Азамат соысы.скери коммунизм

Азамат соысыны салдарлары:1) Демографиялы жадай ауырлап, 8 млн. адам аза тапты 2) Мал саны крт азайды 3) аза ауылдары мен ыстатар материалды жошылыа шырады. 4) атігездік пен зорлы – зомбылыты кшейтілуі (авардияшылар тарапынан) рей жне ертегі кнге сенімсіздік туызды. скери коммунизм саясаты:Ел экономикасын соыс жадайына ыайлап айта ру жне майданды азы – тлікпен амтамасыз ету масатында тарихта скери коммунизмі деген атпен йгілі жне уаытша сипаты болан экономикалы саясат орнады. Бл саясатты е бірінші міндеті нім ндірісі мен блісін толы орталытандыру, елімізді азы – тлік, шикізат жне баса ресурстарын мемлекетті олына жинап, ораныс мдделері шін дрыстап пайдалану болды. «скери – коммунизм саясатыны» негізгі белгілері:1) Азы – тлік салырты енгізілді. 2) Жеке саудаа тыйым салынды. 3) Азы – тлік тегерме станымы бойынша блінді. 4) Ірі, орта жне са нерксіптер мемлекет меншігіне кшірілді. 5) Жалпыа бірдей ебек міндеттілігі енгізілді. 6) Басару ісі орталытандырылды. 7) Коммуналды жол – атынасы ызметі (услуга) тегін болды. 1919 жылы 11 атарда азы – тлік иыншылытары брыныдан да бетер шиеленісе тсіп, мемлекетті олындаы нерксіп товарларыны оры одан рі азайан жадайларда Кеес кіметі леуметтік принцип негізінде жргізілген азы – тлік салыртын енгізу туралы декрет шыарды. Оны мні: ауыл шаруашылыы німіні артыланыны брін шаруаларды мемлекетке міндетті трде ткізуі. останай уезінен 6 млн. пт асты жиналды. аралы шуа фабрикасы скери шинельдер тігу шін ша дайындады. 1920 жылды басында «Майдан апталыы» ткізіліп, мыдаан пт асты киім – кешек жиналды. 1920 жылы Атыраудан Орталы Россияа 600 мы пт мнай кетілді. Майдан ажетіне р сенбі сайын жмыс уаытынан тыс тегін ебек ету шешіміне сйкес 1919 жылы суірде Россияда алашы сенбіліктер ткізілді. Семейде 500 жмысшы сенбіліктер йымдастырып, паровоздарды тегін жндеуден ткізді. аза лкесіндегі ебекшілер кйзеліске, ашаршылыа арамастан жаниярлыпен ебек етті. 1919 жылы желтосанда Александров – ай – Ембі темір жол желісі салынды. Оны маызы Орал – Ембі мнайлы ауданын Орталы Россиямен жаластырды. Бдан баса Жетісу темір жолы, Петропавл – Ккшетау темір жол желісі салынды. Маызы:елді ашыан облыстарыны халын астыпен амтамасыз етті.Сйтіп, осыны брі ызыл Армияны йымдастыруа, жау басып алан облыстар мен аудандарда партизан озалысын рістетуге кмектесті

62)«Алаш» партиясыны бадарламасы:- Басару трі; - Автономия; - Азаматты негізгі ытары; - Дін стану туралы мселе; - Соттар туралы; - ораныс; - Салы; - Жмысшы мселесі; - Халы аарту; - Жер мселесі.Бадарлама жобасыны маызы:
1. Сол кезді наты ммкіндіктерін ескере отырып, аза халы дамуыны балама жолын сынды. 2. Буржуазиялы – демократиялы, лт – азатты революцияны аятауа баытталан жолды крсетті. Билеуші партияа айналан большевиктер Алашордамен тіл табысуа болады деп санамады. р трлі саяси кштерді билік жолындаы тайталасы басталды

азастан­да аза ин­телли­ген­ци­ясы басаран азатар­ды лтты об­лысты жне уездік ко­митет­тері де йым­дасты­рыл­ды. Олара ко­мис­сарлар бо­лып лтты ин­телли­ген­ци­яны кілдері, атап айтан­да, Торай об­лы­сын­да . Бкей­ха­нов, Жетісу об­лы­сын­да М. Ты­ныш­ба­ев, Тркістан­да М. Шоаев, т. б. таайын­далды.

