Педагогты ксіби зыреттілігіні жалпы сипаттамасы

Адам ксібилігіні ажетті рамдас блігі ксіби зыреттілік болып табылады. Ксіби зыреттілік мселесі отанды жне шетел алымдарыны жмыстарында арастырылады. Ксіби зыреттілікті заманауи баыттары жне тсіндірмелері тіптен ртрлі. азіргі кезде шетел дебиеттерінде бар ксіби зыреттілік анытамалары, яни «тере білім», «тапсырманы адекватты орындау кйі», «ызметті актуальды орындау абілеттері» жне басалары бл ымны мазмнын толы наты тсіндіре алмайды. Жне де отанды алымдармен ксіби зыреттілік мселесі белсенді зерттелуде. Кп жадайда бл ым біліктілікті жоары дегейін жне ксібилікті айындау шін ішкі оймен пайдаланылады. Ксіби зыреттілік маманны дайынды сапасыны сипаттамасы, ебек ызметіні тиімділік леуеті ретінде арастырылады. Педагогикада бл категория «жалпы мдени зыреттіліктен» туындаан німді компонент ретінде немесе «маманны білімділік дегейі» ретінде арастырылады. Егер ксіби шеберлік дегейлер жйесінде зыреттілік орнын анытайтын болса, онда ол орындаушылы пен кемелдену арасында орналасан. Тменде біз педагогикалы зерттеулерде педагогті ксіби зыреттілікті тлалы асиеттерге, ксіби іс-рекетті мазмнды жне процессуалды компоненттерден тратынын айындайды.Ксібилік дегенде біздер р трлі жадайларда крделі ызметті адамдарды жйелі, тиімді жне сенімді орындауыны ерекше згешелігі деп тсінеміз. «Ксібилік» ымында оамда бар стандарттар мен объективті талаптара сйкес ксіби ызметте адамны психологиялы рылымын игеру дегейі бейнеленеді. Ксібилікті игеру шін сйкес келетін абілеттер, ниет жне мінездеме, немі оуа жне з шеберлігін жетілдіруге дайын болуы керек. Ксібилік ымы жоары білікті ебек сипаттамасымен шектелмейді, бл жне адамны ерекше дниетанымы.Ксібилікті маманны дамуыны ртрлі баыттарымен атыстырып, ксіби зыреттілікті трт трі аныталады: арнайы, леуметтік, жеке, дара.

1. Арнайы, немесе ызметтік ксіби зыреттілік жоары ксіби дегейде ызметті мегерумен жне тек арнайы білімді игеріп оймай, сонымен бірге оны тжірибеде олдануды білумен сипатталады.

2. леуметтік ксіби зыреттілік ксіби оамдастыта абылданан ксіби арым-атынас тсілдерін, біріккен ксіби ызмет жне серіктестік дістерін игерумен сипатталады.

3. Жеке ксіби зыреттілік зін-зі крсету жне зін-зі дамыту дістерін, ксіби деформацияа арсы тру ралдарын мегерумен сипатталады. Жне осыан маманны з ксіби ызметін жоспарлауды, з бетімен шешім абылдауды, проблеманы круді енгізеді.

4. Дара (индивидуальды) ксіби зыреттілік з-зін басара білу тсілдерін, ксіби суге дайынды, ксіби артаюа берілмеу, ксіби мотивацияны табанды болуы асиеттерін мегерумен сипатталады.

Ксіби зыреттілікті бір маызды рамдас блігі ретінде з бетімен жаа білім, білікті игеру жне де оны тжірибелік ызметте пайдалану абілетін атайды. Ксіби зыреттілікті келтірілген трлерін педагогты ксібилігін баалау міндеттеріне пайдалануа болады деп есептейміз.Педагогикалы зыреттілікті иерархиялы моделі ызыушылы туындатып отыр, онда р келесі блок келесі компоненттерді «суіне» арналан платформа» ра отырып, алдыысына сйенеді. Блокты рамдас моделі педагогикалы зыреттілікті алты трін сынады: білімдік, ызметтік, арым-атынасты, эмоционалды, жеке, шыармашылы. Педагогты оыту процесінде оны зыреттілігіні алыптасуына тікелей атысы бар бірізділік станымыны ерекше мні атап крсетіледі. Мтіннен алынан блек бір блок педагога ажетті ксіби зыреттілікті амтамасыз етпейді. Ксіби зыреттілік мселесі бойынша зерттеулерді талдауды ескере отырып, педагогикалы бейіндегі мамандара атысты арастырылатын ымды натылаймыз. Жоарыда айтыландара сай педагогты ксіби зыреттілігі маманны тлалы сапалы сипаттамасын сынады, оан пндік сала жне педагогика психология саласы бойынша да ылыми-теориялы білім жйесі енгізіледі.

