Реттік санау жне реттік сан есімдерді оып йрену.

Ересек балалар тобымен жмыс жасаанда трбиеші естиярлар тобында олданан санау тсілдерін пайдаланады. Ересек балалар тобындаы жаа міндет реттік жне есептік сан есімдерді пайдаланады, біра оларды есептік сан есімнен айырмашылыы жнінде айын тсінігі болмайды.І класыны зінде трбиешіні: «айсы сан лкен, жеті ме лде алты ма?» -«Жеті» -«алтыдан нешеуі арты?» -«Жетеуі», -деп жауап береді бала, ал іс жзінде жеті заттан тратын жиынны бірзаты арты екенін дрыс крсетеді. «Жетеуі арты», -дегенімен, бала жеті затты ол жетінші деп тсінеді де, ал атаанда «жетеуі», -дейді.

Сондытан есептік жне реттік сан есімдерді мнін балалара тсіндіру те ажет. Арифметика теориясында «есептік (млшерлік) сан бір -бірімен те уатты жиындарды кейбір класы жніндегі ым»... екендігі атап крсетіледі. «Реттік натурал сан белгілі бір типті орналасан жиынтытардаы (тізбектердегі) элементті реттік орны жніндегі жалпы дерексіз ым». Трбиеші осы айырмашылыты айын біліп жне балалара оай тсіндіре алуы тиіс.

Осы масатпен р трлі сабатар ткізуге болады. Соларды бірі мынадай.

Трбиеші стелге тсі р трлі 10 жалауша ояды, е алдымен р жалаушаны тсін анытайды, оларды жалпы санын айта санап шыады (небары 10 жалауша). Трбиеші бір, екі, ш т.с.с деп санаанда біз барлы жалаушалар санын анытайтынымызды айтады. Біра р жалауша жнінде не білуге болады? Ол баса жалаушаларды арасында нешінші орында транын алайша білеміз? Ол шінде сана керек, біра басаша: «бірінші, екінші, шінші, тртінші, бесінші т.с.с.» мысалы, соы ызылт жалаушанешінші орында транын санайды. Баса жалаушалар арасында оныншы орында тран ол жалауша оныншы деп аталатынын балалар біліп алады. Соы жалаушаны тсі бірнеше рет згертіледі жне балалар санаанда реттік сан есімдерді оданып йренеді.

Трбиеші «анша?» жне «нешінші?» деген сратара берілетін жауаптарды айырмашылыын атап айтады. «анша» деген сраты ойанда жалаушаларды жалпы санын, ал «нешінші» деген сраты ойанда, бір жалауша бар екеніе біра санаанда басаларды арасында ол нешінші орында транын білгісі келеді.

Балаларды тсендіру шін трбиеші ртрлі сратар ояды, «солдан оіа арай санаанда оыр жалауша нешінші орында тр? ызыл жалауша нешінші брлып тр? атарда не бары неше жалаушу бар? шінші жалаушаны тсі андай?» т.с.с. Балалар р трлі сратарды мнін айыра білуге жне олара дрыс жауап беруге йренеді.

Бір сабата алынан білім методикалы дістерін немесе материалы жнінен згеше баса сабатарда бекітіліп отыруы тиіс.

Мысалы, балалар бір атара тсі бірдей 10 дгелекшені тізіп ояды. Трбиеші бір дгелекшені баса тсті дгелекшемен алмастыруды сынады, ол шін балалара сол дгелекшені береді. «Не бары неше дгелекше», - деп срайды трбиеші. Балалар: «он», - деп жауап береді. «Сол жатаы шінші ызыл дгелекшені жасыл дгелекшемен алмастырыдар. Енді нешінші дгелекше жасыл екенін айтындар». Кез келген ызыл дгелекшелерді жасыл дгелекшелермен (мысалы, шінші, бесінші, жетінші) алмастырып, бл сабаты крделендіруге болады. Содан со жасыл жне ызыл дгелекшелерді санайды, ызыл немесе жасыл болып алмасан дгелекшелерді атайды. Осылайша «анша» деген сра ойыланда сз оны саны жнінде, ал «нешінші» деген сра ойыланда оны реттік саны жнінде болып отыранын балалар бірте бірте тсініп алады. Сраты ойылуына арай санау сипатыда згереді. «Нешінші» деген сраа жауап бергенде балалар реттік сан есімдерді, ал «анша» - деген сраа – есептік сан есімдерді олданып санайды.

«андай?» жне «нешінші?», «санаанда андай?» - деген сратарды мнін дифференциялар (ажыратып) отыру ажет. «андай» деген сра затты сапасын, ал «нешінші» - затты атардаы орнын табу шін ойылады.

Трбиеші сонымен бірге затты атардаы орнын табу шін р ашан санау баыты, мысалы, солдан оа арай немесе онан сола арай санау керектігі крсетіліп отыруы тиіс екеніне балаларды назарын аударады. Осыан байланысты реттік сан згереді; мысалы, егер 10 дгелекщені ішінде солдан оа арай санаанда сегізінші болан дгелекше, онан сола арай санаанда шінші болады. Ал заттарды жалпы санын білу керек боланда айсы баытта: онан сола арай, солдан оа арай немесе ортасынан екі жаа арай санаса да брі бір.

Біраз уаыта диін реттік санау апта сайын ткізілетін сабатарды негізгі, басты міндеті болып келеді, ал оны негізінен мегеріп алан со оан біраз пысытау сабатарын арнауа болады. Бір таырыпты айталауа арналан сабатар арасындаы уаыт баран сайын алшатай бергенменле басада кез келген программалы материял сияты, реттік санауды бкіл жыл бойы айталап отыру керек.