Уаыт­ша кіметті азастан­даы жергілікті ор­ганда­ры ку­лак­тара, азатар­ды бас­шы топ­та­рына, аза ауыл­да­рыны бай-ма­нап­та­рына ара сйеді. Олар жмыс­шы­лар мен ебекшілерді ре­волю­ци­яшыл­ды ша­бытын лсіре­туге ты­рыс­ты, ха­лыты то­на­ула­рын жалас­ты­ра берді, бара­ны им­пе­ри­алистік соыс­ты ауырт­па­лыта­рын з мойын­да­рымен кте­руге мжбр етті. азатар­ды са­яси ыта­рынан айыран ескі задар кшінде ал­ды, ора­сан зор жер иеліктері мен орыс-ка­зак скеріні сос­ло­ви­елік ар­тышы­лыта­ры сатал­ды, аза халыны тада­улы жер­лерін тар­тып алу­шы оныс ауда­ру басар­ма­сы з ыз­метін згерт­педі. Сйтіп, Уаыт­ша кімет азастан­да брыны пат­ша кіметіні са­яса­тын одан рі жалас­тырды.

Пат­ша кіметі ла­тылан со, азастан боль­ше­вик­тері ас­тыртын жадай­дан шыты. Боль­ше­виктік пар­ти­яны ата­рына С. Сей­фул­лин, Б. Серікба­ев, Т. Рыслов, С. Арын­ши­ев жне басала­ры кірді.

Апан ре­волю­ци­ясы жеген­нен кейінгі азастан жмыс­шы та­быны еле­улі та­бысы – ксіпшілер одата­ры йым­да­рыны ры­луы еді. Олар­ды алып­та­су­ын­да Орын­бор-Таш­кент теміржол­шы­лары­ны рыл­тай съезі жне Ом­бы темір жол жмыс­шы­лары мен ыз­меткер­леріні бірінші съезіні лкен маызы бол­ды. Бл съез­дерді кн тртібінде біратар маыз­ды са­яси жне эко­номи­калы мсе­лелер арал­ды. Олар: Уаыт­ша кімет пен соыса кзарас, 8 саат­ты жмыс кні, жмыс­шы, сол­дат жне ша­ру­алар де­путат­та­ры Кеес­теріне атыс­ты­лы, конт­рре­волю­ци­ямен крес, рыл­тай жи­налы­сына аты­су, пен­си­ямен ам­та­масыз ету жне т. б. мсе­лелер.