Педагогты ксіби зыреттілігі – бл зіне малімні теориялы білім жйесін жне наты педагогикалы жадаяттарда оны олдану дістерін, педагогты ндылы бадарын, жне де оны мдениетіні аралас крсеткіштерін (сйлеу, арым-атынас стилі, зіне жне з ызметіне, аралас білім салаларына жне т.б. арым-атынасын) енгізген кп факторлы былыс.Педагогты ксіби зыреттілігіні келесі компоненттерін блеміз: мотивациялы-еріктік, функционалды, арым-атынасты жне рефлексиялы.Мотивациялы-еріктік (мотивация – себептер жйесі) компонентке мотивтер (себептер, длелдер), масаттар, ажеттіліктер, нды тіректер енеді, мамандыта тланы шыармашылы крінуіне ыпал етеді, ксіби ызметке ызыушылыты болуын білдіреді.Функционалды (лат. functio – орындау) андай да бір педагогикалы технологияны жобалап жзеге асыру шін малімге ажетті, жалпы жадайда педагогикалы ызмет дістері туралы білім трінде крінетін компонент.

арым-атынасты (коммуникативтік) (лат. communico – байланыстырамын, арым-атынас жасаймын) зыреттілік компонентіне ойын аны, наты жеткізе білу, кз жеткізе білу, длелдеу, длел ра білу, талдау, ойын айта білу, рационалды жне эмоционалды апаратты жеткізе білуі, зара арым-атынас орната білуі, ріптестер рекеттерімен з рекетін келістіруі, ртрлі іскерлік жадаяттарда арым-атынасты озы стилін тадау, диалог йымдастыру жне олдау крсету енгізіледі.Рефлексиялы (лат. reflexio – артына назар аудару) компоненті з ызметіні жне з дамуыны, жеке жетістіктеріні дегейіні нтижесін саналы баылай білумен; креативтілік, ала мтылушылы, серіктестікке баытталу, шыармашылы, зіндік талдауа бейімділік сияты асиеттер мен ерекшеліктерді алыптастырумен аныталады. Рефлексиялы компонент жеке жетістіктерді баыттаушысы, адамдармен арым-атынаста жеке маынаны іздеу, з-зін басару, жне де з-зін тануды, ксіби суді, шеберлікті жетілдіруді, маыналы шыармашылыты ызметті оятушы жне жмысты дара стилін алыптастыру болып табылады[70; 28-29бб].зыретті педагог алыптастыруды педагогикалы міндетіні таралу дегейіне арамастан оны шешіміні аяталу айналымы «ойлау – рекет жасау – ойлау» штігіне тоталады жне педагогикалы ызметті компоненттерімен жне солара сай білімдермен сйкес келеді. Нтижесінде малімні ксіби зіреттілігіні моделі оны теориялы жне практикалы дайындыыны бірлігі ретінде орындалады. Бл жерде педагогикалы біліктер трт топа біріктірілген.1. Трбиені объективті процесіні мазмнын наты педагогикалы міндеттерге «аудара» білуі: жеке тланы жне жымды оларды жаа білімді белсенді игеруге дайындыыны дегейін анытау шін зерттеу жне осы негізде жымны жне жеке оушыларды дамуын жобалау; білім беру, трбиелеу жне дамыту міндеттері кешендерін анытау, оларды натылау жне басым міндеттерді анытау.2. Логикалы аяталан педагогикалы жйені ра білу жне озалыса келтіру: білім-трбие міндеттерін кешенді жоспарлау; білім процесі мазмныны негізделген тадауы; оны йымдастыру трі, дістері жне ралдарыны дрыс тадауы.3. Трбие компоненттері мен факторлары арасында зара байланыстарды анытай білу жне орнату, оларды рекетке келтіру: ажетті жадайларды тудыру (материалды, моральды-психологиялы, йымдастырушылы, гигиеналы жне т.б.); оушы тласын белсендендіру, оны объектіден трбие субъектісіне айналдыратын іс-рекетін дамыту; біріккен іс-рекетті йымдастыру жне дамыту; мектепті ортамен байланысын амтамасыз ету, бадарлауа келмейтін сырты серлерді жйеге келтіру.4. Педагогикалы ызметті нтижесін есепке ала білу жне баалау: малім ызметіні нтижесін жне білім процесін талдау жне зін-зі талдау, басым жне баынышты педагогикалы міндеттерді жаа кешенін анытау.орыта келе, жоарыда келтірілген ксіби зыреттіліктер рылымды компоненттерін жоары дегейде алыптасуы шін білім беру ортасы жне ызмет мазмны мен баыты оны дамуын амтамасыз ету керек, сонымен бірге р педагог з рекеті мен ксіби жетілуін саралап, баалау керек.

Таырып 13. Ксіптік атынас, тлімгерлік, портфолио педагогты зін зі ксіптік тануы мен дамуыны ралы ретінде

Масаты: Ксіптік атынас, тлімгерлік, портфолио педагогты зін зі ксіптік тануы мен дамуыны ралын талылау.

1. Тлімгерлік. Тлімгерлік трлері

2. Педагогты ксіби жетістігіні жинаталу дістері

3. Портфолио мазмны жне рылымы

Кілттік сздер:Коучинг