Жер мониторингі жайлы далпы тсінікті сипаттаыз.60. Жер мониторингісіні ауматы желісін ру
Жер мониторингi болып жатан згерiстердi уатылы анытау, оларды баалау, одан рi дамуын болжау жне керi серi бар процестердi болдырмау мен оны зардаптарын жою жнiнде сыныстар зiрлеу масатында жргiзiлетiн жер орыны сапалы жне млшерлiк жай-кйiн базалы (бастапы), жедел, мерзiмдi байау жйесiн бiлдiредi.
Адамны ртрлі ылыми жне тжірибелік іс-рекетінде баылау дісі олданылады. оршаанортаныбаылаудыйымдастырудылгілеріГайСекундаПлинийді «Жаратылыстарихы» кітабындасипатталан. Ортаасырларадейінгіетолыэнциклопедияболыпсаналатынотызжетітомдаастрономия, физика, география, зоология, ботаника, ауылшаруашылыы, медицинажнетарихбойыншамл»меттеркелтірілген. Соыжзжылдабаылаужйелітрдежргізіліпотырады.
Сонымен, ластаушылардымониторингжйесіазіргіуаыттаытабииортаныбаылауызметініблігіболааладыжнеоныбаылаубекеттерініжйесін, телекоммуникацияларжелілерін, мліметтердідеуорталытарынпайдаланаалады. Антропогендісипаттабарзгерістердіанытайтыноршаанортадаыбаылаужйесініжмысынамтамасызетушінондаытабиизгерістержайлытолыапараткерек, янимониторингжргізуажет.
Жермониторингіжерресурстарынбасарудыжалпыжйесінекіреді. Блжйекелесібір-біріменбайланыстыблоктардыамтиды: жергеорналастыру, жеркадастры, ізденістер, мониторинг, геоапаратты-техникалыблогы.
Ал жер мониторингі болса ш зара байланысты блоктардан трады:
Биосфералы (жаанды)
Биологиялы (санитарлы)
Геоэкологиялы (табии шаруашылы)
Жер ресурстарын басару Агенттігімен жргізілетін мониторинг геоэкологиялы мониторингті блігі болып табылады.
Жер мониторингін жргізу масаты – табиатты орау іс-рекеті жне экологиялы ауіпсіздікті басару апаратты амтамасыз ету.
Р барлы жер оры жер мониторингісіні объектісі болып табылады.
Жер мониторингіні талаптары:
· жер орыны рылымы мен трлі жерлерді кйіні згеруін уаытымен анытау, згерістерді баалау, болжау, зиянды процестерді салдарын алдын алу жне жою жайлы сыныстарды зірлеу;
· жер кадастрын жргізуді, жерді тиімді пайдалануды, жерге орналастыруды апаратпен амтамасыз ету;
· жер учаскелері мен жер алаптарыны кйін баалау;
· топыра нарлыыны згеруі, топыраты ластануы жне топыратаы баса да згерістермен байланысты процестерді дамуын баылау;
· табии азы алаптарыны сімдік жамылысы кйіні згеруін, топыраты деградациясын, оны алпына келу арынын, радионулейдтерді жиналу дегейін, сонымен атар, топыраты антропогендік жктемелерге тзімділік дрежесін баылау;
· елді мекендерді, ндірістік объектілерді астындаы жерлерді кйін баылау;
· жерді кйін жйелі трде баылау;
· жер орында болып жатан згерістерді анытау, осы згерістерді баылау жне талдау;
· зиянды процестерді алдын алу жне жою жайлы сыныстарды зірлеу;
· нысаналы масатын жне рсат етілген пайдалану тріне байланысты жерді пайдалануды здіксіз баылау;
· белгілі уаыта жерді сапалы кйі жайлы болжау жасау;
· кімшілік-территориялды рылымны шекаралары мен ауданны згеруін баылау;
· гумус орыны азаюын баылау;
· топыратаы микроэлементтерді згеруін баылау.
Жер мониторингін жргізуді негізгі баыттары
Мониторинг бойынша жмыстар келесі негізгі баыттар бойынша жргізіледі.
а) ылыми-дістемелік
) дістемелік-олданбалы
б) олданбалы
в) апаратты-техникалы.
Мониторингті жргізу уаытында келесі мселелер шешіледі:
· жер кйіні згеруін уаытында анытау, оларды баалау, болжау жне атерлі процестерді салдарын алдын алу жйне жою жайлы сыныстарды зірлеу;
· мемлекеттік жер кадастрын, жерді пайдалануды жне орауды мемлекеттік баылауды жргізуді, жер ресурстарын мемлекеттік басару саласындаы баса да функцияларды, жерге орналастыруды апаратты амтамасыз ету;
· азаматтарды жер кйі жайлы апаратпен амтамасыз ету.