Осы кез­де Ом­бы, Орын­бор, Таш­кент, Се­мей т. б. ала­лары оу орын­да­рыны аза жас­та­ры алашы кез­де мде­ни-аар­ту істерімен шыл­данан жас­тар йірме­лері мен йым­да­рын рды. Орын­борда «Еркін да­ла», Ом­бы­да «Бірлік», Орал­да «Жас аза», Тро­ицкіде «міт» деп ата­латын жне баса жас­тар йым­да­ры, 20 шаты йірме­лер мен топ­тар пай­да бол­ды. Бл йым­дарды белгілі бір бадар­ла­мала­ры бол­ма­ды, ле­уметтік ра­мы жаынан да біркелкі емес еді. Алай­да, олар аза халын пат­ша кіметіні лтты ор­та­лы езгісінен азат етуді шын пейілдерімен ала­ды, з халыны білім алу­ын та­лап етті, ебекшілерді са­насын­да лтты бірлік, бос­танды пен туелсіздік иде­яла­рын оятуа мтыл­ды. Со­лар­ды бірі Трар Рыслов йым­дастыран «аза жас­та­рыны ре­волю­ци­яшыл одаы» еді. Оны ра­мына аза халыны ор­та­ша жне ке­дей топ­та­рынан шыан ал­дыы атар­даы жас­тар енді. Орын­бор ала­сын­да шоыр­ланан аза оыан­да­ры за­ра кеесіп, ке­зек кттірмейтін лтты мсе­лелер­ге бай­ла­ныс­ты бір тжы­рыма ке­лу шін жал­пы аза съезін шаыру ту­ралы шешім абыл­да­ды. Олар «аза» га­зеті арылы аза жне ырыз ха­лыта­рына ар­найы ндеу жол­да­ды. 1917 жылы 21–26 шілде­де Орын­борда болан «Бкіл ырыз­ды» съез­де «Алаш» пар­ти­ясы алып­та­сып, бас­шы ор­ганда­рын сай­ла­ды. Оны ра­мына ли­хан Бкей­ха­нов, Ах­мет Байтрсы­нов, Міржаып Ду­латов, Ел­дос Ома­ров, Мста­фа Шоай, Мха­мет­жан Ты­ныш­ба­ев, Ха­лел Досмха­медов, Жан­ша Досмха­медов, Ха­лел аб­ба­сов, т. б. кірді. Бл пар­ти­яны сол жы­лы 5–13 (18–26) жел­тосан­да Орын­борда ткен екінші съезінде азаты ав­то­номи­ясы – Ала­шор­да кіметі – лт Кеесі рыл­ды. «Алаш» пар­ти­ясы­ны Бадар­ла­масы бекітілді. Ол негізгі 10 блімнен тра­ды. Олар:

Ре­сейді де­мок­ра­ти­ялы фе­дера­ция бо­лып жа­ри­яла­нуы ту­ралы;

Ре­сей ра­мын­да аза лт ав­то­номи­ясын ру;

Ха­лытар ара­сын­да те ыты ор­на­ту;

Дін ту­ралы, дінді мем­ле­кет­тен ажы­ратып шыару;

Ел­дегі билік жне сот ту­ралы;

Елді орау, скер жне ха­лыты ми­лиция ру;

Ха­лыты та­бысы­на арай са­лы са­лу;

Жмыс­шы­лар ту­ралы;

ылым жне білім ту­ралы;

Жер мсе­лесі.

Жаа рылан кіметті ра­мына 15 адам, Ха­лы Кеесі траасы бо­лып ли­хан Бкей­ха­нов бекітілді. Бл кіметті негізгі маса­ты лтты бірлікті жан­данды­ру са­яса­ты болан еді.

1918 жылы 5 атар­да Бкілре­сейлік рыл­тай жи­налы­сыны кшпен та­раты­луы Алаш ав­то­номи­ясын ру ммкіншілігіне де зар­да­бын тигізді. Ала­шор­да бас­шы­лары мен боль­ше­вик­тер ара­сын­даы ай­шы­лы те­редей тсті. Егер Алаш пар­ти­ясы, біріккен лтты зи­ялы­лар боль­ше­вик­терге аза оамы­на млдем жат ле­уметтік тжіри­бені кштеп та­нушы, аза жрты­на іріткі са­лушы кш ретінде ара­са, боль­ше­вик­тер Алаш озалы­сына лтты бур­жу­азия мен фе­одал­ды топ­тарды тап­ты мддесін орай­тын ткеріске ар­сы кер­тарт­па кш есебінде ара­ды.

Сйтіп, аза еліні асыр­лар бойы мыдаан асыл аза­мат­та­ры ба­сын тіккен биік ар­ма­ны – лтты мем­ле­кетті ал­пы­на келтіру ісі – Алаш озалы­сы, Ала­шор­да кіметімен бірге то­тали­тар­лы ктемдік пен им­пе­ри­ялы зор­лы-зом­бы­лыты ша­бу­ылы­на кміліп, та­рих ой­на­уын­да ала берді.