Бкей хандыыны рылуы, Тайманов пен темісов бастаан азатар ктерілісі.
XVIII . соы мен XIX . басында Кіші жз азатарыны едуір блігі Еділ мен Жайы зендеріні саасындаы жерлерге кшіп барды да 1801 жылы Ішкі немесе Бкей (здеріні бірінші ханы Бкейді есімімен) Ордасыны негізін алады. Ол Еділ мен Жайы зендеріні аралыындаы скери бекіністі шептерді іш жаында орналасандытан «Ішкі» деп аталды. Ішкі Орда азатарыны рулы-тайпалы рамына адай, байбаты, беріш, жаппас, есентемір, ноай, жетіру, масар, серкеш, тана ызылрт, кете, таз, тлегіт, ру – тайпалары енді. Патша кіметі азатарды Жайы сыртына кшуіне рсат бере отырып, айта оныстандыру мселесін йымдастыруды орыс таына жан -тнімен берілген, шекаралы патша шенеуніктеріні нсауларын екі етпей орындайтын сенімді адама тапсыруды мал крді. Тадау білайыр ханны немересі, Нралы ханны баласы Бкей слтана тсті. Патша шенеуніктеріні сипаттауынша Бкей «жоары мртебелі таа шын берілген» адам болан. Кші-он жмыстарын йымдастыру барысында Бкей з мдделерін мытан жо. Кіші жз таына отыру ммкіндігі мен беделі жетіспей жрген ол орыс билеушісіні сенімін пайдаланып, Жайыты о жаалауында з хандыыны негізін алауды ниет етті.1812 жылды басында патша кіметі Бкейді «Ішкі ырыз-айса ордасыны ханы» етіп ресми трде бекітті.1815 жылы 12 мамырда орданы негізін алаушы Бкей дниеден тті. Ол кзі тірісінде-а хан атаын мра ету ыын з рпатарына ана бекітіп берген еді. лер алдындаы сиетінде ханды билігін сол кезде 14 жастаы баласы Жгірге алдыратынын айтан болатын. Жас Жгір кмелетке толанша орданы Шыай биледі. Жгір хан кімет билігін ола алан со отаршыл кімшілікті зіне жктеген міндеттеріне сай азатарды мірі мен трмысыны жне дстрлі ел басару жйесіні кейбір баыттарына батыл трде згерту енгізе бастады. Жгір кшпелі халыты отырышыландыру масатымен оларды егін егуіне жан-жаты олдау крсетті. Орыс хуторлары мен деревняларыны лгісі бойынша траты оныстар салуа кіл блді. Жгір хан з ордасынан бастап ауылдарда мектептер, училищелер мен мешіттер ашты. Ол патша кіметі мен жергілікті аза асйектеріні мдделерін штастыру саясатын жргізді. 1827 жылы Нарын мы Жасс шаталындаы онысты орда орталыы етіп жариялады. Ол леуметтік-экономикалы баытта Ішкі Ордада феодалды тртіп орнатты. XIX . 30 ж. ортасында Ішкі Орданы трындары хан мен оны айналасындаылар патша кімшілігіні аяусыз анаушылыына шырады.
аза халыны азатты кресінде Исатай Тайманлы мен Махамбет теміслы бастаан ктерілісті маызы зор.Ішкі Ордада ктерілісті алашы толыны 1827–1829 жылдары болып тті. аза ауылдары Оралды ары жаына айта орала бастады. ткір жер дауы, салыты езгі, леуметтік ысым, отаршылды анау 1836 жылы ктеріліске келді. Ктерілісті белгілі батыр Исатай Тайманлы мен аын Махамбет теміслы басарды.1836 жылды апанында Ішкі Орда азатарыны Жгір хана арсы ашы кресі басталды. Оан сылтау болан Исатайды хан ордасына шаырылуы еді. Ол барудан бас тартты жне зіні ауылдарын ыстаудан кшіріп алып, ктерілісшілерді лкен лагерін жинады.Хан мен оны айналасындаылар жала жабуа кшті. Барымта кезінде біреулер баташы шалды лтірген болатын. арауыложа жргізген тергеу ісі Исатайды жне оны жатастарыны лімге атыстылыын длелдеуге тырысады. 1836–1837 жылдары 15 арашада та алдында Тастбе елді мекенінде ктерілісшілер мен жазалаушыларды арасында кескілескен соыс болды. Шайаста ктерілісшілер жеіліп, орасан кп малдары ырылды, ондаан адам аза тапты. Біра аздаан осынмен Жайыты сол жаасына тіп Исатай мен Махамбет тылып кетеді.Енді ктеріліс Жайыты сол жаасында жаласады. 1838 жылы 12 шілдеде Кіші жз жеріндегі иыл зеніні бойында ктерілісшілерді жазалаушылармен кезекті шайасы тіп, осы рыста Исатай мерт болады.Исатай мен Махамбет бастаан ктерілісті негізгі озаушы кші кшпелі рулар болды. озалысты стихиялыы, наты бадарламасыны болмауы, йымшылдыты жетіспеуі жеіліске келді.Махамбет теміслы халы ктерілісінде маызды рл атарды. Ол жалынды жырлары арылы халыты патша кіметі мен отаршылы билікті жатаан хандара арсы креске шаырды