Дріс таырыбы. Экономикалы су жне экономиканы кезедік ауытуы.
1. Экономикалы су жне сер етуші факторлар
Кез-келген лтты экономиканы алыпты жадайы оамда рекет ететін арама-айшылыты кштерді динамикалы тепе-тедігін крсетеді. Сондытан экономикалы суді жне экономиканы дамуын арастыранда макроэкономикалы параметрлерді жалпы экономикалы тепе-тедіктен ауытуын крсететін, алыпты жадайлар туралы да сз озалады. Яни экономикалы су барасында экономикалы бір тепе-тедік дегейден екіншіге ауысуына талдау жасау.
Сонымен экономикалы су дегеніміз – бл оамды ндірісті суі жне сапалы трде жетілдірілуі. Экономикалы су белгілі бір уаыт аралыындаы лтты-экономиканы дамуын сипаттайды, яни наты лтты табысты, наты ЖІ- артуы кезіндегі лтты шаруашылыты дамуы. Маынасы бойынша, экономикалы су з рамына ндіріс нтижелерімен оса жаа прогрессивті пропорцияларды алыптасуын осатын, экономикалы даму процесіні бір формасы болып табылады. Экономикалы дамуа о жне теріс экономикалы динамикалар жатады. Ал экономикалы су экономикалы дамуды о динамикасын сипаттайды.
Оны графиктік трде де крсетуге болады (1.1-сурет).
 |
Ж
экономикалы 
бумы су
бум
жандану
лдыр. тоырау
 |
t (жылдар)
40-60 жыл
1.1-сурет
Экономикалы даму циклы 40-60 ж аралыында жреді. Экономикалы циклды сипаты халы шаруашылыыны экономикалы су жне лдырау жадайында да болатындыын білдіреді.
Экономикалы суді базасы болып ндіріс жне дайы ндіріс тиімділігі табылады. ндіріс пен дайы ндіріске анализ жасалмай, экономикалы су ммкін емес. Сонымен, экономикалы су – бл экономиканы дамуыны о динамикасын сипаттайтын, экономикалы элементтерді (жмыссызды, баа, ндіріс, т.б.) даму тенденциясы. Мысалы, жай экономикалы су емес, траты экономикалы су. Сонымен атар экономикалы су – бл номиналды жне наты Ж- суіне келетін озалыс, яни елді экономикалы уатыны артуыны негізі. Сондытан экономикалы су – мемлекетті экономикалы саясатыны басты мселесі.
Экономикалы су тиімділігі «ндіріс тиімділігі» тсінігіні барлы раушыларын жасарту арастырылады. Оан жататындар:
· тауар мен ызмет сапасын жасарту, оларды отанды жне лемдік нарытаы бсеке абілеттігін арттыру;
· анаатталынмаан ажеттіліктерді анааттандыруа ммкіндік беретін жаа тауарлар ндірісін игеру;
· халаралы ебек блінісі жйесіндегі елді территориялы артышылытарын есепке ала отырып, ндірісті мамандандыру мен ауымдастыруды тередету;
· ндіріс ресурстарыны сала жне айма бойынша аллокациясын жаарту;
· белгілі бір нім шыару шін шектеуші ресурстарды шыындарын жаа технологияларды игеру арылы минималдау, т.б.
Экономикалы суді кезкелген трі, мейлі ол ндiрiс масштабын лайту немесе оны сапалы сипаттамаларын жаарту болсын, осымша инвестицияны талап ету ммкіндігі экономикалы суді негізгі озаушысы мен реттеушісі болып табылады. Инвестициялы процесті жзеге асыру оамнан біратар объективті алышарттар жасауын талап етеді.
ндірістік мселелерді шешуді иыншылыы наты себептерге: нашар таматану мен лсіз денсаулыа, мір дегейіні тмендеуіне; институционалды жадайлар мен ебек рыногыны жетілмегендігіне байланысты. Оны ойынша, кейнсианды баытты бл елдерге олдауа болмайды. Мюрдаль бойынша дамуы тмен болуды себебі – шетелдік капиталды жетіспеушілігінде емес, ебек ресурсын толы пайдаланбауда болып табылады.