жмысшы кадрларды дайындауды озы тжірибелерін зерделеу; байау, анкета, хронометраж, педагогикалы эксперимент.
Зерттеуді ылыми жаалыы: ксіби оытуды ылыми негіздерін жне мазмнын тзу; жмысшы ксібін мегеруді тиімді формаларын, дістерін жне оытуды дидактикалы ралдарын тзу.

Зерттеуді практикалы маызы: оушыларды ксіби оыту мазмнын дайындау; “Ксіби оытуды мазмны, формалары мен дістемесі” - дістемелік оу ралы; “Оушыларды ксіби дайындыыны дидактикалы негіздері” монографиясын дайындау.

Тжірибелік-экспериментальды жмыстар келесі баыттарда йымдастырылады: жастарды ксіби дайындыы бойынша жинаталан тжірибелерді оып йрену; оушыларды ксіби оыту бадарламаларын эксперименттік тексеру; дістемелік нсауларды тексеру жне оларды оу процесіне ендіру. Ала ойылан шешуде практикада орын алан леуметтік жадайлара жне алдыы атарлы озы тжірибелерге сйену ажет.

3.

6-ші билет

1. Теория мен практиканы дилектикалы бірлігі